ETV Bharat / sukhibhava

Health Tips: ਖੂਨ 'ਚ ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ ਦੀ ਕਮੀ ਕਾਰਨ ਤੁਸੀਂ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹੋ ਕਈ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ, ਜਾਣੋ ਇਸਦੇ ਲੱਛਣ

ਖੂਨ ਵਿੱਚ ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ ਦੀ ਕਮੀ ਹੋਣਾ ਕਈ ਵਾਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਗੰਭੀਰ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕ ਸੋਚਦੇ ਹਨ ਕਿ ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ ਦੀ ਕਮੀ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਪੋਸ਼ਣ ਦੀ ਕਮੀ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਕਈ ਵਾਰ ਕੁਝ ਹੋਰ ਕਾਰਨ ਵੀ ਇਸ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਕਈ ਵਾਰ ਇਹ ਕਿਸੇ ਬਿਮਾਰੀ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।

Health Tips
Health Tips
author img

By

Published : Jul 11, 2023, 4:53 PM IST

ਡਾਕਟਰ ਅਤੇ ਮਾਹਿਰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲੋੜੀਂਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਸਿਹਤਮੰਦ ਅਤੇ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਭੋਜਨ ਖਾਣ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਦਰਅਸਲ, ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਦਾ ਇਮਿਊਨ ਸਿਸਟਮ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਾਰੀਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਨੂੰ ਸੁਚਾਰੂ ਢੰਗ ਨਾਲ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਖੁਰਾਕ ਤੋਂ ਮਿਲਣ ਵਾਲਾ ਪੋਸ਼ਣ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਖੁਰਾਕ ਵਿੱਚੋਂ ਆਇਰਨ, ਪ੍ਰੋਟੀਨ, ਵਿਟਾਮਿਨ ਅਤੇ ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਵਰਗੇ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤ ਅਤੇ ਖਣਿਜਾਂ ਦਾ ਪੋਸ਼ਣ ਸਰੀਰ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਅੰਦਰੂਨੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਨਿਰਵਿਘਨ ਅਤੇ ਸਿਹਤਮੰਦ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਅਤੇ ਕਈ ਅੰਦਰੂਨੀ ਸਰੀਰਕ ਕਾਰਜਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਖਾਸ ਕਿਸਮ ਦੇ ਤੱਤ ਅਤੇ ਪਦਾਰਥ ਵੀ ਬਣਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤੰਦਰੁਸਤ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹਨ।

ਕੀ ਹੈ ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ?: ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ ਲਾਲ ਖੂਨ ਦੇ ਸੈੱਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਕਿਸਮ ਦਾ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਹੈ। ਖੂਨ ਵਿੱਚ ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ ਦੀ ਕਮੀ ਨੂੰ ਅਨੀਮੀਆ ਦਾ ਲੱਛਣ ਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਜੇਕਰ ਖੂਨ ਵਿੱਚ ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਘਟਣ ਲੱਗ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਇਹ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਸਾਡੀਆਂ ਸਰੀਰਕ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਸਗੋਂ ਕਈ ਵਾਰ ਇਹ ਗੰਭੀਰ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਵੀ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਨਿਊਟ੍ਰੀਸ਼ਨਿਸਟ ਡਾਕਟਰ ਦਿਵਿਆ ਸ਼ਰਮਾ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ ਸਾਡੇ ਲਾਲ ਖੂਨ ਦੇ ਸੈੱਲਾਂ ਭਾਵ ਆਰਬੀਸੀ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਹੈ, ਜੋ ਖੂਨ ਰਾਹੀਂ ਸਾਡੇ ਪੂਰੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਆਕਸੀਜਨ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਸਰੀਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਅੰਗਾਂ, ਟਿਸ਼ੂਆਂ ਅਤੇ ਸੈੱਲਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰੀ ਆਕਸੀਜਨ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟ ਆਉਣ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਥਿਤੀ ਕਈ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ ਦਾ ਪੱਧਰ: ਡਾਕਟਰ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਸਦਾ ਪੱਧਰ ਮਰਦਾਂ, ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਆਮ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਨਵਜੰਮੇ ਬੱਚੇ ਵਿੱਚ ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ ਦਾ ਸਾਧਾਰਨ ਪੱਧਰ 17.22 g/dl ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਹ 11.13 g/dl ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਇੱਕ ਬਾਲਗ ਮਰਦ ਦੇ ਖੂਨ ਵਿੱਚ ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ ਦਾ ਪੱਧਰ 14 ਤੋਂ 18 g/dL ਅਤੇ ਇੱਕ ਬਾਲਗ ਔਰਤ ਵਿੱਚ 12 ਤੋਂ 16 g/dL ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਾਲਗਾਂ ਦੇ ਜੇਕਰ ਖੂਨ ਵਿੱਚ ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ ਦਾ ਪੱਧਰ 8 ਗ੍ਰਾਮ ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਚਿੰਤਾਜਨਕ ਸਥਿਤੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਡਾਕਟਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।

ਖੂਨ ਵਿੱਚ ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ ਦੀ ਕਮੀ ਦੇ ਲੱਛਣ: ਖੂਨ ਵਿੱਚ ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ ਦੀ ਕਮੀ ਜਾਂ ਅਨੀਮੀਆ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਕਾਰਨ ਕਈ ਵਾਰ ਪੀੜਤ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਸਰੀਰਕ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਘੱਟ ਜਾਂ ਵੱਧ ਤੀਬਰਤਾ ਵਿੱਚ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਲੱਛਣ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ:-

  • ਲਗਾਤਾਰ ਜਾਂ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਸਿਰ ਦਰਦ
  • ਸਾਹ ਚੜ੍ਹਨਾ ਅਤੇ ਚੱਕਰ ਆਉਣੇ
  • ਥਕਾਵਟ ਅਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰੀ
  • ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਕਠੋਰਤਾ ਦੀ ਭਾਵਨਾ
  • ਘੱਟ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਜਾਂ ਘੱਟ ਬੀ.ਪੀ
  • ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਊਰਜਾ ਦੀ ਕਮੀ
  • ਚਿੜਚਿੜਾਪਨ ਅਤੇ ਘਬਰਾਹਟ
  • ਛਾਤੀ ਵਿੱਚ ਦਰਦ
  • ਤੇਜ਼ ਜਾਂ ਅਨਿਯਮਿਤ ਦਿਲ ਦੀ ਧੜਕਣ
  • ਅਨੀਮੀਆ
  • ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਠੰਢ ਅਤੇ ਠੰਢੇ ਹੱਥ ਅਤੇ ਪੈਰ
  • ਘਟੀ ਹੋਈ ਇਕਾਗਰਤਾ
  • ਹੱਡੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕਮਜ਼ੋਰੀ
  • ਕਮਜ਼ੋਰ ਇਮਿਊਨਿਟੀ ਜਾਂ ਇਮਿਊਨਿਟੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਬਿਮਾਰੀਆਂ
  • ਔਰਤਾਂ ਵਿੱਚ ਪੀਰੀਅਡਸ ਦੌਰਾਨ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦਰਦ

ਖੂਨ ਵਿੱਚ ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ ਦੀ ਕਮੀ ਦੇ ਕਾਰਨ: ਡਾ: ਦਿਵਿਆ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਪੋਸ਼ਣ ਦੀ ਕਮੀ ਹਮੇਸ਼ਾ ਖੂਨ ਵਿੱਚ ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ ਦੀ ਕਮੀ ਦਾ ਕਾਰਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ ਜੈਨੇਟਿਕ ਕਾਰਨਾਂ ਜਾਂ ਸਰੀਰਕ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕੈਂਸਰ, ਥੈਲੇਸੀਮੀਆ, ਗੁਰਦੇ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ, ਜਿਗਰ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ, ਕੁਝ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਸਿਹਤ ਸਥਿਤੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਆਟੋਇਮਿਊਨ ਬਿਮਾਰੀ, ਬੋਨ ਮੈਰੋ ਡਿਸਆਰਡਰ ਅਤੇ ਥਾਇਰਾਇਡ ਰੋਗ ਆਦਿ ਦਾ ਪੱਧਰ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਉਦਾਸੀ, ਸੁਸਤੀ ਅਤੇ ਚਿੜਚਿੜਾਪਨ ਵਰਗੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਉਹਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਦੇਖੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ ਦਾ ਪੱਧਰ ਘੱਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਵਧਾਉਣਾ ਹੈ?: ਡਾਕਟਰ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅਨੀਮੀਆ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਖੂਨ ਵਿੱਚ ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ ਦਾ ਸਹੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਹੋਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਅਨੀਮੀਆ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲਗਭਗ ਹਰ ਉਮਰ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਵਿਚ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਗਰਭਵਤੀ ਔਰਤਾਂ, ਵਧ ਰਹੇ ਬੱਚੇ, ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦੇ ਕੁਝ ਗੰਭੀਰ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੇ ਠੀਕ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਖੂਨ ਵਿਚ ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ ਦੀ ਕਮੀ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਮਰੀਜ਼ ਦੀ ਸਥਿਤੀ, ਲਿੰਗ ਅਤੇ ਉਮਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਡਾਕਟਰ ਅਨੀਮੀਆ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਦਵਾਈਆਂ ਜਾਂ ਸਪਲੀਮੈਂਟ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ ਦੇ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਲਈ ਸਹੀ ਖੁਰਾਕ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਵਿਕਲਪ ਹੈ।

ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ ਦੇ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਸਿਹਤਮੰਦ ਭੋਜਣ ਖਾਓ: ਡਾ: ਦਿਵਿਆ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਆਮ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿਚ ਅਨੀਮੀਆ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਅਤੇ ਖੂਨ ਵਿਚ ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ ਦੀ ਸਹੀ ਮਾਤਰਾ ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਲਈ ਖੁਰਾਕ ਵਿਚ ਆਇਰਨ, ਵਿਟਾਮਿਨ ਸੀ, ਵਿਟਾਮਿਨ ਬੀ ਅਤੇ ਫੋਲਿਕ ਐਸਿਡ ਵਾਲੇ ਭੋਜਨ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵਧਾਉਣਾ ਬਹੁਤ ਫਾਇਦੇਮੰਦ ਹੈ। ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਆਇਰਨ ਅਤੇ ਫੋਲਿਕ ਐਸਿਡ ਦੀ ਕਮੀ ਅਨੀਮੀਆ ਜਾਂ ਖੂਨ ਵਿੱਚ ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ ਦੇ ਘੱਟ ਪੱਧਰ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਕਾਰਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਹਰੀਆਂ ਪੱਤੇਦਾਰ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਫਲ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਪਾਲਕ, ਬੀਨਜ਼, ਚੁਕੰਦਰ, ਗਾਜਰ, ਸ਼ਕਰਕੰਦੀ, ਅਨਾਰ, ਤਰਬੂਜ, ਸਟ੍ਰਾਬੇਰੀ, ਅਮਰੂਦ, ਕੀਵੀ, ਪਪੀਤਾ, ਅੰਗੂਰ, ਕੇਲਾ ਅਤੇ ਬਰੋਕਲੀ, ਦਾਲਾਂ, ਚੌਲ, ਸਾਬਤ ਅਨਾਜ ਅਤੇ ਬਰੈੱਡ, ਪੁਦੀਨੇ ਦੇ ਪੱਤੇ, ਤੁਲਸੀ ਦੇ ਪੱਤੇ, ਧਨੀਆ, ਮੀਟ, ਦਹੀਂ, ਟੋਫੂ, ਸੁੱਕੇ ਮੇਵੇ, ਬੀਜ ਅਤੇ ਪੁੰਗਰੇ ਹੋਏ ਅਨਾਜ ਆਦਿ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਨਿਯਮਤ ਖੁਰਾਕ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨਾ ਫਾਇਦੇਮੰਦ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਆਇਰਨ, ਫੋਲਿਕ ਐਸਿਡ, ਪ੍ਰੋਟੀਨ, ਕਾਰਬੋਹਾਈਡਰੇਟ, ਫਾਈਬਰ, ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਅਤੇ ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਸਮੇਤ ਸਾਰੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਲਾਲ ਖੂਨ ਦੇ ਸੈੱਲਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਅਤੇ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ ਦੇ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਕਸਰਤ ਕਰਨਾ ਜ਼ਰੂਰੀ: ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਆਪਣੀ ਰੁਟੀਨ ਵਿਚ ਨਿਯਮਤ ਕਸਰਤ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨਾ ਵੀ ਬਹੁਤ ਫਾਇਦੇਮੰਦ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਕਸਰਤ ਕਰਨ ਨਾਲ ਪੂਰੇ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਆਕਸੀਜਨ ਦੀ ਮੰਗ ਵਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਖੂਨ ਵਿਚ ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਵੀ ਵਧਦਾ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਬਿਮਾਰੀ ਜਾਂ ਸਿਹਤ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਇਹ ਸਮੱਸਿਆ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਡਾਕਟਰ ਦੀਆਂ ਹਦਾਇਤਾਂ ਅਤੇ ਸਾਵਧਾਨੀਆਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਲੋਂ ਦੱਸੀ ਖੁਰਾਕ ਅਤੇ ਦਵਾਈਆਂ ਦਾ ਨਿਯਮਤ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਸੇਵਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

ਡਾਕਟਰ ਅਤੇ ਮਾਹਿਰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲੋੜੀਂਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਸਿਹਤਮੰਦ ਅਤੇ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਭੋਜਨ ਖਾਣ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਦਰਅਸਲ, ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਦਾ ਇਮਿਊਨ ਸਿਸਟਮ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਾਰੀਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਨੂੰ ਸੁਚਾਰੂ ਢੰਗ ਨਾਲ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਖੁਰਾਕ ਤੋਂ ਮਿਲਣ ਵਾਲਾ ਪੋਸ਼ਣ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਖੁਰਾਕ ਵਿੱਚੋਂ ਆਇਰਨ, ਪ੍ਰੋਟੀਨ, ਵਿਟਾਮਿਨ ਅਤੇ ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਵਰਗੇ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤ ਅਤੇ ਖਣਿਜਾਂ ਦਾ ਪੋਸ਼ਣ ਸਰੀਰ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਅੰਦਰੂਨੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਨਿਰਵਿਘਨ ਅਤੇ ਸਿਹਤਮੰਦ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਅਤੇ ਕਈ ਅੰਦਰੂਨੀ ਸਰੀਰਕ ਕਾਰਜਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਖਾਸ ਕਿਸਮ ਦੇ ਤੱਤ ਅਤੇ ਪਦਾਰਥ ਵੀ ਬਣਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤੰਦਰੁਸਤ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹਨ।

ਕੀ ਹੈ ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ?: ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ ਲਾਲ ਖੂਨ ਦੇ ਸੈੱਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਕਿਸਮ ਦਾ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਹੈ। ਖੂਨ ਵਿੱਚ ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ ਦੀ ਕਮੀ ਨੂੰ ਅਨੀਮੀਆ ਦਾ ਲੱਛਣ ਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਜੇਕਰ ਖੂਨ ਵਿੱਚ ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਘਟਣ ਲੱਗ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਇਹ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਸਾਡੀਆਂ ਸਰੀਰਕ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਸਗੋਂ ਕਈ ਵਾਰ ਇਹ ਗੰਭੀਰ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਵੀ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਨਿਊਟ੍ਰੀਸ਼ਨਿਸਟ ਡਾਕਟਰ ਦਿਵਿਆ ਸ਼ਰਮਾ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ ਸਾਡੇ ਲਾਲ ਖੂਨ ਦੇ ਸੈੱਲਾਂ ਭਾਵ ਆਰਬੀਸੀ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਹੈ, ਜੋ ਖੂਨ ਰਾਹੀਂ ਸਾਡੇ ਪੂਰੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਆਕਸੀਜਨ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਸਰੀਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਅੰਗਾਂ, ਟਿਸ਼ੂਆਂ ਅਤੇ ਸੈੱਲਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰੀ ਆਕਸੀਜਨ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟ ਆਉਣ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਥਿਤੀ ਕਈ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ ਦਾ ਪੱਧਰ: ਡਾਕਟਰ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਸਦਾ ਪੱਧਰ ਮਰਦਾਂ, ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਆਮ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਨਵਜੰਮੇ ਬੱਚੇ ਵਿੱਚ ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ ਦਾ ਸਾਧਾਰਨ ਪੱਧਰ 17.22 g/dl ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਹ 11.13 g/dl ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਇੱਕ ਬਾਲਗ ਮਰਦ ਦੇ ਖੂਨ ਵਿੱਚ ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ ਦਾ ਪੱਧਰ 14 ਤੋਂ 18 g/dL ਅਤੇ ਇੱਕ ਬਾਲਗ ਔਰਤ ਵਿੱਚ 12 ਤੋਂ 16 g/dL ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਾਲਗਾਂ ਦੇ ਜੇਕਰ ਖੂਨ ਵਿੱਚ ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ ਦਾ ਪੱਧਰ 8 ਗ੍ਰਾਮ ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਚਿੰਤਾਜਨਕ ਸਥਿਤੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਡਾਕਟਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।

ਖੂਨ ਵਿੱਚ ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ ਦੀ ਕਮੀ ਦੇ ਲੱਛਣ: ਖੂਨ ਵਿੱਚ ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ ਦੀ ਕਮੀ ਜਾਂ ਅਨੀਮੀਆ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਕਾਰਨ ਕਈ ਵਾਰ ਪੀੜਤ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਸਰੀਰਕ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਘੱਟ ਜਾਂ ਵੱਧ ਤੀਬਰਤਾ ਵਿੱਚ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਲੱਛਣ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ:-

  • ਲਗਾਤਾਰ ਜਾਂ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਸਿਰ ਦਰਦ
  • ਸਾਹ ਚੜ੍ਹਨਾ ਅਤੇ ਚੱਕਰ ਆਉਣੇ
  • ਥਕਾਵਟ ਅਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰੀ
  • ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਕਠੋਰਤਾ ਦੀ ਭਾਵਨਾ
  • ਘੱਟ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਜਾਂ ਘੱਟ ਬੀ.ਪੀ
  • ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਊਰਜਾ ਦੀ ਕਮੀ
  • ਚਿੜਚਿੜਾਪਨ ਅਤੇ ਘਬਰਾਹਟ
  • ਛਾਤੀ ਵਿੱਚ ਦਰਦ
  • ਤੇਜ਼ ਜਾਂ ਅਨਿਯਮਿਤ ਦਿਲ ਦੀ ਧੜਕਣ
  • ਅਨੀਮੀਆ
  • ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਠੰਢ ਅਤੇ ਠੰਢੇ ਹੱਥ ਅਤੇ ਪੈਰ
  • ਘਟੀ ਹੋਈ ਇਕਾਗਰਤਾ
  • ਹੱਡੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕਮਜ਼ੋਰੀ
  • ਕਮਜ਼ੋਰ ਇਮਿਊਨਿਟੀ ਜਾਂ ਇਮਿਊਨਿਟੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਬਿਮਾਰੀਆਂ
  • ਔਰਤਾਂ ਵਿੱਚ ਪੀਰੀਅਡਸ ਦੌਰਾਨ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦਰਦ

ਖੂਨ ਵਿੱਚ ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ ਦੀ ਕਮੀ ਦੇ ਕਾਰਨ: ਡਾ: ਦਿਵਿਆ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਪੋਸ਼ਣ ਦੀ ਕਮੀ ਹਮੇਸ਼ਾ ਖੂਨ ਵਿੱਚ ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ ਦੀ ਕਮੀ ਦਾ ਕਾਰਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ ਜੈਨੇਟਿਕ ਕਾਰਨਾਂ ਜਾਂ ਸਰੀਰਕ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕੈਂਸਰ, ਥੈਲੇਸੀਮੀਆ, ਗੁਰਦੇ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ, ਜਿਗਰ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ, ਕੁਝ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਸਿਹਤ ਸਥਿਤੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਆਟੋਇਮਿਊਨ ਬਿਮਾਰੀ, ਬੋਨ ਮੈਰੋ ਡਿਸਆਰਡਰ ਅਤੇ ਥਾਇਰਾਇਡ ਰੋਗ ਆਦਿ ਦਾ ਪੱਧਰ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਉਦਾਸੀ, ਸੁਸਤੀ ਅਤੇ ਚਿੜਚਿੜਾਪਨ ਵਰਗੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਉਹਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਦੇਖੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ ਦਾ ਪੱਧਰ ਘੱਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਵਧਾਉਣਾ ਹੈ?: ਡਾਕਟਰ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅਨੀਮੀਆ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਖੂਨ ਵਿੱਚ ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ ਦਾ ਸਹੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਹੋਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਅਨੀਮੀਆ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲਗਭਗ ਹਰ ਉਮਰ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਵਿਚ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਗਰਭਵਤੀ ਔਰਤਾਂ, ਵਧ ਰਹੇ ਬੱਚੇ, ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦੇ ਕੁਝ ਗੰਭੀਰ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੇ ਠੀਕ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਖੂਨ ਵਿਚ ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ ਦੀ ਕਮੀ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਮਰੀਜ਼ ਦੀ ਸਥਿਤੀ, ਲਿੰਗ ਅਤੇ ਉਮਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਡਾਕਟਰ ਅਨੀਮੀਆ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਦਵਾਈਆਂ ਜਾਂ ਸਪਲੀਮੈਂਟ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ ਦੇ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਲਈ ਸਹੀ ਖੁਰਾਕ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਵਿਕਲਪ ਹੈ।

ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ ਦੇ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਸਿਹਤਮੰਦ ਭੋਜਣ ਖਾਓ: ਡਾ: ਦਿਵਿਆ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਆਮ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿਚ ਅਨੀਮੀਆ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਅਤੇ ਖੂਨ ਵਿਚ ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ ਦੀ ਸਹੀ ਮਾਤਰਾ ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਲਈ ਖੁਰਾਕ ਵਿਚ ਆਇਰਨ, ਵਿਟਾਮਿਨ ਸੀ, ਵਿਟਾਮਿਨ ਬੀ ਅਤੇ ਫੋਲਿਕ ਐਸਿਡ ਵਾਲੇ ਭੋਜਨ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵਧਾਉਣਾ ਬਹੁਤ ਫਾਇਦੇਮੰਦ ਹੈ। ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਆਇਰਨ ਅਤੇ ਫੋਲਿਕ ਐਸਿਡ ਦੀ ਕਮੀ ਅਨੀਮੀਆ ਜਾਂ ਖੂਨ ਵਿੱਚ ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ ਦੇ ਘੱਟ ਪੱਧਰ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਕਾਰਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਹਰੀਆਂ ਪੱਤੇਦਾਰ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਫਲ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਪਾਲਕ, ਬੀਨਜ਼, ਚੁਕੰਦਰ, ਗਾਜਰ, ਸ਼ਕਰਕੰਦੀ, ਅਨਾਰ, ਤਰਬੂਜ, ਸਟ੍ਰਾਬੇਰੀ, ਅਮਰੂਦ, ਕੀਵੀ, ਪਪੀਤਾ, ਅੰਗੂਰ, ਕੇਲਾ ਅਤੇ ਬਰੋਕਲੀ, ਦਾਲਾਂ, ਚੌਲ, ਸਾਬਤ ਅਨਾਜ ਅਤੇ ਬਰੈੱਡ, ਪੁਦੀਨੇ ਦੇ ਪੱਤੇ, ਤੁਲਸੀ ਦੇ ਪੱਤੇ, ਧਨੀਆ, ਮੀਟ, ਦਹੀਂ, ਟੋਫੂ, ਸੁੱਕੇ ਮੇਵੇ, ਬੀਜ ਅਤੇ ਪੁੰਗਰੇ ਹੋਏ ਅਨਾਜ ਆਦਿ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਨਿਯਮਤ ਖੁਰਾਕ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨਾ ਫਾਇਦੇਮੰਦ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਆਇਰਨ, ਫੋਲਿਕ ਐਸਿਡ, ਪ੍ਰੋਟੀਨ, ਕਾਰਬੋਹਾਈਡਰੇਟ, ਫਾਈਬਰ, ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਅਤੇ ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਸਮੇਤ ਸਾਰੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਲਾਲ ਖੂਨ ਦੇ ਸੈੱਲਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਅਤੇ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ ਦੇ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਕਸਰਤ ਕਰਨਾ ਜ਼ਰੂਰੀ: ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਆਪਣੀ ਰੁਟੀਨ ਵਿਚ ਨਿਯਮਤ ਕਸਰਤ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨਾ ਵੀ ਬਹੁਤ ਫਾਇਦੇਮੰਦ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਕਸਰਤ ਕਰਨ ਨਾਲ ਪੂਰੇ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਆਕਸੀਜਨ ਦੀ ਮੰਗ ਵਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਖੂਨ ਵਿਚ ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਵੀ ਵਧਦਾ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਬਿਮਾਰੀ ਜਾਂ ਸਿਹਤ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਇਹ ਸਮੱਸਿਆ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਡਾਕਟਰ ਦੀਆਂ ਹਦਾਇਤਾਂ ਅਤੇ ਸਾਵਧਾਨੀਆਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਲੋਂ ਦੱਸੀ ਖੁਰਾਕ ਅਤੇ ਦਵਾਈਆਂ ਦਾ ਨਿਯਮਤ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਸੇਵਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

ETV Bharat Logo

Copyright © 2024 Ushodaya Enterprises Pvt. Ltd., All Rights Reserved.