ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਡੈਸਕ: ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਮਲਟੀਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸ਼੍ਰੀਧਰ ਨੇ ਭਾਰੀ ਛੂਟ ਮਿਲਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹਿੰਗਾ ਫੋਨ ਆਨਲਾਈਨ ਆਰਡਰ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੇ ਕ੍ਰੈਡਿਟ ਕਾਰਡ ਦੁਆਰਾ ਭੁਗਤਾਨ ਕੀਤਾ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਸਿਰਫ ਉਨ੍ਹਾਂ ਗਾਹਕਾਂ 'ਤੇ ਲਾਗੂ ਹੋਵੇਗੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਭੁਗਤਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਕਈ ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਫੋਨ ਨਹੀਂ ਆਇਆ। ਉਸ ਨੇ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦਰਜ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਵੈੱਬਸਾਈਟ (Take Care if you Buying online) ਦੇ ਟੋਲ ਫਰੀ ਨੰਬਰ 'ਤੇ ਕਾਲ ਕੀਤੀ।
ਫੋਨ ਉੱਤੇ ਗੱਲ ਕਰਨ 'ਤੇ ਜਵਾਬ ਮਿਲਿਆ ਕਿ 'ਇੱਕ ਗਲਤੀ ਹੋ ਗਈ ਹੈ, ਫੋਨ ਸਟਾਕ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਅਸੀਂ ਫ਼ੋਨ ਭੇਜਣ ਵਿੱਚ ਅਸਮਰੱਥ ਹਾਂ। ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਸਾਨੂੰ ਬੈਂਕ ਖਾਤੇ ਦੇ ਵੇਰਵੇ ਦੱਸਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਪੈਸੇ ਵਾਪਸ ਕਰ ਦੇਵਾਂਗੇ।" ਉਸ ਦੀ ਗੱਲ 'ਤੇ ਯਕੀਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਸ਼੍ਰੀਧਰ ਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ ਬੈਂਕ ਖਾਤੇ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਦੱਸਿਆ, ਸਗੋਂ ਓ.ਟੀ.ਪੀ. ਵੀ ਸ਼ੇਅਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਪੁਰਾਣੇ ਪੈਸੇ ਤਾਂ ਵਾਪਸ ਕੀ ਆਉਣੇ ਸੀ, ਉਸ ਦਾ ਸਾਰਾ ਖਾਤਾ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖਾਲੀ ਹੋ ਗਿਆ।
ਸਾਈਬਰ ਕ੍ਰਾਈਮ ਪੁਲਿਸ ਕੋਲ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦਰਜ ਕਰਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਇਹ ਗੱਲ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ ਕਿ ਇੱਕ ਫਰਜ਼ੀ ਕੰਪਨੀ ਵੱਲੋਂ ਵੱਡੀ ਛੂਟ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਪਹਿਲਾਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਛੋਟ ਦੇ ਲਾਲਚ ਵਿੱਚ ਭੁਗਤਾਨ ਕੀਤੇ ਪੈਸੇ ਗੁਆ ਲਏ, ਫਿਰ ਇਹੀ ਪੈਸੇ ਵਾਪਸ ਲੈਣ ਦੀ (online shopping frauds) ਕਾਹਲੀ ਵਿੱਚ ਬੈਂਕ ਖਾਤੇ ਚੋਂ ਸਾਰੇ ਪੈਸੇ ਹੀ ਗੁਆ ਲਏ। ਇਹ ਇਕੱਲੇ ਸ਼੍ਰੀਧਰ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਕਈ ਲੋਕ ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧੀਆਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਵਧ ਰਿਹਾ ਆਨਲਾਈਨ ਕ੍ਰੇਜ਼ ਠੱਗਾਂ ਲਈ ਬਣਿਆ ਹਥਿਆਰ: ਹੁਣ ਆਨਲਾਈਨ ਖਰੀਦਦਾਰੀ ਆਮ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਫੈਲ ਗਿਆ। ਇਹ ਕਹਿਣਾ ਕੋਈ ਅਤਿਕਥਨੀ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ ਕਿ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਦੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ, ਕਰਿਆਨੇ ਦੀਆਂ ਵਸਤਾਂ, ਕੱਪੜੇ ਅਤੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਵਸਤੂਆਂ ਜਿਵੇਂ ਫ਼ੋਨ (Cyber crime with online shopping) ਆਦਿ ਸਭ ਆਨਲਾਈਨ ਉਪਲਬਧ ਹਨ। ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧੀ ਇਸ ਵਧ ਰਹੇ ਆਨਲਾਈਨ ਸ਼ਾਪਿੰਗ ਕਲਚਰ ਨੂੰ ਹਥਿਆਰ ਵਜੋਂ ਵਰਤ ਰਹੇ ਹਨ। ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਲੁੱਟ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਗਾਹਕ ਦੀ ਲਾਪਰਵਾਹੀ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖਾਤੇ ਖਾਲੀ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ।
ਛੂਟ ਦੇ ਨਾਂ 'ਤੇ ਠੱਗੀ: ਆਨਲਾਈਨ ਬੈਠੇ ਠੱਗ ਸ਼ਾਪਿੰਗ ਦੇ ਨਾਂਅ ਉੱਤੇ ਆਫ਼ਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧੀ ਭਾਰੀ ਛੋਟਾਂ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਉਹ ਅੱਧੀ ਕੀਮਤ 'ਤੇ ਇੱਕ ਮਹਿੰਗੇ ਫ਼ੋਨ ਦਾ ਔਨਲਾਈਨ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਫ਼ੋਨ ਜਾਂ ਕੰਪਿਊਟਰ 'ਤੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਖਣ ਵੇਲੇ ਇਹ ਪੌਪਅੱਪ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਇਸ 'ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਉਮੀਦ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੈੱਬਸਾਈਟ 'ਤੇ ਲੈ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਸ ਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹੋਗੇ ਅਤੇ ਤੁਸੀਂ ਸ਼ਾਨਦਾਰ (frauds by gives offers online shopping) ਪੇਸ਼ਕਸ਼ਾਂ ਦੇਖੋਗੇ। ਗਾਹਕਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਿਵਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਬਚਿਆ ਹੋਇਆ ਸਟਾਕ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਇਸ ਨੂੰ ਜਲਦੀ ਤੋਂ ਜਲਦੀ ਕੱਢਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਕਲੀਅਰੈਂਸ ਸੇਲ ਦੇ ਨਾਂਅ ਉੱਤੇ ਘੱਟ ਕੀਮਤ 'ਤੇ ਵੇਚੇ ਜਾਣ ਦਾ ਆਫ਼ਰ ਦੇ ਕੇ ਗਾਹਕ ਨੂੰ ਲਾਲਚ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਉਹ ਗਾਹਕ ਦਾ ਨੰਬਰ ਲੈ ਕੇ ਕਾਲ ਸੈਂਟਰ ਤੋਂ ਫੋਨ ਵੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਹੱਟਦੇ, ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਗਾਹਕ ਫ਼ੋਨ ਨਹੀਂ ਖਰੀਦ ਲੈਂਦੇ। ਇਹ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਸਿਰਫ਼ ਨਕਦ ਪੇਸ਼ਗੀ ਭੁਗਤਾਨ ਦੇ ਅਧੀਨ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਫੋਨ ਘੱਟ ਕੀਮਤ 'ਤੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਤੁਹਾਨੂੰ ਨੈੱਟ ਬੈਂਕਿੰਗ ਜਾਂ ਕ੍ਰੈਡਿਟ ਕਾਰਡ ਰਾਹੀਂ ਭੁਗਤਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਪੈਸੇ ਦਾ ਭੁਗਤਾਨ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਬੱਸ। ਸਾਰੇ ਬੈਂਕ ਖਾਤੇ ਦੇ ਵੇਰਵੇ ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧੀ ਦੁਆਰਾ ਦੇਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਖਾਤਾ ਕਲੀਅਰ ਕਰ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਕੈਸ਼ਬੈਕ ਦੇ ਨਾਂ 'ਤੇ ਲੁੱਟ: ਸਾਬਈਬਰ ਅਪਰਾਧੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਫੋਨ ਨੰਬਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਲਿੰਕ ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਵਾਲਿਟ ਰਾਹੀਂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਲਈ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕੈਸ਼ਬੈਕ ਆਫਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹਣ 'ਤੇ, ਇੱਕ QR ਕੋਡ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗਾ। ਉੱਪਰ ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੈਸੇ ਤੁਹਾਡੇ ਖਾਤੇ ਵਿੱਚ ਜਮ੍ਹਾ ਹੋ ਜਾਣਗੇ, ਪਰ ਇਸ QR ਕੋਡ ਰਾਹੀਂ ਪੈਸੇ ਚੋਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਕਾਲ ਸੈਂਟਰ ਤੋਂ ਇਕ ਕਾਲ ਤੇ ਪੈਸੇ ਗਾਇਬ : ਜੇਕਰ ਭੁਗਤਾਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਸਾਮਾਨ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ, ਤਾਂ ਕਾਲ ਸੈਂਟਰ ਗਾਹਕ ਨੂੰ ਕਾਲ ਕਰੇਗਾ। ਇਸ ਲਈ ਧੋਖੇਬਾਜ਼ ਆਪਣੀ ਵੈੱਬਸਾਈਟ 'ਤੇ ਟੋਲ ਫ੍ਰੀ ਨੰਬਰ ਲਗਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਫਿਰ ਗਾਹਕ ਦੇ ਹੋਰ ਬੈਂਕ ਖਾਤਿਆਂ ਦੇ ਵੇਰਵੇ ਵੀ ਹਾਸਲ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੁੱਟਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਗੂਗਲ ਡੌਕਸ ਰਾਹੀਂ ਧੋਖਾਧੜੀ: ਗਾਹਕਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਕਹਿ ਕੇ ਧੋਖਾ ਦੇਣਾ ਆਮ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਉਹ ਆਪਣੇ ਕੇਵਾਈਸੀ ਵੇਰਵਿਆਂ ਨੂੰ ਰਜਿਸਟਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਤਾਂ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਨੂੰ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਪਰ, ਹੁਣ ਠੱਗਾਂ ਵੱਲੋਂ ਗਾਹਕ ਨੂੰ ਗੂਗਲ ਡੌਕਸ ਭੇਜਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ (Google Docs fraud) ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਉਸੇ ਸਾਈਟ ਰਾਹੀਂ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਉਸੇ ਬੈਂਕ ਦੀ ਵੈੱਬਸਾਈਟ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ, ਗਾਹਕ ਇਹ ਵੀ ਮੰਨਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸੱਚ ਹੈ। ਇਹ ਡੌਕਸ ਪਿੰਨ ਸਮੇਤ ਸਾਰੇ ਖਾਤੇ ਦੇ ਵੇਰਵੇ ਮੰਗੇਗਾ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਇਹ ਭਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਹ ਸਾਰੇ ਵੇਰਵੇ ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧੀਆਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਜਾਣਗੇ। ਤੁਰੰਤ ਖਾਤੇ ਵਿੱਚ ਸਾਰਾ ਪੈਸਾ ਗਾਇਬ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ।
ਲਾਲਚੀ ਬਣੋਗੇ ਤਾਂ ਧੋਖਾ ਖਾਓਗੇ: ਪ੍ਰਸਾਦ ਪਤੰਦਲਾ, ਡਾਇਰੈਕਟਰ, CRCIDF ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ''ਆਨਲਾਈਨ ਖ਼ਰੀਦਦਾਰੀ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਘੁਟਾਲਿਆਂ ਤੋਂ ਸਾਵਧਾਨ ਰਹੋ। ਖਰੀਦਦਾਰੀ ਨਾਮਵਰ ਸਾਈਟਾਂ ਰਾਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਬੈਂਕ ਖਾਤੇ ਦੇ ਵੇਰਵੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਭੁਗਤਾਨ ਵਸਤੂ ਦੀ ਕੀਮਤ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੀ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਭੁਗਤਾਨ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੇਰਵਿਆਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰੋ। ਓਵਰਚਾਰਜ ਦੀ ਰਕਮ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ, ਤੁਰੰਤ ਬੈਂਕ ਨੂੰ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਕਰੋ। ਜੇਕਰ ਨਿਰਧਾਰਤ ਸਮੇਂ ਅੰਦਰ ਸਮੱਗਰੀ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੀ ਤਾਂ ਤੁਰੰਤ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ। ਜੇਕਰ ਸਾਈਟ ਜਵਾਬ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੀ, ਤਾਂ ਪੁਲਿਸ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰੋ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਹ ਸਮਝਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਲਾਲਚੀ ਹੋ ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਧੋਖਾ ਮਿਲੇਗਾ। ਕੋਈ ਵੀ ਜੋ ਇਹ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਕੀਮਤ 'ਤੇ ਮਹਿੰਗੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਇਸ ਉੱਤੇ ਸ਼ੱਕ ਜ਼ਾਹਿਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਂਚ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਤੁਹਾਡੀ ਜੇਬ ਖਾਲੀ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ।"
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ: ਦਿੱਲੀ ਜਾਂ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਨਹੀਂ, ਬਲਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਕਾਰਾਂ ਵਾਲੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪਰਿਵਾਰ
