ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ: ਬਲਵੰਤ ਗਾਰਗੀ ਦਾ ਜਨਮ 4 ਦਸੰਬਰ 1916 ਨੂੰ ਬਠਿੰਡਾ (ਪੰਜਾਬ) ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਗਾਰਗੀ ਨੇ ਸਰਕਾਰੀ ਕਾਲਜ ਲਾਹੌਰ ਤੋਂ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ, ਅਤੇ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਐੱਫ.ਸੀ. ਕਾਲਜ ਤੋਂ ਐੱਮ.ਏ. (ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ) ਅਤੇ ਐੱਮ.ਏ. (ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿਗਿਆਨ) ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ ਕਾਂਗੜਾ ਵੈਲੀ ਵਿੱਚ ਨੋਰਾ ਰਿਚਰਡਸ ਦੇ ਨਾਲ ਉਸਦੇ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਥੀਏਟਰ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵੀ ਕੀਤੀ। ਬਲਵੰਤ ਗਾਰਗੀ ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਨਾਟਕਕਾਰ, ਥੀਏਟਰ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ, ਨਾਵਲਕਾਰ, ਅਤੇ ਛੋਟੀ ਕਹਾਣੀ ਲੇਖਕ, ਅਤੇ ਅਕਾਦਮਿਕ ਸਨ।
ਬਲਵੰਤ ਗਾਰਗੀ ਭਾਰਤੀ ਥੀਏਟਰ ਵਿਭਾਗ, ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਸਨ। ਵਿਭਾਗ ਦਾ ਓਪਨ-ਏਅਰ ਥੀਏਟਰ ਉਸ ਦੇ ਨਾਂ 'ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਸਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਵਿੱਚ ਅਨੁਪਮ ਖੇਰ, ਕਿਰਨ ਖੇਰ, ਸਤੀਸ਼ ਕੌਸ਼ਿਕ, ਪੂਨਮ ਢਿੱਲੋਂ, ਅਤੇ ਕਈ ਹੋਰ ਮੌਜੂਦਾ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਸਿਤਾਰੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
ਜੀਵਨ ਬਾਰੇ
ਦੇਸ਼-ਵਿਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਮਕਬੂਲ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਇਸ ਜਾਦੂਗਰ ਦਾ ਜਨਮ ਅਣਵੰਡੇ(Special on the birthday of Punjabi playwright Balwant Gargi) ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਬਠਿੰਡਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਸ਼ਹਿਣਾ ਵਿੱਚ 4 ਦਸੰਬਰ 1916 ਨੂੰ ਹੋਇਆ। ਉਦੋਂ ਇਸਨੂੰ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਦਾ ਰੇਗਿਸਤਾਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਗਰਮੀਆਂ ਦੇ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਇੱਥੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਬੱਧੀ ਧੂੜ ਭਰੀ ਹਨੇਰੀ ਚਲਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ। ਰੇਤ ਦੀਆਂ ਠੋਕਰਾਂ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਦੱਰਖਤਾਂ ਦੀਆਂ ਨੀਹਾਂ ਨੂੰ ਹਿਲਾ ਦਿੰਦੀਆਂ ਸਨ, ਸਗੋਂ ਕੱਚੇ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਹਿਲਾ ਦਿੰਦੀਆਂ ਸਨ।
ਬਲਵੰਤ ਗਾਰਗੀ ਦਾ ਵਿਲੱਖਣ ਸਿਰਜਣਾਤਮਕ ਸੁਹਜ, ਜਿਸ ਨੇ ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਅਜਿਹਾ ਜੀਵਨ ਦੇਖਿਆ ਅਤੇ ਜੀਵਿਆ, ਇੱਥੋਂ ਹੀ ਆਕਾਰ ਲੈਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਇੱਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਉਸ ਦੀ ਨਾਟਕੀ ਸੂਝ ਦਾ ਜਨਮ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਕੁੱਖ ਵਿੱਚੋਂ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਕਾਲਜ ਤੱਕ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਬਠਿੰਡਾ ਵਿੱਚ ਹੀ ਕੀਤੀ। ਪਰ ਜਿਸ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸਰਬ-ਸ਼ਕਤੀਮਾਨ ਮਕਬੂਲੀਅਤ ਦਿੱਤੀ ਸੀ, ਉਸ ਦਾ ਕਾਲਜ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਠੀਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਤਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਤੇ ਉਰਦੂ ਵਿੱਚ 300 ਦੇ ਕਰੀਬ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਲਿਖੀਆਂ।
ਇੱਕ ਵਾਰ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦਾ ਬੰਡਲ ਲੈ ਕੇ ਰਾਬਿੰਦਰਨਾਥ ਟੈਗੋਰ ਕੋਲ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ ਲਈ ਗਿਆ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਦੋ ਖ਼ਾਸ ਸਲਾਹਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀਆਂ- ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਬਜਾਏ ਗਲਪ ਲਿਖੋ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਦੀ ਬੋਲੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖੋ! ਟੈਗੋਰ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਲੇਖਕ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸੁਹਿਰਦਤਾ ਉਦੋਂ ਹੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪ੍ਰਫੁੱਲਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਬਚਪਨ ਦੀ ਬੋਲੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖਦਾ ਅਤੇ ਸੋਚਦਾ ਹੈ।
ਰਚਨਾਵਾਂ
ਨਾਟਕ : ਲੋਹਾ ਕੁੱਟ (1944), ਸੈਲ ਪੱਥਰ, ਬਿਸਵੇਦਾਰ, ਕੇਸਰੋ, ਨਵਾਂ ਮੁੱਢ, ਘੁੱਗੀ, ਸੋਹਣੀ ਮਹੀਂਵਾਲ, ਮਿਰਜ਼ਾ ਸਾਹਿਬਾਂ, ਕਣਕ ਦੀ ਬੱਲੀ, ਧੂਣੀ ਦੀ ਅੱਗ, ਗਗਨ ਮੈ ਥਾਲੁ, ਸੁਲਤਾਨ ਰਜ਼ੀਆ, ਸੌਂਕਣ, ਅਭਿਸਾਰਕਾ, ਇਕਾਂਗੀ ਸੰਗ੍ਰਿਹ, ਕੁਆਰੀ ਟੀਸੀ (1945), ਦੋ ਪਾਸੇ, ਪੱਤਣ ਦੀ ਬੇੜੀ, ਦਸਵੰਧ, ਦੁਧ ਦੀਆਂ ਧਾਰਾਂ, ਚਾਕੂ, ਪੈਂਤੜੇਬਾਜ਼।
ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ : ਮਿਰਚਾਂ ਵਾਲਾ ਸਾਧ, ਡੁੱਲ੍ਹੇ ਬੇਰ, ਕਾਲਾ ਅੰਬ
ਵਾਰਤਕ: ਨਿੰਮ ਦੇ ਪੱਤੇ, ਸੁਰਮੇ ਵਾਲੀ ਅੱਖ, ਕੌਡੀਆਂ ਵਾਲਾ ਸੱਪ, ਹੁਸੀਨ ਚਿਹਰੇ, ਕਾਸ਼ਨੀ ਵਿਹੜਾ, ਸ਼ਰਬਤ ਦੀਆਂ ਘੁੱਟਾਂ
ਨਾਵਲ : ਕੱਕਾ ਰੇਤਾ, ਨੰਗੀ ਧੁੱਪ
ਖੋਜ ਪੁਸਤਕਾਂ : ਲੋਕ ਨਾਟਕ, ਰੰਗਮੰਚ
ਪੁਰਸਕਾਰ
ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ (1962) ਵਿਚ ਅਤੇ ਪਦਮਸ੍ਰੀ ਸਨਮਾਨ (1972) ਵਿਚ ਮਿਲੇ ।
