ਸ੍ਰੀ ਫਤਿਹਗੜ ਸਾਹਿਬ: ਨਰਾਤਿਆਂ ਦੇ ਬਾਅਦ ਦਸ਼ਮੀ ਨੂੰ ਪੂਰੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਦੁਸ਼ਿਹਰਾ ਧੂਮਧਾਮ ਅਤੇ ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਪਿੰਡ ਵੀ ਹੈ ਜਿੱਥੇ 157 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਦਸ਼ਮੀ ਦੇ ਦਿਨ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਉਸ ਤੋਂ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਇਕਾਦਸ਼ੀ 'ਤੇ ਰਾਵਨ ਦਹਿਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਫ਼ਤਿਹਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਪਿੰਡ ਚਨਾਰਥਲ ਕਲਾਂ ਹੈ ਜਿਸ ਪਿੰਡ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਸਦੀਆਂ ਪੁਰਾਣਾ ਹੈ। ਲਗਭਗ 7 ਹਜ਼ਾਰ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਵਾਲੇ ਇਸ ਪਿੰਡ ਦੇ ਦੁਸ਼ਿਹਰੇ ਦੀ ਵੱਖਰੀ ਹੀ ਪਛਾਣ ਅਤੇ ਮਾਨਤਾ ਹੈ।
ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਦੁਸ਼ਿਹਰਾ ਮਨਾਉਣ ਦੀਆਂ ਤਿਆਰੀਆਂ ਸਵਾ ਮਹੀਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਿੰਡ ਦੀ ਰਾਮਲੀਲਾ ਕਮੇਟੀ ਹਨੂੰਮਾਨ ਜੀ ਦੇ ਝੰਡਾ ਮਾਰਚ ਤੋਂ ਇਸ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਹਨੂੰਮਾਨ ਮੰਦਿਰ ਵਿੱਚ ਝੰਡਾ ਲਗਾ ਕੇ ਦੁਸਹਿਰੇ ਦੀਆਂ ਤਿਆਰੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਰਾਤ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਝਾਕੀਆਂ ਕੱਢੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਝਾਕੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰਾਮਾਇਣ ਦੇ ਮੁੱਖ ਅੰਸ਼ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨੌਵੀਂ ਦੇ ਦਿਨ ਤੋਂ ਖੇਡ ਮੇਲੇ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਦੋ ਵੱਖਰੀਆਂ ਥਾਵਾਂ ਉੱਤੇ ਲੱਗਣ ਵਾਲੇ ਖੇਡ ਮੇਲੇ ਇਕਾਦਸ਼ੀ ਦੇ ਦਿਨ ਖ਼ਤਮ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਫਿਰ ਰਾਵਣ ਦਹਿਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਜਿਸ ਥਾਂ 'ਤੇ ਰਾਵਣ ਦਹਿਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਚੌਂਕ ਵਿੱਚ 157 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਕੁੰਭਕਰਣ ਦਾ ਸੀਮੇਂਟ ਦਾ ਬੁੱਤ ਬਣਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਮਕਸਦ ਪਿੰਡ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਰੱਖਣਾ ਹੈ। ਬੁੱਤ ਦੁਸਹਿਰਾ ਮਨਾਉਣ ਵਾਲੇ ਸਥਾਨ ਦੀ ਪਛਾਣ ਵੀ ਦਿਖਾਂਉਦਾ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ 157 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਝੁੰਡ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਚਾਰਾ ਖਾਣ ਲਈ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਦੁਸਹਿਰੇ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਪਿੰਡ ਦੇ ਲਗਭਗ 400 ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇੱਧਰ, ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਦੁਸ਼ਿਹਰੇ ਦੀਆਂ ਤਿਆਰੀਆਂ ਚੱਲ ਰਹੀਆਂ ਸਨ ਅਤੇ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਰਾਵਣ ਦਹਿਨ ਹੋਣਾ ਸੀ। ਦੇਰ ਸ਼ਾਮ ਤੱਕ ਇੱਕ ਵੀ ਪਸ਼ੂ ਪਿੰਡ ਨਹੀਂ ਪਰਤਿਆ ਤਾਂ ਪੂਰੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਖੁਸ਼ੀ ਦਾ ਮਾਹੌਲ ਗ਼ਮੀ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਿਆ। ਉਸ ਦਿਨ ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ਨੇ ਰਾਵਣ ਦਹਿਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਸਾਰੇ ਪਸ਼ੂ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਪਰਤ ਆਏ ਤਾਂ ਫਿਰ ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ਨੇ ਇਕਾਦਸ਼ੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਰਾਵਣ ਦਹਿਨ ਕਰਕੇ ਖੁਸ਼ੀ ਮਨਾਈ। ਉਸ ਦਿਨ ਤੋਂ ਇਹ ਰੀਤ ਚੱਲਦੀ ਆ ਰਹੀ ਹੈ।
ਰਾਵਣ ਦੇ ਬੁੱਤ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਝਾਕੀਆਂ ਕੱਢਣ ਵਿੱਚ ਪਿੰਡ ਦੇ ਹੀ ਇੱਕ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਚੌਥੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਲੱਗੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਨ੍ਹੀਂ ਦਿਨੀਂ ਸੇਵਾ ਸੰਭਾਲ ਕਰ ਰਹੇ 55 ਸਾਲ ਦੇ ਰਮੇਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਾਦਾ ਭਗਤ ਪੂਰਨ ਚੰਦ ਲੱਕੜੀ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਵਿਆਹ ਦੇ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਔਲਾਦ ਨਹੀਂ ਹੋਈ ਸੀ ਤਾਂ ਇੱਕ ਵਿਦਵਾਨ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਝਾਕੀਆਂ ਕੱਢਣ ਅਤੇ ਰਾਵਣ ਦੇ ਬੁੱਤ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਾਦਾ ਜੀ ਨੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਝਾਕੀਆਂ ਕੱਢਣ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਰਾਵਣ ਦੇ ਬੁੱਤ ਦੀ ਸੇਵਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਕੁੱਝ ਸਮਾਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਫਕੀਰ ਚੰਦ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ। ਦਾਦਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਇਸ ਸੇਵਾ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ। ਹੁਣ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੋਵੋਂ ਬੇਟੇ ਇਹ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਹਨ।
