ਲਿਸਬਨ (ਪੁਰਤਗਾਲ): ਬੋਤਲਬੰਦ ਪਾਣੀ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਉਦਯੋਗ ਇਸ ਦਾ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲਾਭ ਉਠਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਦੁਨੀਆ ਸਾਰਿਆਂ ਲਈ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਪਾਣੀ ਦੇ ਟੀਚੇ ਵੱਲ ਕਾਫੀ ਅੱਗੇ ਵਧੀ ਹੈ। 2020 ਵਿੱਚ 74 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਮਨੁੱਖਤਾ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਪਾਣੀ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਸੀ। ਇਹ ਦੋ ਦਹਾਕੇ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਲੋਂ 10 ਫੀਸਦੀ ਵੱਧ ਹੈ। ਪਰ ਇਹ ਅਜੇ ਵੀ ਦੋ ਅਰਬ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਸਾਫ਼ ਪਾਣੀ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਤੋਂ ਵਾਂਝਾ ਛੱਡ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਦੌਰਾਨ, ਬੋਤਲਬੰਦ ਪਾਣੀ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨਾਂ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਕੀਮਤ 'ਤੇ ਸਤਹ ਦੇ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਐਕੁਆਇਰਾਂ ਦਾ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਮਿਉਂਸਪਲ ਟੈਪ ਵਾਟਰ ਦੀ ਇੱਕੋ ਇਕਾਈ ਨਾਲੋਂ 150 ਤੋਂ 1,000 ਗੁਣਾ ਵੱਧ ਵੇਚਦੀਆਂ ਹਨ। ਟੂਟੀ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਬਿਲਕੁਲ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਵਿਕਲਪ ਵਜੋਂ ਉਤਪਾਦ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕਰਕੇ ਕੀਮਤ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਜਾਇਜ਼ ਠਹਿਰਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਬੋਤਲਬੰਦ ਪਾਣੀ ਸਾਰੇ ਗੰਦਗੀ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਕਿ ਇਸਨੂੰ ਜਨਤਕ ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਸੰਬੰਧੀ ਨਿਯਮਾਂ ਦਾ ਸ਼ਾਇਦ ਹੀ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਜਨਤਕ ਉਪਯੋਗਤਾ ਟੈਪ ਵਾਟਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਸਾਡੇ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਅਧਿਐਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚ 109 ਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸਿੱਟਾ ਕੱਢਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਬਹੁਤ ਲਾਭਦਾਇਕ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧਣ ਵਾਲਾ ਬੋਤਲਬੰਦ ਪਾਣੀ ਉਦਯੋਗ ਸਾਰਿਆਂ ਲਈ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਜਨਤਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦੀ ਅਸਫਲਤਾ ਨੂੰ ਢੱਕ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਦਯੋਗ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਨੂੰ ਭਟਕਾਉਣ ਅਤੇ ਘੱਟ ਭਰੋਸੇਯੋਗ, ਘੱਟ ਕਿਫਾਇਤੀ ਵਿਕਲਪ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਦੇ ਕੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਘੱਟ ਅਤੇ ਮੱਧ-ਆਮਦਨੀ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਪਾਣੀ ਦੇ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਗਤੀ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧ ਰਿਹਾ ਬੋਤਲਬੰਦ ਪਾਣੀ ਉਦਯੋਗ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਸਸਟੇਨੇਬਲ ਡਿਵੈਲਪਮੈਂਟ ਟੀਚਿਆਂ (SDG) ਨੂੰ ਵੀ ਕਈ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੀ ਤਾਜ਼ਾ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਵਿੱਚ ਬੋਤਲਬੰਦ ਪਾਣੀ ਦੀ ਮਾਰਕੀਟ ਦੀ ਸਾਲਾਨਾ ਵਿਕਰੀ ਦੁੱਗਣੀ ਹੋ ਕੇ 500 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਹੈ। ਇਹ ਜ਼ਮੀਨ ਅਤੇ ਸਮੁੰਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪਲਾਸਟਿਕ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਪਾਣੀ ਦੀ ਕਮੀ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਤਣਾਅ ਵਧਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਭੋਜਨ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਬੋਤਲਬੰਦ ਪਾਣੀ ਦੀ ਮਾਰਕੀਟ ਗਲੋਬਲ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਏਸ਼ੀਆ-ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ, ਅਫਰੀਕਾ ਅਤੇ ਲਾਤੀਨੀ ਅਮਰੀਕੀ ਅਤੇ ਕੈਰੇਬੀਅਨ ਖੇਤਰ ਕੁੱਲ ਵਿਕਰੀ ਦਾ 60 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹਨ। ਪਰ ਕੋਈ ਵੀ ਖੇਤਰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਜਲ ਸੇਵਾਵਾਂ, ਜੋ ਕਿ SDG 2030 ਦੇ ਟੀਚਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ਤੱਕ ਸਰਵਵਿਆਪਕ ਪਹੁੰਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਰਾਹ 'ਤੇ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਵਾਸਤਵ ਵਿੱਚ ਉਦਯੋਗ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਇਸਦੇ ਵਸਨੀਕਾਂ ਨੂੰ ਕਿਫਾਇਤੀ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬਰਾਬਰ ਪਹੁੰਚ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਰਾਸ਼ਟਰਾਂ ਦੇ ਟੀਚਿਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਗਤੀ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਜਾਪਦਾ ਹੈ। ਗਲੋਬਲ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਬੋਤਲਬੰਦ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਨਲਕੇ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲੋਂ ਸਿਹਤਮੰਦ ਅਤੇ ਸਵਾਦ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਇੱਕ ਲੋੜ ਨਾਲੋਂ ਇੱਕ ਲਗਜ਼ਰੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ, ਗਲੋਬਲ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਇਹ ਭਰੋਸੇਮੰਦ ਜਨਤਕ ਜਲ ਸਪਲਾਈ ਅਤੇ ਜਲ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਦੀ ਘਾਟ ਜਾਂ ਗੈਰਹਾਜ਼ਰੀ ਹੈ ਜੋ ਬੋਤਲਬੰਦ ਪਾਣੀ ਦੇ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਨੂੰ ਚਲਾਉਂਦੀ ਹੈ।
ਇਸ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਘੱਟ ਅਤੇ ਮੱਧ-ਆਮਦਨ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਏਸ਼ੀਆ ਪੈਸੀਫਿਕ ਵਿੱਚ ਬੋਤਲਬੰਦ ਪਾਣੀ ਦੀ ਵੱਧ ਰਹੀ ਖਪਤ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਜਨਤਕ ਪਾਣੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੀ ਦਹਾਕਿਆਂ ਦੀ ਅਸਫਲਤਾ ਦੇ ਪ੍ਰੌਕਸੀ ਸੂਚਕ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਰਬਾਂ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਅਸਮਾਨਤਾ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਧਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਜਲ ਸੇਵਾਵਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਦੀ ਘਾਟ ਹੈ ਅਤੇ ਹੋਰ ਜੋ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਲਗਜ਼ਰੀ ਵਜੋਂ ਮਾਣਦੇ ਹਨ।
2016 ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਵਿੱਚ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਇੱਕ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਸਪਲਾਈ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਸਲਾਨਾ ਵਿੱਤ ਲਈ 114 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਦੀ ਲਾਗਤ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਜੋ ਕਿ ਅੱਜ ਦੇ ਲਗਭਗ USD 270 ਬਿਲੀਅਨ ਗਲੋਬਲ ਸਾਲਾਨਾ ਬੋਤਲਬੰਦ ਪਾਣੀ ਦੀ ਵਿਕਰੀ ਦੇ ਅੱਧੇ ਤੋਂ ਵੀ ਘੱਟ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਗਠਨ ਨੇ ਅਨੁਮਾਨ ਲਗਾਇਆ ਸੀ ਕਿ SDGs 2030 ਦੇ ਟੀਚੇ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰਗਤੀ ਦੀ ਮੌਜੂਦਾ ਦਰ ਨੂੰ ਚੌਗੁਣਾ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਪਰ ਇਹ ਪ੍ਰਤੀਯੋਗੀ ਵਿੱਤੀ ਤਰਜੀਹਾਂ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਵਪਾਰਕ ਰਵੱਈਏ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਚੁਣੌਤੀ ਹੈ।
ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬੋਤਲਬੰਦ ਪਾਣੀ ਦੀ ਮਾਰਕੀਟ ਵਧਦੀ ਹੈ। ਉਦਯੋਗ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਦੇ ਮਿਆਰਾਂ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤ੍ਰਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਾਨੂੰਨ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨਾ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਕਿਤੇ ਵੱਧ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਕਾਨੂੰਨ ਬੋਤਲਬੰਦ ਪਾਣੀ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਨਿਯੰਤਰਣ, ਜ਼ਮੀਨੀ ਪਾਣੀ ਦੀ ਦੁਰਵਰਤੋਂ, ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ, ਪਲਾਸਟਿਕ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਪ੍ਰਬੰਧਨ, ਕਾਰਬਨ ਨਿਕਾਸੀ, ਵਿੱਤ ਅਤੇ ਪਾਰਦਰਸ਼ਤਾ ਦੀਆਂ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਸਾਡੀ ਰਿਪੋਰਟ ਇਹ ਦਲੀਲ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਟੀਚੇ ਵੱਲ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਪ੍ਰਗਤੀ ਦੇ ਨਾਲ ਹੁਣ ਤੱਕ ਔਫ-ਟਰੈਕ, ਬੋਤਲਬੰਦ ਪਾਣੀ ਦੀ ਮਾਰਕੀਟ ਦਾ ਵਿਸਤਾਰ ਜ਼ਰੂਰੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਇਸਨੂੰ ਹੌਲੀ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਨਿਵੇਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਜਨਤਕ ਪਾਣੀ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਉੱਚ-ਪੱਧਰੀ ਪਹਿਲਕਦਮੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਟਿਕਾਊ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਗਲੋਬਲ ਨਿਵੇਸ਼ਕਾਂ ਦਾ ਗਠਜੋੜ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ SDGs ਲਈ ਵਿੱਤ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਪਹਿਲਕਦਮੀਆਂ ਬੋਤਲਬੰਦ ਪਾਣੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਰਗਰਮ ਖਿਡਾਰੀ ਬਣਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਵੱਲ ਤਰੱਕੀ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਗਲੋਬਲ ਸਾਊਥ ਵਿੱਚ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ:- Covid Testing: ਕੋਵਿਡ ਟੈਸਟਿੰਗ ਨੇ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਨਿਦਾਨ ਦੀਆਂ ਨਵੀਆਂ ਤਕਨੀਕਾਂ ਦੀ ਕੀਤੀ ਅਗਵਾਈ
