ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਆਏ ਦਿਨ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਦੀਆਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਆਮ ਖ਼ਬਰਾਂ ਸਮਝਦਿਆਂ ਛੇਤੀ ਹੀ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ। ਪਰ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਮਸ਼ਹੂਰ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ ਨੇ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਿਆ ਹੈ। ਮਾਨਸਿਕ ਤਣਾਅ ਜਾਂ ਆਤਮਵਿਸ਼ਵਾਸ ਖੋਅ ਦੇਣਾ ਕਿਸ ਹੱਦ ਤੱਕ ਕਿਸੇ ਪੀੜਤ ਇੱਕਲਾ ਪਣ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਦੇਣ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨੂੰ ਸਮਝਦਿਆਂ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਦੀਆਂ ਕਈ ਮੈਡੀਕਲ ਤੇ ਗ਼ੈਰ-ਡਾਕਟਰੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੇ ਸੋਸ਼ਲ ਨੈਟਵਰਕਿੰਗ ਸਾਈਟਾਂ 'ਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀਆਂ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਜਿੱਥੇ ਉਦਾਸੀ ਨਾਲ ਗ੍ਰਸਤ ਲੋਕ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਸਾਂਝਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਹਾਇਤਾ ਵੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਪਰ ਕੀ ਅਜਿਹੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਜ਼ਰੂਰਤਮੰਦ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ? ਅਜਿਹੀ ਮੁਹਿੰਮ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਤੇ ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਕਿਵੇਂ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਜੋ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀਆਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਮੀਦ ਦੇ ਰਾਹ 'ਤੇ ਵਾਪਸ ਲਿਆਉਣ ਲਈ, ਈਟੀਵੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੁਖੀਭਾਵਾ ਟੀਮ ਨੇ ਸੀਨੀਅਰ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਿਕ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਰਕਾਰੀ ਅਤੇ ਗ਼ੈਰ-ਸਰਕਾਰੀ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਮੈਂਬਰ ਤੇ ਅਧਿਕਾਰੀ ਡਾ.ਵੀਨਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਣਨ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਕੀਤੀ।
ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਦੇ ਕਾਰਨ
ਡਾ. ਕ੍ਰਿਸ਼ਣਨ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਾਡੀ ਕਾਨੂੰਨ ਵਿੱਚ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਜ਼ੁਰਮ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਹ ਕੋਈ ਜ਼ੁਰਮ ਨਹੀਂ ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਇਲਾਜ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਬੀਮਾਰ ਵਿਅਕਤੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਠੀਕ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਦੇ ਕਾਰਨਾਂ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰੇ ਕਰਦਿਆਂ, ਡਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਣਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਉਦਾਸੀ ਇਸ ਹੱਦ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਭਵਿੱਖ ਨੂੰ ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਵੇਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਕੋਈ ਉਮੀਦ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਾਲੋਂ ਮੌਤ ਬਿਹਤਰ ਲੱਗਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਵਰਗੇ ਕਦਮ ਚੁੱਕਣ ਬਾਰੇ ਸੋਚਦਾ ਹੈ।
ਹਰ ਸਾਲ, ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਲੱਖਾਂ ਲੋਕ ਇਮਤਿਹਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲਤਾ, ਬੀਮਾਰੀ, ਪ੍ਰੇਮ ਸੰਬੰਧਾਂ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲਤਾ, ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਜਾਂ ਕਾਰੋਬਾਰ ਦੇ ਘਾਟੇ ਕਾਰਨ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਵਰਗੇ ਕਦਮ ਚੁੱਕਦੇ ਹਨ। ਅੰਕੜਿਆਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਪਹਿਲਾਂ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 15 ਤੋਂ 30 ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੀ ਪਰ ਇਹ ਚਿੰਤਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ ਕਿ ਹੁਣ ਇਹ ਉਮਰ ਘੱਟ ਗਈ ਹੈ। ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ 10 ਤੋਂ 13-14 ਸਾਲ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਸੁਣੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਕਿੰਨੀ ਮਦਦਗਾਰ ਹੈ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਰੋਕਥਾਮ ਹੈਲਪਲਾਈਨ ਸਹੂਲਤ
ਡਾ. ਕ੍ਰਿਸ਼ਣਨ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਨੂੰ ਰੋਕਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਸਹੀ ਸਮੇਂ ਉੱਤੇ ਸਹੀ ਕਦਮ ਚੁੱਕਣੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ, ਇਸ ਸਮੇਂ, ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਹੈਲਪਲਾਈਨ ਸੁਵਿਧਾਵਾਂ ਚੱਲ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਦਾਸੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਤੇ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਲਈ ਆਰੰਭ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਰ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮਾਮਲਿਆਂ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਜਿਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਤਜਰਬੇਕਾਰ ਮਦਦਗਾਰਾਂ ਤੇ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਹੈ
ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਇਸ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਲੈਣ ਬਾਰੇ ਸੋਚ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸਦਾ ਅਰਥ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਕਿ ਜਿਹੜਾ ਵਿਅਕਤੀ ਉਸਨੂੰ ਕਾਊਂਸਲਿੰਗ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਵਿਅਕਤੀ ਜਾਂ ਤਾਂ ਮਨੋਰੋਗ ਦਾ ਡਾਕਟਰ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਸਿਖਿਅਤ ਹੋਵੇ ਜੋ ਜਾਣਦਾ ਹੋਵੇ ਕਿ ਬੀਮਾਰ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਕਿਵੇਂ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਆਪਣੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਰਿਸ਼ਤਾ ਬਣਾਈ ਰੱਖੋ
ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਸੋਚਦੇ ਹੋ ਕਿ ਤੁਹਾਡੇ ਨੇੜੇ ਦਾ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਉਦਾਸੀ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਹੈ ਅਤੇ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਬਾਰੇ ਸੋਚ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰੋ, ਉਸਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਬਾਰੇ ਯਕੀਨ ਦਿਵਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ ਅਤੇ ਇੱਕ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਿਕ ਦੀ ਮਦਦ ਲਓ। ਇੱਥੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੱਛਣ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਵਿਅਕਤੀ ਵਿੱਚ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਦਾ ਦਬਦਬਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਵੱਲ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪੀੜਤ ਵਿਅਕਤੀ ਅੱਗੇ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੇ ਅਤੇ ਮਦਦ ਨਹੀਂ ਮੰਗਦ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲੱਛਣਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਅਤੇ ਪੀੜਤ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਇਹ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ, ਦੋਸਤਾਂ ਅਤੇ ਸਹਿਕਰਮੀਆਂ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲਤਾ ਲਈਏ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰੀਏ। ਤਾਂ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਵਹਾਰ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਤੇ ਤਣਾਅ ਨੂੰ ਜਾਣ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇ।
ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਵੱਲ ਧੱਕਣ ਵਾਲੇ ਕਾਰਨ
ਡਾ. ਕ੍ਰਿਸ਼ਣਾ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਤਣਾਅ ਸਹਿਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਵਰਗਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਆਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਮੌਜੂਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਕੁਝ ਮਸ਼ਹੂਰ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਆਪਣੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਲੈਣ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਦੇਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਕਿਸੇ ਕਾਰਨ ਕਰ ਕੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤੋਂ ਨਿਰਾਸ਼ ਅਤੇ ਦੁੱਖੀ ਸਨ। ਡਾ. ਕ੍ਰਿਸ਼ਣਨ ਇਸ ਤੱਥ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਟੀਵੀ, ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਜਾਂ ਹੋਰ ਮਾਧਿਅਮ 'ਤੇ ਨਿਰੰਤਰ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਹੋ ਰਹੀ ਖ਼ਬਰਾਂ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ।
