ਦਿੱਲੀ: ਸਨਾਤਨ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਮਕਰ ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਤਿਉਹਾਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਕਰ ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਉਦੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਸੂਰਜ ਮਕਰ ਰਾਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਾਲ ਮਕਰ ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ 15 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਹੀ ਮਨਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜੋਤਿਸ਼ ਸ਼ਾਸਤਰ ਅਨੁਸਾਰ ਜਦੋਂ ਸੂਰਜ ਮਕਰ ਰਾਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਮਕਰ ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਕਰ ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦੇ ਦਿਨ ਗੰਗਾ ਇਸ਼ਨਾਨ ਅਤੇ ਦਾਨ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਸ਼ੁਭ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਕੀਤੇ ਗੰਗਾ ਇਸ਼ਨਾਨ ਨੂੰ ਮਹਾ ਇਸ਼ਨਾਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਕਰ ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ ਨੂੰ ਖਿਚੜੀ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਖਿਚੜੀ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਨ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮਹੱਤਵ ਹੈ ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਮਕਰ ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ 'ਤੇ ਖਿਚੜੀ ਖਾਧੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਜੋਤਿਸ਼ ਸ਼ਾਸਤਰ ਅਨੁਸਾਰ ਮਕਰ ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦੇ ਦਿਨ ਖਿਚੜੀ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਭੋਜਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਧਾਰਮਿਕ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੋਂ ਇਸ ਦਿਨ ਖਿਚੜੀ ਖਾਣਾ ਬਹੁਤ ਸ਼ੁਭ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਸਾਰੇ ਦੁੱਖ ਦੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਖਿਚੜੀ ਦਾ ਸਬੰਧ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਗ੍ਰਹਿ ਨਾਲ ਹੈ। ਖਿਚੜੀ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਚੌਲਾਂ ਦਾ ਸਬੰਧ ਚੰਦਰਮਾ ਨਾਲ ਹੈ। ਉੜਦ ਦੀ ਦਾਲ, ਜੋ ਖਿਚੜੀ ਵਿੱਚ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਦਾ ਸਬੰਧ ਸ਼ਨੀ ਦੇਵ ਨਾਲ ਹੈ। ਜਦਕਿ ਖਿਚੜੀ ਵਿੱਚ ਘਿਓ ਦਾ ਸਬੰਧ ਸੂਰਜ ਦੇਵਤਾ ਨਾਲ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਮਕਰ ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦੀ ਖਿਚੜੀ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਖਾਸ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਕਰ ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ 'ਤੇ ਖਿਚੜੀ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸ਼ਾਸਤਰਾਂ 'ਚ ਦਾਨ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਮਕਰ ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦੇ ਦਿਨ ਚਾਵਲ ਅਤੇ ਉੜਦ ਦੀ ਦਾਲ ਦਾਨ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤਾਜ਼ੇ ਝੋਨੇ ਦੀ ਕਟਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਚੌਲਾਂ ਨੂੰ ਪਕਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸਨੂੰ ਖਿਚੜੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸੂਰਜ ਦੇਵਤਾ ਨੂੰ ਚੜ੍ਹਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਸੂਰਜ ਦੇਵਤਾ ਬਖਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਸੂਰਜ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਭਗਵਾਨ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਦੀ ਵੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਮਕਰ ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ 'ਤੇ ਤਾਂਬੇ ਦੇ ਭਾਂਡੇ 'ਚ ਗੁੜ ਅਤੇ ਗੁਲਾਬ ਦੀਆਂ ਪੱਤੀਆਂ ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਭਰ ਕੇ ਸੂਰਜ ਦੇਵਤਾ ਨੂੰ ਅਰਪਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਗੁੜ, ਤਿਲ ਅਤੇ ਖਿਚੜੀ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਨਾ ਵੀ ਸ਼ੁਭ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਖਿਚੜੀ ਖਾਣ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ: ਮਕਰ ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦੇ ਦਿਨ ਖਿਚੜੀ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਦਾਨ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਬਾਬਾ ਗੋਰਖਨਾਥ ਦੀ ਕਥਾ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਖਿਲਜੀ ਨੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਹਾਹਾਕਾਰ ਮੱਚ ਗਈ। ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਨਾਥ ਯੋਗੀਆਂ ਨੂੰ ਭੋਜਨ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦਾ ਸਮਾਂ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ। ਅਜਿਹੇ 'ਚ ਉਹ ਭੋਜਨ ਦੀ ਕਮੀ ਕਾਰਨ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਬਾਬਾ ਗੋਰਖਨਾਥ ਨੇ ਦਾਲ, ਚੌਲ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀ ਇਕੱਠੇ ਪਕਾਉਣ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ। ਇਹ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਜਲਦੀ ਪੱਕ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਯੋਗੀਆਂ ਦਾ ਪੇਟ ਵੀ ਭਰਦਾ ਸੀ। ਬਾਬਾ ਗੋਰਖਨਾਥ ਨੇ ਇਸ ਪਕਵਾਨ ਦਾ ਨਾਂ ਖਿਚੜੀ ਰੱਖਿਆ ਹੈ। ਖਿਲਜੀ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਯੋਗੀਆਂ ਨੇ ਮਕਰ ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦਾ ਦਿਨ ਮਨਾਇਆ ਅਤੇ ਉਸ ਦਿਨ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਖਿਚੜੀ ਵੰਡੀ। ਉਸ ਦਿਨ ਤੋਂ ਮਕਰ ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਖਿਚੜੀ ਬਣਾ ਕੇ ਖਾਣ ਅਤੇ ਵੰਡਣ ਦਾ ਰਿਵਾਜ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮਕਰ ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦੇ ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਗੋਰਖਪੁਰ ਦੇ ਬਾਬਾ ਗੋਰਖਨਾਥ ਮੰਦਰ 'ਚ ਖਿਚੜੀ ਦਾ ਮੇਲਾ ਵੀ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਬਾਬਾ ਗੋਰਖਨਾਥ ਨੂੰ ਖਿਚੜੀ ਚੜ੍ਹਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਖਿਚੜੀ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਨ ਦੇ ਫਾਇਦੇ: ਦਹੀਂ ਅਤੇ ਖਿਚੜੀ ਸਬੰਧੀ ਧਾਰਮਿਕ ਮਾਨਤਾ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਵਿਗਿਆਨਕ ਮਹੱਤਤਾ ਵੀ ਹੈ। ਦਹੀਂ ਚੂਰਾ ਅਤੇ ਖਿਚੜੀ ਨੂੰ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਭੋਜਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਪੱਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਦਹੀਂ ਪਾਚਨ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਠੀਕ ਰੱਖਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਚੂਰਾ ਚੌਲਾਂ ਤੋਂ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਫਾਈਬਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਪਾਚਨ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਦਾ ਹੈ। ਬਿਹਾਰ ਅਤੇ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮਕਰ ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦੇ ਦਿਨ ਦਹੀਂ ਅਤੇ ਚੂਰਾ ਖਾਣ ਨਾਲ ਚੰਗੀ ਕਿਸਮਤ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਸ਼ੁਭ ਦਿਨ 'ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦਹੀਂ-ਚੂਰਾ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਚਿੱਟੇ ਅਤੇ ਕਾਲੇ ਤਿਲਾਂ ਦੇ ਲੱਡੂ, ਤਿਲ ਗਜਕ ਵੀ ਖਾਧੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ:Air Pollution in Winter: 3 ਤੋਂ 5 ਦਿਨਾਂ 'ਚ ਠੀਕ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਬੁਖ਼ਾਰ-ਜ਼ੁਕਾਮ, ਇਸ ਕਾਰਨ ਨਹੀਂ ਹੋ ਰਿਹਾ ਜਲਦੀ ਠੀਕ
