ਹੈਦਰਾਬਾਦ: ਨਿਮੂਨੀਆ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ ਹੈ ਜੋ ਹਰ ਉਮਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ ਦਾ ਅਸਰ ਬੱਚਿਆਂ 'ਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਵ ਨਿਮੂਨੀਆ ਦਿਵਸ(World Pneumonia Day 2022) 12 ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਨਿਮੂਨੀਆ ਪ੍ਰਤੀ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਨ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਕੀ ਹੈ ਨਿਮੂਨੀਆ: ਨਿਮੂਨੀਆ ਫੇਫੜਿਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸੰਕਰਮਣ ਹੈ, ਜੋ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਏਅਰਸੈਕ ਨੂੰ ਸੰਕਰਮਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਾਰਨ ਜੋ ਵੀ ਹੋਵੇ, ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਨੂੰ ਨਿਮੂਨੀਆ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਕਰਮਣ ਵਿੱਚ ਸੰਕਰਮਿਤ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਫੇਫੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹਵਾ ਦੀਆਂ ਥੈਲੀਆਂ ਪਾਣੀ (ਪੁੰਜ) ਜਾਂ ਪਸ ਨਾਲ ਭਰ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਖੰਘ, ਛਾਤੀ ਵਿੱਚ ਦਰਦ ਅਤੇ ਸਾਹ ਲੈਣ ਵਿੱਚ ਤਕਲੀਫ ਹੋਣ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਸਥਿਤੀ ਗੰਭੀਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕਈ ਵਾਰ ਪੀੜਤ ਦੀ ਜਾਨ ਵੀ ਚਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਡਾਕਟਰ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਨਿਮੂਨੀਆ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਾਧਾਰਨ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਘਾਤਕ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਪਰ ਜੇਕਰ ਇਸ ਦੇ ਇਲਾਜ ਵਿੱਚ ਦੇਰੀ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਸ ਦੇ ਗੰਭੀਰ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੇ ਹਨ। ਨਿਮੂਨੀਆ ਦੀਆਂ ਦੋ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ- ਲੋਬਰ ਨਿਮੂਨੀਆ ਅਤੇ ਬ੍ਰੌਨਕਸੀਅਲ ਨਿਮੂਨੀਆ।
ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਨਿਮੂਨੀਆ: ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਨਿਮੂਨੀਆ ਦਾ ਅਸਰ ਕਾਫ਼ੀ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਇਕੱਲੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹਰ ਮਿੰਟ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬੱਚੇ ਦੀ ਮੌਤ ਨਿਮੂਨੀਆ ਨਾਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕੁੱਲ ਮੌਤਾਂ ਦਾ 18 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਨਿਮੂਨੀਆ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਹਰ ਸਾਲ 5 ਸਾਲ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦੇ ਲਗਭਗ 2 ਮਿਲੀਅਨ ਬੱਚੇ ਨਿਮੂਨੀਆ ਨਾਲ ਮਰਦੇ ਹਨ।
ਸੇਵ ਦ ਚਿਲਡਰਨ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਗਏ ਇੱਕ ਗਲੋਬਲ ਅਧਿਐਨ ਅਨੁਸਾਰ ਸਾਲ 2030 ਤੱਕ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਸਾਲ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦੇ 1100 ਮਿਲੀਅਨ ਬੱਚੇ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ 17 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਨਿਮੂਨੀਆ ਦੀ ਲਾਗ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਹੈ। ਮਾਈਕੋਪਲਾਜ਼ਮਾ ਨਿਮੂਨੀਆ ਅਤੇ ਕਲੈਮੀਡੋਫਿਲਾ ਨਿਮੂਨੀਆ ਵਰਗੇ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਨਿਮੂਨੀਆ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦੇ ਹਨ। ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਨਿਮੂਨੀਆ ਦੇ ਹਲਕੇ ਲੱਛਣ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਰਲ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਸੈਰ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਨਿਮੂਨੀਆ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਖੁਸ਼ਕ ਖੰਘ, ਹਲਕਾ ਬੁਖਾਰ, ਸਿਰਦਰਦ ਅਤੇ ਥਕਾਵਟ ਵਰਗੇ ਲੱਛਣ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਆਮ ਐਂਟੀਬਾਇਓਟਿਕ ਇਲਾਜ ਨਾਲ ਇਲਾਜ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਸਮੱਸਿਆ ਵਧਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤੇਜ਼ ਬੁਖਾਰ, ਪਸੀਨਾ ਆਉਣਾ ਜਾਂ ਠੰਢ ਲੱਗਣਾ, ਨੀਲੇ ਨਹੁੰ ਜਾਂ ਬੁੱਲ੍ਹ, ਸੀਨੇ ਵਿੱਚ ਘਰਰ ਘਰਰ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਣਾ ਅਤੇ ਸਾਹ ਲੈਣ ਵਿੱਚ ਤਕਲੀਫ਼ ਵਰਗੇ ਲੱਛਣ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੇ ਹਨ। ਗੰਭੀਰ ਨਮੂਨੀਆ ਵਾਲੇ ਬੱਚੇ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਤੋਂ ਵੀ ਅਸਮਰੱਥ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬੇਹੋਸ਼ੀ, ਹਾਈਪੋਥਰਮੀਆ ਅਤੇ ਕਠੋਰਤਾ ਦੇ ਲੱਛਣ ਵੀ ਅਨੁਭਵ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਹਾਲਾਂਕਿ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਲਾਗ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਨਿਯਮਤ ਟੀਕਾਕਰਨ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪੀਸੀਵੀ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਟੀਕਾ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ 2, 4, 6, 12 ਅਤੇ 15 ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਨਵਜੰਮੇ ਅਤੇ ਛੋਟੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਨਿਮੂਨੀਆ ਦੇ ਲੱਛਣ: ਸਾਹ ਲੈਣ ਜਾਂ ਖੰਘਣ ਵੇਲੇ ਛਾਤੀ ਵਿੱਚ ਦਰਦ ਹੋਣਾ।
- ਥਕਾਵਟ
- ਬੁਖਾਰ, ਪਸੀਨਾ ਆਉਣਾ ਅਤੇ ਕੰਬਦੀ ਠੰਡ ਲੱਗਣੀ
- ਤੇਜ਼ ਸਾਹ ਲੈਣਾ ਅਤੇ ਸਾਹ ਚੜ੍ਹਨਾ
- ਕਮਜ਼ੋਰੀ
- ਦਸਤ
- ਸਿਰ ਦਰਦ
- ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਵਿੱਚ ਦਰਦ
- ਉਲਟੀਆਂ।
ਨਿਮੂਨੀਆ ਦਿਵਸ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ: ਵਿਸ਼ਵ ਨਿਮੂਨੀਆ ਦਿਵਸ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 2009 ਵਿੱਚ ਬਾਲ ਨਮੂਨੀਆ ਵਿਰੁੱਧ ਗਲੋਬਲ ਗੱਠਜੋੜ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਬਾਲ ਨਿਮੂਨੀਆ ਵਿਰੁੱਧ ਗਲੋਬਲ ਗੱਠਜੋੜ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ, ਸਰਕਾਰੀ, ਗੈਰ-ਸਰਕਾਰੀ ਅਤੇ ਕਮਿਊਨਿਟੀ-ਆਧਾਰਿਤ ਸੰਸਥਾਵਾਂ, ਖੋਜ ਅਤੇ ਅਕਾਦਮਿਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ, ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨਾਂ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਨੈੱਟਵਰਕ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਪਹਿਲਾ ਵਿਸ਼ਵ ਨਿਮੂਨੀਆ ਦਿਵਸ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਤਾਂ ਨਿਮੂਨੀਆ ਹਰ ਸਾਲ ਲਗਭਗ 1.2 ਮਿਲੀਅਨ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਮੌਤ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ।
WHO ਅਤੇ UNICEF ਨੇ 2013 ਵਿੱਚ ਨਿਮੂਨੀਆ ਅਤੇ ਦਸਤ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਅਤੇ ਨਿਯੰਤਰਣ ਲਈ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਗਲੋਬਲ ਐਕਸ਼ਨ ਪਲਾਨ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ। ਇਹ 2025 ਤੱਕ ਹਰੇਕ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀ 1000 ਜੀਵਤ ਜਨਮਾਂ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਤੋਂ ਘੱਟ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਨਿਮੂਨੀਆ ਮੌਤਾਂ ਦਾ ਟੀਚਾ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਵੈਕਸੀਨ ਐਕਸੈਸ ਸੈਂਟਰ (ਆਈਵੀਏਸੀ) ਨੇ 2013 ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਨਿਮੂਨੀਆ ਅਤੇ ਦਸਤ ਦੀ ਪ੍ਰਗਤੀ ਰਿਪੋਰਟ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵੱਧ ਰਹੇ ਨਿਮੂਨੀਆ ਇਨੋਵੇਸ਼ਨ ਨੈਟਵਰਕ ਨੇ 2015 ਵਿੱਚ ਨਿਮੂਨੀਆ ਇਨੋਵੇਸ਼ਨ ਸਮਿਟ ਦੀ ਮੇਜ਼ਬਾਨੀ ਕੀਤੀ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ:ਸਿਰਫ਼ ਖ਼ਾਸੀ 'ਚ ਹੀ ਆਰਾਮ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੀ, ਪਾਚਣ ਸੰਬੰਧੀ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਬਚਾਉਂਦੀ ਹੈ ਮਲੱਠੀ
