ETV Bharat / bharat

ਜਾਣੋ ਸ਼੍ਰੀ ਕਸਬਾ ਗਣਪਤੀ ਮੰਦਰ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ - Ganesh Chaturthi Puja

ਪਿੰਡ ਪੂਨਾਵਾੜੀ ਦਾ ਪੁਣੇ ਦੇ ਇੱਕ ਮਹਾਂਨਗਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਤ ਹੋਣ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹੈ। ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਬਣੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸੁੰਦਰ ਮੰਦਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਯੁੱਧਾਂ ਵਿੱਚ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਸਨ।

Know the history of Shri Kasba Ganpati Temple
Know the history of Shri Kasba Ganpati Temple
author img

By

Published : Aug 27, 2022, 3:55 PM IST

ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਡੈਸਕ: ਭਾਰਤ ਦੇ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਪਿੰਡ ਪੂਨਾਵਾੜੀ ਦਾ ਪੁਣੇ ਦੇ ਇੱਕ ਮਹਾਂਨਗਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਤ ਹੋਣ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹੈ। ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਬਣੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸੁੰਦਰ ਮੰਦਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਯੁੱਧਾਂ ਵਿੱਚ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਸਨ।

Know the history of Shri Kasba Ganpati Temple
Know the history of Shri Kasba Ganpati Temple

1630 ਵਿੱਚ ਰਾਣੀ ਜੀਜਾਬਾਈ ਭੌਂਸਲੇ ਆਪਣੇ 12 ਸਾਲ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਸ਼ਿਵਾਜੀ ਨਾਲ ਪੁਣੇ ਪਹੁੰਚੀ। ਨੌਜਵਾਨ ਸ਼ਿਵਾਜੀ ਨੇ ਮਾਵਲਾਂ ਨੂੰ ਮੁਗਲਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਕਰਨ ਦੀ ਸਹੁੰ ਖਾਧੀ ਸੀ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਰਾਣੀ ਜੀਜਾਬਾਈ ਭੌਂਸਲੇ ਦੇ ਨਿਵਾਸ ਨੇੜੇ ਰਹਿੰਦੇ ਵਿਨਾਇਕ ਠਾਕਰ ਦੇ ਘਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਭਗਵਾਨ ਗਣੇਸ਼ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਮਿਲੀ।

Know the history of Shri Kasba Ganpati Temple
Know the history of Shri Kasba Ganpati Temple

ਜੀਜਾਬਾਈ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸ਼ੁਭ ਪਲ ਸਮਝਿਆ ਅਤੇ ਫਿਰ ਮੰਦਰ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਅੱਜ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸ਼੍ਰੀ ਕਸਬਾ ਗਣਪਤੀ ਮੰਦਰ ਵੱਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨੌਜਵਾਨ ਸ਼ਿਵਾਜੀ ਨੇ ਇਸ ਸ਼ੁਭ ਪਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਵਰਾਜ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਸ਼ਿਵਾਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਕਿਸੇ ਵੀ ਯੁੱਧ 'ਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਥੇ ਸ਼੍ਰੀ ਗਣੇਸ਼ ਦਾ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਲੈਂਦੇ ਸਨ।

ਉਸ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਪੁਣੇ ਨੂੰ ਭਗਵਾਨ ਗਣੇਸ਼ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵੱਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੀ ਗਣੇਸ਼ ਨੂੰ ਗ੍ਰਾਮ ਦੇਵਤਾ ਵਜੋਂ ਪੂਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੁਣੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਜਾਂ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਹਰ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਮੰਦਰ ਜ਼ਰੂਰ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਸ਼੍ਰੀ ਗਣਪਤੀ ਪਿੰਡ ਦੇ ਦੇਵਤਾ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਇੱਥੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਰੱਖਿਅਕ ਵੀ ਹਨ।

ਕਸਬਾ ਗਣਪਤੀ ਪੁਣੇ ਦੇ ਸਥਾਨਕ ਦੇਵਤਾ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਉਤਸਵ ਮੰਡਲ ਨੂੰ ਗਣੇਸ਼ ਤਿਉਹਾਰ ਦੌਰਾਨ ਨਦੀ ਵਿੱਚ ਭਗਵਾਨ ਗਣੇਸ਼ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵਿਸਰਜਿਤ ਕਰਨ ਦਾ ਸੁਭਾਗ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ।

ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ: ਜਾਣੋ ਕਦੋਂ ਅਤੇ ਕਿਵੇਂ ਹੋਇਆ ਦਗਡੂਸ਼ੇਠ ਗਣਪਤੀ ਮੰਦਰ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ

ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਡੈਸਕ: ਭਾਰਤ ਦੇ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਪਿੰਡ ਪੂਨਾਵਾੜੀ ਦਾ ਪੁਣੇ ਦੇ ਇੱਕ ਮਹਾਂਨਗਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਤ ਹੋਣ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹੈ। ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਬਣੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸੁੰਦਰ ਮੰਦਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਯੁੱਧਾਂ ਵਿੱਚ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਸਨ।

Know the history of Shri Kasba Ganpati Temple
Know the history of Shri Kasba Ganpati Temple

1630 ਵਿੱਚ ਰਾਣੀ ਜੀਜਾਬਾਈ ਭੌਂਸਲੇ ਆਪਣੇ 12 ਸਾਲ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਸ਼ਿਵਾਜੀ ਨਾਲ ਪੁਣੇ ਪਹੁੰਚੀ। ਨੌਜਵਾਨ ਸ਼ਿਵਾਜੀ ਨੇ ਮਾਵਲਾਂ ਨੂੰ ਮੁਗਲਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਕਰਨ ਦੀ ਸਹੁੰ ਖਾਧੀ ਸੀ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਰਾਣੀ ਜੀਜਾਬਾਈ ਭੌਂਸਲੇ ਦੇ ਨਿਵਾਸ ਨੇੜੇ ਰਹਿੰਦੇ ਵਿਨਾਇਕ ਠਾਕਰ ਦੇ ਘਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਭਗਵਾਨ ਗਣੇਸ਼ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਮਿਲੀ।

Know the history of Shri Kasba Ganpati Temple
Know the history of Shri Kasba Ganpati Temple

ਜੀਜਾਬਾਈ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸ਼ੁਭ ਪਲ ਸਮਝਿਆ ਅਤੇ ਫਿਰ ਮੰਦਰ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਅੱਜ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸ਼੍ਰੀ ਕਸਬਾ ਗਣਪਤੀ ਮੰਦਰ ਵੱਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨੌਜਵਾਨ ਸ਼ਿਵਾਜੀ ਨੇ ਇਸ ਸ਼ੁਭ ਪਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਵਰਾਜ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਸ਼ਿਵਾਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਕਿਸੇ ਵੀ ਯੁੱਧ 'ਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਥੇ ਸ਼੍ਰੀ ਗਣੇਸ਼ ਦਾ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਲੈਂਦੇ ਸਨ।

ਉਸ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਪੁਣੇ ਨੂੰ ਭਗਵਾਨ ਗਣੇਸ਼ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵੱਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੀ ਗਣੇਸ਼ ਨੂੰ ਗ੍ਰਾਮ ਦੇਵਤਾ ਵਜੋਂ ਪੂਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੁਣੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਜਾਂ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਹਰ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਮੰਦਰ ਜ਼ਰੂਰ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਸ਼੍ਰੀ ਗਣਪਤੀ ਪਿੰਡ ਦੇ ਦੇਵਤਾ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਇੱਥੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਰੱਖਿਅਕ ਵੀ ਹਨ।

ਕਸਬਾ ਗਣਪਤੀ ਪੁਣੇ ਦੇ ਸਥਾਨਕ ਦੇਵਤਾ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਉਤਸਵ ਮੰਡਲ ਨੂੰ ਗਣੇਸ਼ ਤਿਉਹਾਰ ਦੌਰਾਨ ਨਦੀ ਵਿੱਚ ਭਗਵਾਨ ਗਣੇਸ਼ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵਿਸਰਜਿਤ ਕਰਨ ਦਾ ਸੁਭਾਗ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ।

ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ: ਜਾਣੋ ਕਦੋਂ ਅਤੇ ਕਿਵੇਂ ਹੋਇਆ ਦਗਡੂਸ਼ੇਠ ਗਣਪਤੀ ਮੰਦਰ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ

ETV Bharat Logo

Copyright © 2025 Ushodaya Enterprises Pvt. Ltd., All Rights Reserved.