ਹੈਦਰਾਬਾਦ: ਆਨਲਾਈਨ ਖਰੀਦਦਾਰੀ ਅਤੇ ਡਿਜੀਟਲ ਲੈਣ-ਦੇਣ (Digital transactions ) ਸਾਡੀ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਗਏ ਹਨ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਧੋਖਾਧੜੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ (Cyber fraudsters) ਸਾਈਬਰ ਚੋਰੀਆਂ 'ਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਧਿਆਨ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਹ ਨਿੱਜੀ ਡਾਟਾ ਚੋਰੀ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮਿਹਨਤ ਦੀ ਕਮਾਈ ਲੁੱਟ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਧਮਕੀਆਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਤੁਹਾਨੂੰ ਡਿਜੀਟਲ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦਾ ਆਨੰਦ ਲੈਣਾ ਬੰਦ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਇਹਨਾਂ ਔਨਲਾਈਨ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦਾ ਆਨੰਦ ਲੈਂਦੇ ਹੋਏ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕਦਮਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰੋ।
ਡਿਜੀਟਲ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਚੌਕਸ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਗਲਤੀ ਮਹਿੰਗੀ ਪੈ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਧੋਖੇਬਾਜ਼ਾਂ ਨਾਲ OTP ਸਾਂਝਾ (Do not share OTP with unknown callers) ਕਰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਤੁਹਾਡਾ ਪੈਸਾ ਗੁਆਚ ਜਾਵੇਗਾ। ਧੋਖਾਧੜੀ ਵਾਲੀਆਂ ਵੈੱਬਸਾਈਟਾਂ 'ਤੇ ਗੁਪਤ ਬੈਂਕਿੰਗ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਾਖਲ ਕਰਨ ਨਾਲ ਆਨਲਾਈਨ ਚੋਰੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਫਿੰਗਰਪ੍ਰਿੰਟ ਵਰਗੇ ਵਿਕਲਪਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਤਰੀਕਿਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਅਜਿਹੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕੋ।
ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ, ਅਸੀਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਗੈਜੇਟਸ ਅਤੇ ਔਨਲਾਈਨ ਖਾਤਿਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਸਾਰੇ ਪਾਸਵਰਡ ਯਾਦ ਰੱਖਣਾ ਔਖਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਨਹੀਂ ਬਦਲਿਆ ਜਾਂਦਾ, ਤਾਂ ਧੋਖੇਬਾਜ਼ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਪਤਾ ਲਗਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਪਾਸਵਰਡ ਬਦਲਣਾ ਚੰਗੀ ਆਦਤ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ ਫਿੰਗਰਪ੍ਰਿੰਟ ਅਤੇ ਈ-ਦਸਤਖਤ ਵਰਗੇ ਬਾਇਓਮੈਟ੍ਰਿਕਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ (Online theft can happen) ਹੈ। ਬੈਂਕ ਆਪਣੇ ਗਾਹਕਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਐਪਸ ਨੂੰ ਪਾਸਵਰਡ ਅਤੇ ਫਿੰਗਰਪ੍ਰਿੰਟ ਲੌਗਇਨ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧੀ ਖਪਤਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਧੋਖਾ ਦੇਣ ਲਈ ਨਵੀਆਂ ਤਕਨੀਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਭਾਵੇਂ ਤੁਸੀਂ ਕਿੰਨੇ ਵੀ ਸਾਵਧਾਨ ਰਹੋ, ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਜਾਲ ਵਿੱਚ ਫਸਣ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਬੈਂਕ ਕੁਝ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਲਈ ਦੋਹਰੇ ਜਾਂ ਤਿੰਨ ਗੁਣਾ ਅਧਿਕਾਰ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਬਹੁ-ਪੜਾਅ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕਤਾ ਨੂੰ ਦਰਾੜ ਕਰਨਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ। ਗਾਹਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸੋਚਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਵਧੇਰੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਪਾਸਵਰਡ, ਫਿੰਗਰਪ੍ਰਿੰਟ ਅਤੇ OTP ਦੀ ਵਰਤੋਂ (Use fingerprint and OTP) ਕਰੋ। ਕੋਈ ਵੀ ਸ਼ੱਕ, ਬੈਂਕ ਦੇ ਗਾਹਕ ਦੇਖਭਾਲ ਨਾਲ ਤੁਰੰਤ ਸੰਪਰਕ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਤੁਹਾਡੇ ਨਿੱਜੀ ਫ਼ੋਨ, ਲੈਪਟਾਪ ਅਤੇ ਡੈਸਕਟਾਪ ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਨਾ ਦਿਓ। ਜੇਕਰ ਬੈਂਕਿੰਗ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਚੋਰੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਆਪਣੇ ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਨੂੰ ਰਿਮੋਟ ਐਕਸੈਸ (Do not allow remote access to computers) ਨਾ ਦਿਓ। ਜਦੋਂ ਤੁਹਾਡੀ ਨਿੱਜੀ ਵਿੱਤੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮੰਗੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਕਿਸੇ ਅਜਿਹੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਨਾ ਦਿਓ ਜਿਸ 'ਤੇ ਤੁਸੀਂ ਭਰੋਸਾ ਕਰਦੇ ਹੋ। ਪਾਸਵਰਡ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣ 'ਤੇ ਤੁਰੰਤ ਬਦਲਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਵੈੱਬਸਾਈਟਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਸਮੱਗਰੀ ਡਾਊਨਲੋਡ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ: ਗੜ੍ਹਸ਼ੰਕਰ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨ ਦਾ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਕਤਲ, ਲੁੱਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਤਲ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਦਾ ਸ਼ੱਕ
ਔਨਲਾਈਨ ਪੈਸੇ ਟ੍ਰਾਂਸਫਰ ਅਤੇ ਖਰੀਦਦਾਰੀ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ OTP ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ। ਧੋਖੇਬਾਜ਼ ਤੁਹਾਡੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਨੂੰ ਜਾਣਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਇੱਕ ਔਨਲਾਈਨ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ OTP ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਉਹ ਤੁਹਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬੈਂਕ ਗਾਹਕ ਦੇਖਭਾਲ ਟੀਮ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਕੁਝ ਸਵਾਲ ਪੁੱਛ ਕੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਆਪਣਾ OTP ਸਾਂਝਾ ਕਰਨ ਲਈ ਲੁਭਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਾਲ ਵਿੱਚ ਫਸ ਜਾਂਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਤੁਹਾਡੇ ਖਾਤੇ ਵਿੱਚੋਂ ਤੁਹਾਡੇ ਪੈਸੇ ਚਲੇ ਜਾਣਗੇ।
ਹਮੇਸ਼ਾ ਯਾਦ ਰੱਖੋ ਤੁਹਾਨੂੰ ਆਪਣੀ ਨਿੱਜੀ ਜਾਂ ਬੈਂਕਿੰਗ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ ਬੈਂਕ ਤੋਂ ਕਦੇ ਵੀ ਕਾਲ ਨਹੀਂ ਆਵੇਗੀ। ਕੇਵਾਈਸੀ ਨੂੰ ਅਪਡੇਟ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੀ ਸ਼ਾਖਾ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰੋ। ਮੁਫ਼ਤ Wi-Fi ਹੁਣ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਉਪਲਬਧ ਹੈ। ਬੈਂਕਿੰਗ ਅਤੇ ਔਨਲਾਈਨ ਖਰੀਦਦਾਰੀ ਲਈ ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾ ਕਰਨਾ ਬਿਹਤਰ ਹੈ। ਓਪਨ ਨੈੱਟਵਰਕ ਸਾਈਬਰ ਹਮਲਿਆਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ (Open networks are vulnerable to cyber attacks) ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਤੁਹਾਡੇ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਪਾਸਵਰਡ ਬਦਲਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਐਸਐਮਐਸ ਅਤੇ ਈ-ਮੇਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬੈਂਕ ਨੂੰ ਸੂਚਿਤ ਕਰੋ। ਬੈਂਕ ਖਾਤੇ ਵਿੱਚ ਲੌਗਇਨ ਕਰੋ ਅਤੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਪਾਸਵਰਡ ਸੈੱਟ ਕਰੋ।
