ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ: ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਡਾ.ਰਤਨ ਸਿੰਘ ਜੱਗੀ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਹ ਸਨਮਾਨ ਭਾਰਤ ਦੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਦ੍ਰੋਪਦੀ ਮੁਰਮੂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਉੱਘੇ ਵਿਦਿਅਕ ਮਾਹਿਰ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਵਿਦਵਾਨ ਡਾ. ਰਤਨ ਸਿੰਘ ਜੱਗੀ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਭਵਨ ਵਿਖੇ ਕਰਵਾਏ ਗਏ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਮਾਗਮ ਦੌਰਾਨ ਵੱਕਾਰੀ ਪਦਮ ਸ੍ਰੀ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਪਦਮ ਪੁਰਸਕਾਰ 2023 ਦੀ ਸੂਚੀ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦ੍ਰੋਪਦੀ ਮੁਰਮੂ ਨੇ 74ਵੇਂ ਗਣਤੰਤਰ ਦਿਵਸ 'ਤੇ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਰਤਨ ਸਿੰਘ ਜੱਗੀ ਪੰਜਾਬੀ ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਗੁਰਮਤਿ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਮਹਾਨ ਵਿਦਵਾਨ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੇ 70 ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਾਲ ਪੰਜਾਬੀ-ਹਿੰਦੀ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਗੁਰਮਤਿ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤੇ ਹਨ। 1962 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਦਸ਼ਮ ਗ੍ਰੰਥ ਦਾ ਪੁਰਾਣਿਕ ਅਧਿਐ' 'ਚ ਪੀਐਚਡੀ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਡਾ. ਰਤਨ ਸਿੰਘ ਜੱਗੀ ਨੂੰ ਇਹ ਐਵਾਰਡ ਭਾਰਤ ਦੇ ਉਪ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਜਗਦੀਪ ਧਨਖੜ ਅਤੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਈ ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਤਰੀਆਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਵੱਲੋਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।
ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਲੈਕਚਰਰ: ਡਾ. ਰਤਨ ਸਿੰਘ ਜੱਗੀ ਨੇ ਪਿੰਡੀਘੇਬ ਦੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਸਕੂਲ 'ਚ ਮੁੱਢਲੀ ਤਾਲੀਮ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ। ਜਦੋਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਿੰਡ ਦੰਗੇ ਹੋਏ ਤਾਂ 8 ਅਗਸਤ 1947 ਨੂੰ ਪਰਿਵਾਰ ਸਹਿਤ ਰਾਵਲਪਿੰਡੀ ਤੋਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਆ ਗਿਆ ਤੇ ਉੱਥੋਂ ਤਪਾ ਮੰਡੀ ਪਹੁੰਚੇ। ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਜੱਗੀ ਦਾ ਜੀਵਨ ਸੰਘਰਸ਼ ਪੂਰਨ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਟਾਈਪਰਾਈਟਿੰਗ ਸਿੱਖੀ, ਫਿਰ ਫ਼ੌਜ ਵਿਚ ਸਿਵਲੀਅਨ ਕਲਰਕ, ਫਿਰ ਦਿੱਲੀਪੁਲਿਸ 'ਚ ਕਰਮਚਾਰੀ,ਫਿਰ ਸੋਨੀਪਤ ਦੇ ਇਕ ਕਾਲਜ ਵਿਚ ਲੈਕਚਰਰ, ਫਿਰ ਹਿੰਦੀ-ਕਮ-ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਲੈਕਚਰਰ ਵਜੋਂ ਸਰਕਾਰੀ ਕਾਲਜ ਹਿਸਾਰ ਸੇਵਾਵਾਂ ਨਿਭਾਈਆਂ। ਅਖੀਰ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਕਈ ਕਾਲਜਾਂ ਵਿਚ ਹੁੰਦਿਆਂ ਉਹ 1963 ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਪਟਿਆਲਾ ਵਿਚ ਲੈਕਚਰਰ ਵਜੋਂ ਨਿਯੁਕਤੀ ਹੋਏ ਜਿੱਥੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਧਿਐਨ ਵਿਭਾਗ ਵਿਚੋਂ ਮੁਖੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਵਜੋਂ 1987 ਵਿਚ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਹੋਈ।
ਗੁਰਮਤਿ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਸੇਵਾ: ਡਾ. ਰਤਨ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ ਸਾਹਿਤ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਗੁਰਮਤਿ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਵਿਦਵਾਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੇ 70 ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਾਲ ਪੰਜਾਬੀ/ਹਿੰਦੀ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਗੁਰਮਤਿ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤੇ ਹਨ। 1962 ਵਿਚ ਪੀ.ਐਚ.ਡੀ. "ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ ਦਾ ਪੌਰਾਨਿਕ ਅਧਿਐਨ" ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਤੋਂ ਡਾ. ਡੀ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ "ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ ਕੀ ਪੌਰਣਿਕ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਭੂਮੀ" ਪੁਸਤਕ ਲੋਕ ਸੇਵਾ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤੀ। 2000 ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ "ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ ਦਾ ਟਿਕਾ" ਸੰਕਲਿਤ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਗੋਬਿੰਦ ਸਦਨ, ਦਿੱਲੀ ਦੁਆਰਾ ਪੰਜ ਜਿਲਦਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਇੱਕ ਅਧਿਕਾਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
"ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜੀਵਨੀ ਅਤੇ ਸ਼ਖਸੀਅਤ": ਰਤਨ ਸਿੰਘ ਜੱਗੀ ਦੁਆਰਾ 1973 ਵਿੱਚ ਮਗਧ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਬੋਧ ਗਯਾ ਤੋਂ ਡਾ. ਲਿਟ. ਡਿਗਰੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਸੀ "ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ, ਸ਼ਖਸੀਅਤ, ਰਚਨਾਤਮਕਤਾ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰ"। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ ਪੰਜਾਬ ਵੱਲੋਂ ਪਹਿਲਾ ਇਨਾਮ ਵੀ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਬਾਣੀ ਬਾਰੇ ਡਾ. ਜੱਗੀ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ 550ਵੇਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਪੁਰਬ ਮੌਕੇ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ "ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਬਾਣੀ: ਮਾਰਗ ਅਤੇ ਵਿਆਖਿਆ" ਨਾਮੀ ਪੁਸਤਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਜੱਗੀ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਕਰਕੇ ਵੰਡਿਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਡਾ.ਜੱਗੀ ਨੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਬਾਣੀ 'ਤੇ ਇੱਕ ਪੁਸਤਕ "ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜੀਵਨੀ ਅਤੇ ਸ਼ਖਸੀਅਤ" ਅਤੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਪੁਸਤਕ "ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ" ਵੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਨੂੰ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ ਪੰਜਾਬ ਵੱਲੋਂ ਪਹਿਲਾ ਇਨਾਮ ਵੀ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ: Helmet To Sikh Regiment: ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਵੱਲੋਂ ਫੈਸਲੇ ਦੀ ਨਿਖੇਧੀ, ਕਿਹਾ-"ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਖੋਹਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ"
1998 ਤੋਂ 2002 ਤੱਕ: ਡਾ.ਰਤਨ ਸਿੰਘ ਜੱਗੀ ਦੀ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸੇਵਾ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਗ੍ਰੰਥ ਤੁਲਸੀ ਰਾਮਾਇਣ (ਰਾਮ ਚਰਿਤ ਮਾਨਸ) ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਅਤੇ ਅਨੁਵਾਦ ਵੀ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਟਿਆਲਾ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ 1989 ਵਿੱਚ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦੁਆਰਾ ਪਹਿਲਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ ਦਾ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇੱਕ "ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਕੋਸ਼" ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਪਟਿਆਲਾ ਦੁਆਰਾ 1994 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਜੱਗੀ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਪਟਿਆਲਾ ਵੱਲੋਂ 1998 ਤੋਂ 2002 ਤੱਕ "ਪੰਜ ਜਿਲਦਾਂ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਸਰੋਤ" ਤਿਆਰ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ। 2002 ਵਿੱਚ ਡਾ. ਜੱਗੀ ਨੇ "ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਵਿਸ਼ਵ ਕੋਸ਼" ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪਟਿਆਲਾ ਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟ ਨੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ।
"ਅਰਥ ਬੋਧ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ": 2005 ਵਿੱਚ ਡਾ. ਜੱਗੀ ਨੇ "ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਐਨਸਾਈਕਲੋਪੀਡੀਆ" ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਮੁੱਖ ਮੁੱਦਿਆਂ, ਪਹਿਲੂਆਂ, ਤੱਥਾਂ ਆਦਿ ਬਾਰੇ ਇੰਦਰਾਜ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 2007 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ "ਅਰਥ ਬੋਧ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ" ਨਾਮ ਹੇਠ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਟੀਕਾ ਤਿਆਰ ਕਰਕੇ ਪੰਜ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਸੰਗਤਾਂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ। 2013 ਵਿੱਚ ਡਾ: ਜੱਗੀ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਪਟਿਆਲਾ ਦੁਆਰਾ ਅੱਠ ਜਿਲਦਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ "ਭਵ ਪ੍ਰਬੋਧਨੀ ਟਿਕਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ" ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਟੀਕਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦਾ ਬਹੁਤ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਚਲਾ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਅਤੇ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਸਿੱਖ ਜਗਤ ਲਈ ਲਾਹੇਵੰਦ ਸਾਬਤ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸਾਲ 2017 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਾਰੇ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਸੰਪਾਦਨ ਕਰਕੇ ਪੰਜ ਜਿਲਦਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ।
1989 ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ: 1989 ਵਿੱਚ "ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ" ਦੁਆਰਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਅਤੇ 1996 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਸਰਵਉੱਚ ਪੁਰਸਕਾਰ "ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਸ੍ਰੋਮਣੀ" ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ 1964 ਤੋਂ 1976 ਤੱਕ 8 ਵਾਰ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਪਹਿਲਾ ਇਨਾਮ ਹਰਿਆਣਾ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਦਿੱਤਾ। 1968 ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾ ਇਨਾਮ। 2010 ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ "ਪਰਮ ਸਾਹਿਤ ਸਨਮਾਨ" ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
1996 ਵਿੱਚ ਸੋਹਰਦ ਅਵਾਰਡ: ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਹਿੰਦੀ ਸੰਸਥਾਨ ਦੁਆਰਾ 1996 ਵਿੱਚ "ਸੋਹਰਦ ਅਵਾਰਡ" ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਪਟਿਆਲਾ ਤੋਂ 2014 ਵਿੱਚ ਆਨਰੇਰੀ ਡੀ. ਲਿਟ. ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਤੋਂ ਆਨਰੇਰੀ ਡੀ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਡਾ. ਜੱਗੀ ਨੂੰ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਵੱਡਮੁੱਲੇ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ ਇਹ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
95 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ: ਡਾ.ਰਤਨ ਸਿੰਘ ਜੱਗੀ 95 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਬੇਹਤਰੀਨ ਅਤੇ ਵਡਮੁੱਲੀ ਸਾਹਿਤਕ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਹ ਹੁਣ ਤੱਕ 144 ਦੇ ਕਰੀਬ ਪੁਸਤਕਾਂ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪਟਿਆਲਾ ਵੱਲੋਂ ਲਾਈਫ ਫੈਲੋਸ਼ਿਪ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ : Shaheed Bhagat Singh: ਦਿੱਲੀ ਨਾਲ ਵੀ ਜੁੜੀਆਂ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ, ਜਾਣੋ ਖ਼ਾਸ ਜਾਣਕਾਰੀ
