ਸਰ੍ਹੋਂ ਦੇ ਤੇਲ ਦੀ ਤਾਸੀਰ ਤੇ ਚਕਿਤਸਕ ਗੁਣਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਸਰ੍ਹੋਂ ਦੇ ਤੇਲ (MUSTARD OIL) ਨੂੰ ਘਰੇਲੂ ਉਪਚਾਰਾਂ (Home Remedies) ਅਤੇ ਆਯੁਰਵੇਦ (Ayurveda) ਵਿੱਚ ਤਰਜੀਹ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸਰ੍ਹੋਂ ਦੇ ਤੇਲ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਭੋਜਨ, ਜੋ ਕਿ ਐਂਟੀਫੰਗਲ, ਐਂਟੀਬੈਕਟੀਰੀਅਲ ਅਤੇ ਐਂਟੀ-ਇਨਫਲਾਮੇਟਰੀ ਗੁਣਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਨਾਂ ਮਹਿਜ਼ ਸੁਆਦ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਕਈ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਮਰੱਥ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਮਹਿਜ਼ ਆਯੁਰਵੇਦ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਮਾਹਿਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਵੀ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨੋਂ ਖਾਣੇ ਸ਼ੁੱਧ ਸਰ੍ਹੋਂ ਦੇ ਤੇਲ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਹੋਰਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲੋਂ ਘੱਟ ਬਿਮਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਆਯੁਰਵੇਦ ਮੁਤਾਬਕ ਸਰ੍ਹੋਂ ਦੇ ਤੇਲ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਗਰਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦਾ ਸੇਵਨ ਜ਼ਿਆਦਾ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਰ੍ਹੋਂ ਦੇ ਤੇਲ ਵਿੱਚ ਦੋਨੋ ਰੀਸੈਪਟਰ ਗੁਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਅਰਥਾਤ, ਕਬਜ਼ ਤੋਂ ਰਾਹਤ ਪਾਉਣ ਲਈ, ਇਹ ਤੇਲ ਨਾਂ ਮਹਿਜ਼ ਭੋਜਨ ਵਿੱਚ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਇਸ ਦੀ ਬਾਹਰੀ ਵਰਤੋਂ ਸਾਡੀ ਚਮੜੀ ਤੇ ਵਾਲਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਲਾਭ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਆਓ ਦੇਖੀਏ ਕਿ ਸਾਡੇ ਆਯੁਰਵੈਦਿਕ ਮਾਹਰ, ਡਾ. ਪੀਵੀ ਰੰਗਨਾਯਾਕੁਲੂ, ਪੀਐਚਡੀ ਆਫ਼ ਆਯੁਰਵੇਦ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੇ ਇਸ ਬਾਰੇ ਕੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ...
ਕਿਵੇਂ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਸਰ੍ਹੋਂ ਦਾ ਤੇਲ ਤੇ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ (Uses of mustard oil)
ਸਰ੍ਹੋਂ ਦਾ ਤੇਲ ਸਰ੍ਹੋਂ ਦੇ ਬੀਜਾਂ ਤੋਂ ਕੱਢਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਆਮ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਰਾਈ (MUSTURD) ਕਹਿੰਦੇ ਹਾਂ। ਇਹ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਬੰਗਾਲ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਸਰ੍ਹੋਂ ਦਾ ਤੇਲ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੂਰੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅਚਾਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਰ੍ਹੋਂ ਦਾ ਤੇਲ ਸਰੀਰ ਅਤੇ ਖੋਪੜੀ ਦੀ ਮਾਲਿਸ਼ ਲਈ ਵੀ ਆਦਰਸ਼ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇਸ ਤੇਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦਵਾਈਆਂ, ਸਾਬਣ ਅਤੇ ਲੁਬਰੀਕੈਂਟਸ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ, ਤੇਲ ਕੱਢਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਚੀ ਸਰ੍ਹੋਂ ਦੇ ਬੀਜ ਨੂੰ ਪਸ਼ੂਆਂ ਅਤੇ ਖਾਦ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਚਾਰੇ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਸਰ੍ਹੋਂ ਦੇ ਤੇਲ 'ਚ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤ (Nutrients in mustard oil)
ਸਰ੍ਹੋਂ ਦੇ ਤੇਲ ਵਿੱਚ 60% ਮੋਨੋ-ਅਸੰਤ੍ਰਿਪਤ ਫੈਟੀ ਐਸਿਡ, 42% ਈਰੂਸਿਕ ਐਸਿਡ ਅਤੇ 12% ਓਲੀਕ ਐਸਿਡ, ਅਤੇ 6% ਓਮੇਗਾ -3 ਫੈਟੀ ਐਸਿਡ ਅਤੇ 15% ਓਮੇਗਾ -6 ਫੈਟੀ ਐਸਿਡ ਵਾਲੇ ਪੌਲੀਅਨਸੈਚੁਰੇਟਿਡ ਫੈਟੀ ਐਸਿਡ ਹੁੰਦੇ ਹਨ. ਸਰ੍ਹੋਂ ਦੇ ਤੇਲ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 12% ਸੈਚਯੂਰੇਟਿਡ ਐਸਿਡ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇਸ ਵਿੱਚ ਐਂਟੀਫੰਗਲ, ਐਂਟੀਬੈਕਟੀਰੀਅਲ ਅਤੇ ਐਂਟੀਇੰਮਫਲਮੈਂਟ੍ਰੀ ਵਿਰੋਦੀ ਗੁਣ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਸ਼ੁੱਧ ਰਾਈ ਦੇ ਤੇਲ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਨਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਇਸ ਦਾ ਤੇਲ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਹਜ਼ਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਦਾ ਤੇਲ ਸਾਡੀ ਆਂਤ ਦੇ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਨੂੰ ਲਾਭ ਪਹੁੰਚਾਉਦਾ ਹੈ ਤੇ ਅਤੇ ਪਾਚਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਮੁਰੰਮਤ ਕਰਨ ਦਾ ਵੀ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇਸ ਦੀ ਖ਼ਪਤ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਐਲਡੀਐਲ ਕੋਲੇਸਟ੍ਰੋਲ ਨੂੰ ਘਟਾਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਲਾਭਦਾਇਕ ਕੋਲੇਸਟ੍ਰੋਲ ਐਚਡੀਐਲ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਦਿਲ ਦੀ ਸਿਹਤ ਲਈ ਵੀ ਚੰਗਾ ਹੈ। ਇਹ ਗੁਰਦਿਆਂ ਨੂੰ ਤੰਦਰੁਸਤ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਥਾਇਰਾਇਡ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਤੋਂ ਵੀ ਬਚਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਸਰ੍ਹੋਂ ਦੇ ਤੇਲ ਦੇ ਫਾਇਦੇ (Benefits of Mustard Oil)
- ਸਰ੍ਹੋਂ ਦੇ ਤੇਲ ਵਿੱਚ ਪਕਾਇਆ ਭੋਜਨ ਹੋਰਨਾਂ ਤੇਲਾਂ ਵਿੱਚ ਬਣੇ ਭੋਜਨ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਜਲਦੀ ਅਤੇ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਪਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਲੋਕ ਇਸ ਤੇਲ ਤੋਂ ਬਣੇ ਭੋਜਨ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਬਜ਼ ਦੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
- ਸਰ੍ਹੋਂ ਦੇ ਤੇਲ ਵਿੱਚ ਐਂਟੀ ਬੈਕਟੀਰੀਅਲ ਗੁਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਪਿਸ਼ਾਬ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਰੱਖਣ ਦੇ ਨਾਲ, ਇਹ ਅੰਤੜੀਆਂ ਅਤੇ ਪਾਚਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਲਾਗਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ
- ਇਹ ਭੁੱਖ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿਗਰ ਅਤੇ ਪੇਟ ਦੇ ਰਸ ਨੂੰ ਵਧਾ ਕੇ ਪਾਚਨ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।ਚਮੜੀ ਦੇ ਰੋਗਾਂ ਤੋਂ ਬਚਾਉਂਦਾ ਹੈ ਸਰ੍ਹੋਂ ਦਾ ਤੇਲ
- ਚਮੜੀ 'ਤੇ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਇਸ ਨੂੰ ਫ੍ਰੀ-ਰੈਡੀਕਲ ਨੁਕਸਾਨ, ਅਲਟਰਾਵਾਇਲਟ ਕਿਰਨਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇਹ ਝੁਰੜੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਰੋਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਰਵਾਇਤੀ ਉਬਟਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
- ਸਰ੍ਹੋਂ ਦੇ ਤੇਲ ਨਾਲ ਮਾਲਿਸ਼ ਕਰਨ ਨਾਲ ਖੂਨ ਦਾ ਸੰਚਾਰ ਵਧਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਕਾਰਨ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਅੰਗਾਂ ਨੂੰ ਖੂਨ ਦੁਆਰਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਆਕਸੀਜਨ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।
- ਇਹ ਤਣਾਅ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਦਰਦ ਤੋਂ ਰਾਹਤ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।
- ਇਹ ਐਂਟੀ ਫੰਗਲ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਉੱਲੀਮਾਰ ਨੂੰ ਮਾਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਵਧਣ ਤੋਂ ਰੋਕਦਾ ਹੈ।ਵਾਲਾਂ ਲਈ ਲਾਭਦਾਇਕ ਸਰ੍ਹੋਂ ਦਾ ਤੇਲ
- ਸਰ੍ਹੋਂ ਦਾ ਤੇਲ ਵਾਲਾਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਲਿਨੋਲੀਕ ਐਸਿਡ ਵਰਗੇ ਫੈਟੀ ਐਸਿਡ ਵਾਲਾਂ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੋਸ਼ਣ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਨਾਲ ਵਾਲਾਂ ਦਾ ਝੜਨਾ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ : ਇੱਕ ਸਾਲ ਤੱਕ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹੋ ਸਕਦੇ ਨੇ ਕੱਪੜੇ ਦੇ ਮਾਸਕ: ਅਧਿਐਨ
