ਮੁੰਬਈ: ਗੀਤਕਾਰ, ਫ਼ਿਲਮ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਅਤੇ ਲੇਖਕ ਗੁਲਜ਼ਾਰ 18 ਅਗਸਤ ਨੂੰ 84 ਵਾਂ ਜਨਮਦਿਨ ਮਨਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਨੇ ਹਿੰਦੀ ਸਿਨੇਮਾ ਲਈ ਜੋ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਹੈ ਉਸ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਨਾ ਸੌਖਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਈ ਬੇਮਿਸਾਲ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਦਿਲ ਨੂੰ ਛੂਹਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵੀ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ।
ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੀ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਕਲਪਨਾ ਨੂੰ ਭਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਦੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਮਨ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਦਿਲਾਂ ਨੂੰ ਛੂਹ ਲੈਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਜਾਣੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਕੁਝ ਖਾਸ ਗੱਲਾਂ ...
ਗੁਲਜ਼ਾਰ 18 ਅਗਸਤ 1934 ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਇੱਕ ਹਿੱਸੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜੇਹਲਮ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਕਸਬੇ ਦੀਨਾ ਵਿੱਚ ਜੰਮੇ ਸਨ। ਸਿੱਖ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਜੰਮੇ, ਸੰਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਕਾਲੜਾ (ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਦਾ ਅਸਲ ਨਾਂਅ) ਆਪਣੇ ਜਨੂੰਨ ਦੇ ਚਲਦਿਆਂ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਹੀ ਚੈਰੋ-ਕਵਿਤਾ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਮੁਰੀਦ ਬਣ ਗਏ ਸਨ। ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਨੂੰ 20 ਫ਼ਿਲਮ ਫੇਅਰ ਅਤੇ 5 ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਮਿਲੇ ਹਨ। 2010 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 'ਸਲੱਮਡੌਗ ਮਿਲੀਅਨਰ' ਦੇ ਗੀਤ 'ਜੈ ਹੋ' ਲਈ ਗ੍ਰੈਮੀ ਅਵਾਰਡ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਮਕੈਨਿਕ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵੀ ਕੀਤਾ ਕੰਮ
ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਵੰਡ ਵੇਲੇ ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਆਪਣਾ ਜੱਦੀ ਘਰ ਛੱਡ ਕੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਆ ਗਿਆ। ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਮੁੰਬਈ ਚਲੇ ਗਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਦਾ ਪਿੱਛਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਪੇਟ ਦੀਆਂ ਮੰਗਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਲੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗੈਰੇਜ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਾਰ ਮਕੈਨਿਕ ਦਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਪਰ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਵੀ ਉਹ ਮਨੋਰੰਜਨ ਦੇ ਪਲਾਂ ਵਿੱਚ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਲਿਖਦੇ ਰਹਿੰਦੇ।
ਇਸ ਤਰਾਂ ਮਿਲਿਆ ਬਰੇਕ
ਉਸੇ ਸਮੇਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਿਸਮਤ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਮੌਕਾ ਦਿੱਤਾ। ਉਹ ਫ਼ਿਲਮੀ ਦੁਨੀਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਆਇਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਬਿਮਲ ਰਾਏ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗੀ ਬਣੇ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਨੇ ਪਿੱਛੇ ਮੁੜ ਕੇ ਨਹੀਂ ਵੇਖਿਆ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕਾਂ ਰਿਸ਼ੀਕੇਸ਼ ਮੁਖ਼ਰਜੀ ਅਤੇ ਹੇਮੰਤ ਕੁਮਾਰ ਦੇ ਸਹਾਇਕ ਵਜੋਂ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।
ਆਰ.ਡੀ. ਬਰਮਨ ਅਤੇ ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਦੀ ਦੋਸਤੀ ਦਾ ਸਫ਼ਰ
ਆਰ ਡੀ ਬਰਮਨ ਅਤੇ ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਬਹੁਤ ਚੰਗੇ ਦੋਸਤ ਸਨ ਅਤੇ ਉਹ ਵਧੀਆ ਦੋਸਤਾਂ ਵਾਂਗ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਦੋਹਾਂ ਨੇ ਮਿਲ ਕੇ ਕਈ ਹਿੱਟ ਗਾਣੇ ਦਿੱਤੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਲਗਭਗ ਹਰ ਕੋਈ ਜਾਣਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੀਤਾਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵੀ ਬਹੁਤ ਦਿਲਚਸਪ ਹਨ। ਕਈ ਵਾਰ ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਆਰ.ਡੀ. ਦੇ ਘਰ ਲਿਰਿਕਸ ਲੈ ਕੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ਤੇ ਆਰ.ਡੀ. ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਾਰ ਵਿੱਚ ਜਾਂ ਕਈ ਵਾਰ ਲਿਵਿੰਗ ਰੂਮ ਵਿੱਚ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਕਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਇੱਕ ਗਾਣਾ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਆਰ.ਡੀ. ਦੇ ਘਰ ਆਏ ਪਰ ਆਰ.ਡੀ. ਦਾ ਕੋਈ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੇ ਮਨ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਨੂੰ ਟਾਲਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਪਰ ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਅਟਲ ਸਨ। ਆਰ.ਡੀ. ਕਦੇ ਚਾਹ ਤੇ ਕਦੇ ਸਿਨੇਮਾ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਪਰ ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਉੱਥੇ ਹੀ ਲੈ ਆਉਂਦੇ ਰਹੇ।
ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਖ਼ਾਸ ਗੱਲਾਂ:
- ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਆਪਣੇ ਕਾਲਜ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਚਿੱਟੇ ਕੱਪੜੇ ਪਾਉਂਦੇ ਸਨ।
- ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬਿਮਲ ਰਾਏ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਸਹਾਇਕ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਐਸ.ਡੀ. ਬਰਮਨ ਦੀ 'ਬੰਦਨੀ' ਨਾਲ ਗੀਤਕਾਰ ਵਜੋਂ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।
- ਬਤੌਰ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਫ਼ਿਲਮ 'ਮੇਰੇ ਅਪਨੇ' (1971) ਸੀ, ਜੋ ਬੰਗਾਲੀ ਫ਼ਿਲਮ 'ਅਪਨਾਜਨ' ਦਾ ਰੀਮੇਕ ਸੀ।
- ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤੀਆਂ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਫਲੈਸ਼ਬੈਕ ਵੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਫ਼ਿਲਮ ਬੀਤੇ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਦਿਖਾਏ ਬਿਨਾਂ ਪੂਰੀ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ।
