ਹੈਦਰਾਬਾਦ: ਭਾਵੇਂ ਹਰ ਤਰੀਕ ਦਾ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਇਤਿਹਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ 10 ਜਨਵਰੀ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਕਈ ਗੱਲਾਂ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਹਿੰਦੀ ਪ੍ਰੇਮੀਆਂ ਲਈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਦਿਨ ਵਿਸ਼ਵ ਹਿੰਦੀ ਦਿਵਸ ਹੈ। ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਡਾ. ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਨੇ 2006 ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੀ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਲਈ ਹਰ ਸਾਲ 10 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਹਿੰਦੀ ਦਿਵਸ ਮਨਾਉਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਸੀ।
ਹਿੰਦੀ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਇੱਕ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਫੁੱਲਤ ਕਰਨ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਵਿਸ਼ਵ ਹਿੰਦੀ ਸੰਮੇਲਨਾਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਪਹਿਲੀ ਵਿਸ਼ਵ ਹਿੰਦੀ ਕਾਨਫਰੰਸ 10 ਜਨਵਰੀ 1975 ਨੂੰ ਨਾਗਪੁਰ ਵਿੱਚ ਹੋਈ। ਇਸੇ ਲਈ ਇਸ ਦਿਨ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਹਿੰਦੀ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਵਿਸ਼ਵ ਹਿੰਦੀ ਦਿਵਸ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਕੁਝ ਗੱਲਾਂ
- ਦੁਨੀਆਂ ਭਰ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੀ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਲਈ ਪਹਿਲੀ ਵਿਸ਼ਵ ਹਿੰਦੀ ਕਾਨਫਰੰਸ 10 ਜਨਵਰੀ 1975 ਨੂੰ ਨਾਗਪੁਰ ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਕਾਨਫਰੰਸ ਵਿੱਚ 30 ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ 122 ਡੈਲੀਗੇਟਾਂ ਨੇ ਭਾਗ ਲਿਆ। ਵਿਸ਼ਵ ਹਿੰਦੀ ਦਿਵਸ 2006 ਤੋਂ ਹਰ ਸਾਲ 10 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆਂ ਭਰ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
- ਹਰ ਸਾਲ 10 ਜਨਵਰੀ 2006 ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਹਿੰਦੀ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਮਨਾਉਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਡਾ. ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕੀਤਾ ਸੀ।
- ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਦੂਤਾਵਾਸ ਵਿਸ਼ਵ ਹਿੰਦੀ ਦਿਵਸ ਦੇ ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਮਾਗਮਾਂ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸਾਰੇ ਸਰਕਾਰੀ ਦਫ਼ਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ’ਤੇ ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਕਰਵਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
- ਭਾਰਤੀ ਦੂਤਾਵਾਸ ਵੱਲੋਂ ਨਾਰਵੇ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾ ਵਿਸ਼ਵ ਹਿੰਦੀ ਦਿਵਸ ਮਨਾਇਆ ਗਿਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਾਰਵੇਜੀਅਨ ਇਨਫਰਮੇਸ਼ਨ ਐਂਡ ਕਲਚਰਲ ਫੋਰਮ ਆਫ ਇੰਡੀਆ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਲੇਖਕ ਸੁਰੇਸ਼ ਚੰਦਰ ਸ਼ੁਕਲਾ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਹੇਠ ਦੂਜਾ ਅਤੇ ਤੀਜਾ ਵਿਸ਼ਵ ਹਿੰਦੀ ਦਿਵਸ ਬੜੀ ਧੂਮਧਾਮ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਗਿਆ।
- ਹਿੰਦੀ ਤੀਜੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਬੋਲੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ। 2019 ਤੱਕ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ 615 ਮਿਲੀਅਨ ਲੋਕ ਹਿੰਦੀ ਬੋਲਦੇ ਹਨ।
ਵਿਸ਼ਵ ਹਿੰਦੀ ਦਿਵਸ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹਿੰਦੀ ਦਿਵਸ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ
- ਵਿਸ਼ਵ ਹਿੰਦੀ ਦਿਵਸ ਹਿੰਦੀ ਦਿਵਸ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਹੈ, ਜੋ ਹਰ ਸਾਲ 14 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
- ਵਿਸ਼ਵ ਹਿੰਦੀ ਦਿਵਸ ਜਿੱਥੇ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਹੀ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹਿੰਦੀ ਦਿਵਸ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
- ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹਿੰਦੀ ਦਿਵਸ 14 ਸਤੰਬਰ 1949 ਨੂੰ ਸੰਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੁਆਰਾ ਸੰਘ ਦੀ ਸਰਕਾਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਜੋਂ ਦੇਵਨਾਗਰੀ ਲਿਪੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖੀ ਗਈ ਹਿੰਦੀ ਦੇ ਰੂਪਾਂਤਰ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਘੱਟ ਜਾਣੇ-ਪਛਾਣੇ ਤੱਥ
- ਹਿੰਦੀ ਸ਼ਬਦ ਫਾਰਸੀ ਸ਼ਬਦ ਹਿੰਦ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਸਿੰਧ ਨਦੀ ਦੀ ਧਰਤੀ।
- ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਹਿੰਦੀ ਨੇਪਾਲ, ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼, ਪਾਕਿਸਤਾਨ, ਅਮਰੀਕਾ, ਯੂ.ਕੇ., ਜਰਮਨੀ, ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ, ਯੂਏਈ, ਯੂਗਾਂਡਾ, ਫਿਜੀ, ਮਾਰੀਸ਼ਸ, ਸੂਰੀਨਾਮ, ਗੁਆਨਾ, ਤ੍ਰਿਨੀਦਾਦ ਅਤੇ ਟੋਬੈਗੋ ਵਿੱਚ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
- ਹਿੰਦੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਦੇਵਨਾਗਰੀ ਲਿਪੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।
- ਹਿੰਦੀ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀਆਂ ਚਾਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਬੋਲੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ।
- ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੁਨੀਆਂ ਭਰ ਦੇ ਲਗਭਗ 258 ਮਿਲੀਅਨ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮਾਤ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ।
ਹਿੰਦੀ ਦਿਵਸ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਹਿੰਦੀ ਦਿਵਸ ਮਨਾਉਣ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਿਵੇਂ ਹੋਈ?
14 ਸਤੰਬਰ 1949 ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਨੇ ਦੇਵਨਾਗਰੀ ਲਿਪੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖੀ ਹਿੰਦੀ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਰਕਾਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਜੋਂ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲਿਆ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਪੰਡਿਤ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਸ ਇਤਿਹਾਸਕ ਦਿਹਾੜੇ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ ਹਰ ਸਾਲ 14 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਹਿੰਦੀ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਮਨਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਅਧਿਕਾਰਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਹਿੰਦੀ ਦਿਵਸ 14 ਸਤੰਬਰ 1953 ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।
ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਦੂਤਾਵਾਸ ਵਿਸ਼ਵ ਹਿੰਦੀ ਦਿਵਸ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਹਿੰਦੀ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਵਿਸ਼ਵ ਹਿੰਦੀ ਸੰਮੇਲਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਪਹਿਲੀ ਵਿਸ਼ਵ ਹਿੰਦੀ ਕਾਨਫਰੰਸ 10 ਜਨਵਰੀ 1975 ਨੂੰ ਨਾਗਪੁਰ ਵਿੱਚ ਹੋਈ। ਇਸੇ ਲਈ ਇਸ ਦਿਨ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਹਿੰਦੀ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਨੇ 10 ਜਨਵਰੀ 2006 ਨੂੰ ਹਰ ਸਾਲ 10 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਹਿੰਦੀ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਮਨਾਉਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਸੀ।
