ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਆਜ਼ਾਦੀ ਸੰਗ੍ਰਾਮ ਦੇ ਨਾਇਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਚੰਦਰ ਸ਼ੇਖਰ ਆਜ਼ਾਦ ਦੀ ਅੱਜ ਬਰਸੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਮਾਤਾ ਨੂੰ ਗੁਲਾਮੀ ਦੀਆਂ ਜੰਜੀਰਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਸੂਰਬੀਰ ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਵਾਰ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਸੈਂਕੜੇ ਸਪੁਤਰਾਂ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 15 ਅਗਸਤ 1947 ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਸਾਹ ਲੈਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸਨ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਨਾਇਕ ਚੰਦਰਸ਼ੇਖਰ ਆਜ਼ਾਦ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਾਂ ਹੀ ਇਤਿਹਾਸ ਮਾਣ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਚੰਦਰਸ਼ੇਖਰ ਆਜ਼ਾਦ ਦਾ ਜਨਮ 23 ਜੁਲਾਈ 1906 ਨੂੰ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਅਲੀਰਾਜਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਝਾਬੁਆ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਜਿਸ ਜਗ੍ਹਾ ਚੰਦਰ ਸ਼ੇਖਰ ਆਜ਼ਾਦ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਉਹ ਜਗ੍ਹਾ ਹੁਣ ਆਜ਼ਾਦਨਗਰ ਵਜੋਂ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਆਜ਼ਾਦ ਨੇ ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸ਼ੂਟਿੰਗ ਸਿੱਖ ਲਈ ਸੀ।
ਚੰਦਰਸ਼ੇਖਰ ਸਿਰਫ 14 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ 1921 ਵਿੱਚ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਅਸਹਿਯੋਗ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਅਚਾਨਕ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਨੇ ਅਸਹਿਯੋਗ ਅੰਦੋਲਨ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਆਈ। ਉਹ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਰਿਪਬਲਿਕਨ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਦਾ ਸਰਗਰਮ ਮੈਂਬਰ ਬਣ ਗਿਆ।
ਜੱਜ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ ਨਾਂਅ, ਤਾਂ ਦੱਸਿਆ 'ਆਜ਼ਾਦ'
ਚੰਦਰਸ਼ੇਖਰ ਆਜ਼ਾਦ ਨੂੰ 14 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਜੇਲ੍ਹ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਜੱਜ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਤਾਂ ਜੱਜ ਨੇ ਉਸ ਦਾ ਨਾਂ ਪੁੱਛਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹਤਾ ਨਾਲ ਕਿਹਾ- ‘ਆਜ਼ਾਦ’। ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਪੁੱਛਣ 'ਤੇ ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ, 'ਆਜ਼ਾਦੀ'। ਚੰਦਰਸ਼ੇਖਰ ਤੋਂ ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਤਾ ਪੁੱਛਿਆ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਿਡਰ ਹੋ ਕੇ ਕਿਹਾ - 'ਜੇਲ੍ਹ'।
ਜਵਾਬ ਸੁਣ ਕੇ ਜੱਜ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਜਨਤਕ ਤੌਰ 'ਤੇ 15 ਕੋਰੜੇ ਮਾਰਨ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਚੰਦਰਸ਼ੇਖਰ ਦੀ ਪਿੱਠ 'ਤੇ ਕੋਰੜੇ ਪੈ ਰਹੇ ਸਨ ਤਾਂ ਉਹ ਵੰਦੇ ਮਾਤਰਮ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇਸ ਦਿਨ ਤੋਂ ਉਸ ਦੇ ਸਾਥੀ ਉਸ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦ ਕਹਿ ਕੇ ਬੁਲਾਉਣ ਲੱਗ ਪਏ।
ਨਿਸ਼ਾਨੇਬਾਜੀ ਵਿੱਚ ਨਿਪੁੰਨ
1922 ਵਿਚ ਚੌਰੀ ਚੌਰਾ ਕਾਂਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਦੋਂ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਨੇ ਅੰਦੋਲਨ ਵਾਪਸ ਲੈ ਲਿਆ, ਤਾਂ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਈ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਵਾਂਗ ਚੰਦਰਸ਼ੇਖਰ ਦਾ ਵੀ ਕਾਂਗਰਸ ਤੋਂ ਮੋਹ ਭੰਗ ਹੋ ਗਿਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੰਡਿਤ ਰਾਮ ਪ੍ਰਸਾਦ ਬਿਸਮਿਲ, ਸ਼ਚਿੰਦਰਨਾਥ ਸਾਨਿਆਲ, ਯੋਗੇਸ਼ ਚੰਦਰ ਚੈਟਰਜੀ ਨੇ 1924 ਵਿੱਚ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਇੱਕ ਪਾਰਟੀ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਡੈਮੋਕਰੇਟਿਕ ਯੂਨੀਅਨ ਬਣਾਈ। ਚੰਦਰਸ਼ੇਖਰ ਆਜ਼ਾਦ ਨੇ ਇਸ ਸੰਸਥਾ ਦੀ ਮੈਂਬਰਸ਼ਿਪ ਲਈ। ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਸੰਗਠਨ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਰਿਪਬਲਿਕ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ (HRA) ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਦਲ ਗਈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ: BJP ਪ੍ਰਧਾਨ ਜੇਪੀ ਨੱਡਾ ਦਾ ਟਵਿੱਟਰ ਅਕਾਉਂਟ ਹੈਕ, ਹੈਕਰਜ਼ ਨੇ ਲਿਖਿਆ-'ਰੂਸ ਨੂੰ ਮਦਦ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ'
ਕਾਕੋਰੀ ਕਾਂਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੀ ਉੱਡੀ ਨੀਂਦ
9 ਅਗਸਤ 1925 ਨੂੰ ਰਾਮਪ੍ਰਸਾਦ ਬਿਸਮਿਲ ਅਤੇ ਚੰਦਰਸ਼ੇਖਰ ਆਜ਼ਾਦ ਨੇ ਸਾਥੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਕਾਕੋਰੀ ਕਤਲੇਆਮ ਨੂੰ ਅੰਜਾਮ ਦਿੱਤਾ। ਉਸਨੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਖਜ਼ਾਨੇ ਨੂੰ ਲੁੱਟਣ ਲਈ ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਾਕੋਰੀ ਰੇਲ ਡਕੈਤੀ ਨੂੰ ਅੰਜਾਮ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਨੀਂਦ ਹਰਾਮ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।
ਲਾਲਾ ਰਾਜਪਤ ਰਾਏ ਦੀ ਮੌਤ ਦਾ ਬਦਲਾ
ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਵਲੋਂ ਲਾਲਾ ਲਾਜਪਤ ਰਾਏ ਦੀ ਬੇਰਹਿਮੀ ਨਾਲ ਕੁੱਟਮਾਰ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਨੇ ਇਨਕਲਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਗੁੱਸੇ ਨਾਲ ਭਰ ਦਿੱਤਾ। 1928 ਵਿੱਚ, ਚੰਦਰਸ਼ੇਖਰ ਆਜ਼ਾਦ ਨੇ ਲਾਹੌਰ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਪੁਲਿਸ ਅਧਿਕਾਰੀ ਐਸਪੀ ਸਾਂਡਰਸ ਨੂੰ ਗੋਲੀ ਮਾਰ ਕੇ ਲਾਲਾ ਲਾਜਪਤ ਰਾਏ ਦੀ ਮੌਤ ਦਾ ਬਦਲਾ ਲਿਆ। ਇਸ ਸਕੈਂਡਲ ਤੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਰਕਾਰ ਸਖ਼ਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।
ਆਜ਼ਾਦ ਇੱਥੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਰੁਕਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਲਾਹੌਰ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ 'ਤੇ ਵੀ ਖੁੱਲ੍ਹੇਆਮ ਪੈਂਫਲਿਟ ਚਿਪਕਾਏ। ਪਰਚਿਆਂ 'ਤੇ ਲਿਖਿਆ ਸੀ ਕਿ ਲਾਲਾ ਲਾਜਪਤ ਰਾਏ ਦੀ ਮੌਤ ਦਾ ਬਦਲਾ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਆਜ਼ਾਦ ਹਮੇਸ਼ਾ ਕਿਹਾ ਕਰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ 'ਆਜ਼ਾਦ ਹੈ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦ ਹੀ ਰਹੇਗਾ'। ਉਹ ਕਹਿੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਸਰਕਾਰ ਉਸ ਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਜਿਉਂਦਾ ਨਹੀਂ ਫੜ ਸਕਦੀ। ਨਾ ਹੀ ਗੋਲੀ ਮਾਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਆਪਣੀ ਹੀ ਪਿਸਤੌਲ ਨਾਲ ਗੋਲੀ ਮਾਰੀ
ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਨੱਕ ਵਿੱਚ ਦਮ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਆਜ਼ਾਦ ਨੂੰ 27 ਫ਼ਰਵਰੀ 1931 ਨੂੰ ਇਲਾਹਾਬਾਦ (ਪ੍ਰਯਾਗਰਾਜ) ਦੇ ਐਲਫ੍ਰੇਡ ਪਾਰਕ ਵਿਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਘੇਰ ਲਿਆ ਸੀ। ਆਜ਼ਾਦ ਨੇ 20 ਮਿੰਟ ਤੱਕ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਪੁਲਿਸ ਦਾ ਸਖ਼ਤੀ ਨਾਲ ਸਾਹਮਣਾ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਉੱਥੋਂ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਲਿਆ।
ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਗੋਲੀ ਬਚੀ ਸੀ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਖੁਦ ਨੂੰ ਹੀ ਉਹ ਗੋਲੀ ਮਾਰ ਦਿੱਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਸਮ ਖਾਧੀ ਸੀ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਪੁਲਿਸ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਜਿਉਂਦਾ ਨਹੀਂ ਫੜ ਸਕਦੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਜ਼ਾਦ ਨੇ ਆਪਣਾ ਸੰਕਲਪ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਪਾਰਕ ਵਿੱਚ ਚੰਦਰਸ਼ੇਖਰ ਆਜ਼ਾਦ ਸਦਾ ਲਈ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋ ਗਏ, ਅੱਜ ਉਹ ਪਾਰਕ ਚੰਦਰ ਸ਼ੇਖਰ ਆਜ਼ਾਦ ਪਾਰਕ (Chandra Shekhar Azad Park) ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
