ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਰਾਤ ਨੂੰ ਸੌਂਦੇ ਸਮੇਂ ਦੰਦਾਂ ਨੂੰ ਪੀਸਣ ਦੀ ਆਦਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਗੁੱਸੇ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੰਦ ਪੀਸਣਾ ਇੱਕ ਮਸ਼ਹੂਰ ਕਹਾਵਤ ਹੈ ਪਰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲੋਕ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਘਰ ਦੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਬੱਚੇ ਡਰਦੇ ਹੋਏ ਜਾਂ ਸੌਂਦੇ ਸਮੇਂ ਬੁਰੇ ਸੁਪਨੇ ਆਉਣ 'ਤੇ ਦੰਦ ਪੀਸਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਕਈ ਲੋਕ ਇਹ ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਦੋਂ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਪੇਟ ਵਿੱਚ ਕੀੜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਹ ਦੰਦ ਪੀਸ ਲੈਂਦੇ ਹਨ।
ਵੈਸੇ ਤਾਂ ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਵਤਾਂ ਹਨ ਪਰ ਦੰਦ ਪੀਸਣ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਲਈ ਕਈ ਕਾਰਨ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਡਾਕਟਰੀ ਭਾਸ਼ਾ 'ਚ ਬਰੂਸਿਜ਼ਮ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਰੀਰਕ ਸਥਿਤੀਆਂ ਜਾਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ, ਮਾਨਸਿਕ ਵਿਕਾਰ ਜਾਂ ਸਥਿਤੀਆਂ, ਜੀਵਨਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਕਾਰਕ ਅਤੇ ਵੰਸ਼ ਆਦਿ।
ਕਾਰਨ ਭਾਵੇਂ ਕੋਈ ਵੀ ਹੋਵੇ ਪਰ ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਕਾਰਨ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਨੁਕਸਾਨ ਦੰਦਾਂ ਨੂੰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਬਰੂਸਿਜ਼ਮ ਕੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਕਾਰਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਕੀ ਹਨ।
ਬਰੂਸਿਜ਼ਮ ਕੀ ਹੈ: ਬਰੂਸਿਜ਼ਮ ਵਿੱਚ ਮਰੀਜ਼ ਕਈ ਵਾਰ ਸੌਣ ਜਾਂ ਜਾਗਣ ਵੇਲੇ ਦੰਦ ਪੀਸਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਮੱਸਿਆ ਬੱਚਿਆਂ ਅਤੇ ਵੱਡਿਆਂ ਵਿੱਚ ਦੇਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਇਹ ਬਾਲਗਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਅਸਰ ਦੰਦਾਂ 'ਤੇ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਦੰਦ ਪੀਸਣ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੀਨਾਕਾਰੀ ਜਾਂ ਉਪਰਲੀ ਪਰਤ ਖਰਾਬ ਹੋਣ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਕਈ ਕਾਰਨ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਸਰੀਰਕ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ, ਮਾਨਸਿਕ ਵਿਕਾਰ ਅਤੇ ਖ਼ਾਨਦਾਨੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
ਬਰੂਸਿਜ਼ਮ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੋ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ: Awake Bruxism: ਇਸ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਦਿਨ ਵੇਲੇ ਜਾਗਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਦੰਦ ਪੀਸਣ ਦੀ ਆਦਤ ਵਿਅਕਤੀ ਵਿੱਚ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਵਿਕਾਰ, ਦਬਾਅ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਜਾਂ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਜਿਵੇਂ ਗੁੱਸਾ, ਤਣਾਅ ਜਾਂ ਚਿੰਤਾ ਆਦਿ ਨੂੰ ਇਸ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
Sleep Bruxism: ਇਹ ਕਿਸਮ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਅਸਲ 'ਚ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ 'ਚ ਪੀੜਤ ਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਹੁੰਦਾ ਕਿ ਉਹ ਸੌਂਦੇ ਸਮੇਂ ਦੰਦ ਪੀਸ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸਲੀਪ ਬਰੂਸਿਜ਼ਮ ਨੂੰ ਵੀ ਨੀਂਦ ਵਿਕਾਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਾਲਗਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਵਿੱਚ ਕਈ ਵਾਰ ਨੀਂਦ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੋਰ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸੌਂਦੇ ਸਮੇਂ ਘੁਰਾੜੇ ਆਉਣਾ ਜਾਂ ਸਾਹ ਲੈਣ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟ ਵੀ ਪੀੜਤ ਵਿੱਚ ਦੇਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਕਾਰਨ: ਦਿੱਲੀ ਸਥਿਤ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨੀ ਡਾ. ਰੀਨਾ ਦੱਤਾ (ਪੀ.ਐੱਚ.ਡੀ.) ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਕਈ ਵਾਰ ਮਾਨਸਿਕ ਵਿਕਾਰ ਜਾਂ ਬੇਹੋਸ਼ ਨਿਊਰੋਮਸਕੂਲਰ ਗਤੀਵਿਧੀ ਵੀ ਬਰੂਸਿਜ਼ਮ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਸ ਨੂੰ ਦਿਮਾਗੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਕੁਝ ਮਾਨਸਿਕ ਵਿਗਾੜਾਂ ਜਾਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੇ ਲੱਛਣਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ADHD ਵਿਕਾਰ, ਚਿੰਤਾ ਵਿਕਾਰ, ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤਣਾਅ ਜਾਂ ਗੁੱਸਾ, ਗੰਭੀਰ ਸਦਮਾ, ਸਲੀਪ ਐਪਨੀਆ, ਮਿਰਗੀ ਅਤੇ ਦਿਮਾਗੀ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਆਦਿ।
ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਈ ਵਾਰ ਡਾਊਨ ਸਿੰਡਰੋਮ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਸਿੰਡਰੋਮ ਜਾਂ ਵਿਕਾਰ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਹ ਸਮੱਸਿਆ ਦੇਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਿਗਰਟਨੋਸ਼ੀ ਅਤੇ ਸ਼ਰਾਬ ਅਤੇ ਕੈਫੀਨ ਦਾ ਸੇਵਨ ਵੀ ਬਾਲਗਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸਦੇ ਵਾਪਰਨ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਕਈ ਵਾਰ ਜੀਵਨਸ਼ੈਲੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਕਾਰਨ ਵੀ ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾ ਮਿਲਣਾ (ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਸੱਤ ਤੋਂ ਅੱਠ ਘੰਟੇ ਦੀ ਨੀਂਦ) ਅਤੇ ਬਾਲਗਾਂ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਚੰਗੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਾਲੀ ਨੀਂਦ, ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਬਿਸਤਰ 'ਤੇ ਲੇਟ ਕੇ ਟੀਵੀ ਜਾਂ ਮੋਬਾਈਲ ਦੇਖਣਾ ਅਤੇ ਕਸਰਤ ਕਰਨਾ ਜਾਂ ਨਾ ਕਰਨਾ। ਇੱਕ ਸਰਗਰਮ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਨਾ ਆਦਿ।
ਕਈ ਵਾਰ ਖ਼ਾਨਦਾਨੀ, ਕਿਸੇ ਦਵਾਈ ਦਾ ਸਾਈਡ ਇਫੈਕਟ, ਦੰਦਾਂ ਦੇ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇਲਾਜ ਦਾ ਸਾਈਡ ਇਫੈਕਟ ਜਾਂ ਕੋਈ ਸੱਟ ਵੀ ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਦੰਦਾਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ: ਬਰੂਸਿਜ਼ਮ ਦੰਦਾਂ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਦਰਅਸਲ, ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਦੇ ਕਾਰਨ ਜਦੋਂ ਮਰੀਜ਼ ਜਾਣੇ-ਅਣਜਾਣੇ ਵਿੱਚ ਦੰਦ ਪੀਸਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਦੰਦਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪਰਤ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ ਸਗੋਂ ਦੰਦਾਂ ਅਤੇ ਜਬਾੜਿਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਡੈਂਟਲ ਹੈਲਥ ਕੇਅਰ, ਬੈਂਗਲੁਰੂ ਦੇ ਦੰਦਾਂ ਦੇ ਡਾਕਟਰ ਡਾ. ਆਰ.ਐਸ. ਸ਼ਿਵਾ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਬਰੂਸਿਜ਼ਮ ਵਿੱਚ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸੌਣ ਵੇਲੇ ਦੰਦਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਪੀਸਣ ਨਾਲ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੰਦਾਂ ਦੀ ਪਰਲੀ ਦੀ ਪਰਤ ਹਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਦੰਦਾਂ ਦਾ ਘਸਣਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਟੇਢਾ ਹੋਣਾ, ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋਣਾ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਛੇਤੀ ਦੰਦ ਸੜਨ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਵਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਸ ਕਾਰਨ ਕਈ ਵਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੰਦਾਂ ਨਾਲ ਚਬਾਉਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਬਰੂਸਿਜ਼ਮ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਪੀੜਤ ਦੀਆਂ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਕਈ ਵਾਰ ਜਬਾੜਿਆਂ ਦੀ ਸਿਹਤ 'ਤੇ ਵੀ ਅਸਰ ਪੈ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਪੀੜਤ ਨੂੰ ਸਿਰ ਦਰਦ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਉਸ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਸਮੱਸਿਆ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਹੀ ਹੈ, ਚਾਹੇ ਉਹ ਬੱਚੇ ਹੋਣ ਜਾਂ ਵੱਡੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦੰਦਾਂ ਦੀ ਨਿਯਮਤ ਜਾਂਚ ਕਰਵਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਤਾਂ ਜੋ ਦੰਦਾਂ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਵਧਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਰੋਕਿਆ ਜਾ ਸਕੇ ਜਾਂ ਦੰਦਾਂ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਦੇ ਉਪਰਾਲੇ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਣ।
ਬਚਾਅ: ਡਾ. ਰੀਨਾ ਦੱਤਾ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਧਾਰਨ ਹਾਲਾਤਾਂ ਵਿਚ ਬਰੂਸਿਜ਼ਮ ਲਈ ਕਿਸੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਇਲਾਜ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਜੀਵਨਸ਼ੈਲੀ ਅਤੇ ਨੀਂਦ ਦੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਵਿੱਚ ਕਾਫੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਕੁਝ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਵਿਗਾੜਾਂ ਦੇ ਲੱਛਣਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਗਿਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੇਕਰ ਇਹ ਸਮੱਸਿਆ ਬਣੀ ਰਹੇ ਤਾਂ ਡਾਕਟਰੀ ਸਲਾਹ ਲੈਣੀ ਬਿਹਤਰ ਹੈ।
ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਿਉਂਕਿ ਸਲੀਪ ਬਰੂਸਿਜ਼ਮ ਨੂੰ ਵੀ ਨੀਂਦ ਵਿਕਾਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਲੋਕ ਨੀਂਦ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸੌਣਾ, ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਉੱਠਣਾ, ਸਹੀ ਸਮੇਂ ਲਈ ਸੌਣਾ ਆਦਿ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਨੂੰ ਅਨੁਸ਼ਾਸਿਤ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਰੁਟੀਨ ਵਿਚ ਕਸਰਤ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨਾ ਵੀ ਬਹੁਤ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਉਹ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਕਿਸਮ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕ ਵਿਗਾੜ ਜਾਂ ਡਾਕਟਰੀ ਸਥਿਤੀ ਬਰੂਸਿਜ਼ਮ ਦੇ ਵਾਪਰਨ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸਦਾ ਸਹੀ ਇਲਾਜ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਕਈ ਵਾਰ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਤਣਾਅ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਥੈਰੇਪੀ, ਬੋਧਾਤਮਕ ਵਿਵਹਾਰ ਥੈਰੇਪੀ ਅਤੇ ਹਿਪਨੋਥੈਰੇਪੀ ਵਰਗੀਆਂ ਕੁਝ ਥੈਰੇਪੀ ਲੈਣ ਦੀ ਵੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਜੇਕਰ ਇਹ ਸਮੱਸਿਆ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਰਹੀ ਹੈ ਤਾਂ ਦੰਦਾਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਨਾਈਟ ਗਾਰਡ ਉਪਕਰਣ ਵੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ:Hair Health Tips: ਵਾਲ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਿਹਤਮੰਦ ਰੱਖਣ ਲਈ ਕੁੱਝ ਸੁਝਾਅ
