ਰਾਂਚੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਮਹੋਤਸਵ 'ਤੇ ਜਦੋਂ ਤਿਰੰਗੇ ਦੀ ਮੁਹਿੰਮ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ 'ਚ ਭਾਰੀ ਉਤਸ਼ਾਹ ਅਤੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਹੈ ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਹ ਜਾਣ ਕੇ ਹੈਰਾਨੀ ਹੋਵੇਗੀ ਕਿ ਝਾਰਖੰਡ 'ਚ ਤਾਨਾ ਭਗਤ ਨਾਂ ਦੇ ਆਦਿਵਾਸੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ 'ਚ ਤਿਰੰਗੇ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। 100 ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਦਿਨ.
ਹਰ ਘਰ ਤਿਰੰਗਾ, ਹਰ ਹੱਥ ਤਿਰੰਗਾ ਮੁਹਿੰਮ 1917 ਤੋਂ: ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਸਥਾ ਇੰਨੀ ਡੂੰਘੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਸਵੇਰੇ ਤਿਰੰਗੇ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਭੋਜਨ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। 75 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇਸ਼ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋਇਆ ਸੀ ਪਰ 1917 ਤੋਂ ਇਹ ਭਾਈਚਾਰਾ ਤਿਰੰਗੇ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਸਰਵਉੱਚ ਚਿੰਨ੍ਹ ਅਤੇ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਭਗਵਾਨ ਮੰਨਦਾ ਅਤੇ ਪੂਜਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰ-ਵਿਹੜੇ ਵਿਚ ਜੋ ਤਿਰੰਗਾ ਉੱਡਦਾ ਹੈ, ਉਸ 'ਤੇ ਅਸ਼ੋਕ ਚੱਕਰ ਦੀ ਥਾਂ ਚਰਖੇ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਆਜ਼ਾਦੀ ਅੰਦੋਲਨ ਦੌਰਾਨ ਤਿਰੰਗੇ ਦਾ ਇਹੀ ਰੂਪ ਸੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਇਸ ਭਾਈਚਾਰੇ (ਹਰ ਘਰ ਤਿਰੰਗਾ) ਨੇ ਹਰ ਘਰ ਤਿਰੰਗੇ, ਹਰ ਹੱਥ ਤਿਰੰਗੇ ਦਾ ਮੰਤਰ ਧਾਰਨ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਅਹਿੰਸਾ ਹੀ ਜੀਵਨ ਮੰਤਰ ਹੈ: ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਦੀ ਛਾਪ ਇਸ ਸਮਾਜ 'ਤੇ ਇੰਨੀ ਡੂੰਘੀ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਵੀ ਅਹਿੰਸਾ ਹੀ ਇਸ ਸਮਾਜ ਦਾ ਜੀਵਨ ਮੰਤਰ ਹੈ। ਸਾਦੀ ਅਤੇ ਸਾਤਵਿਕ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਵਾਲੇ ਇਸ ਸਮਾਜ ਦੇ ਲੋਕ ਮਾਸਾਹਾਰੀ-ਸ਼ਰਾਬ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹਨ। ਉਸ ਦੀ ਪਛਾਣ ਚਿੱਟੇ ਖਾਦੀ ਕੱਪੜੇ ਅਤੇ ਗਾਂਧੀ ਟੋਪੀ ਹੈ। ਚਤਰਾ ਦੇ ਸਰਾਏ ਪਿੰਡ ਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਬੀਗਲ ਤਾਨਾ ਭਗਤ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਚਰਖਿਆਂ ਵਾਲਾ ਤਿਰੰਗਾ ਸਾਡਾ ਧਰਮ ਹੈ। ਦੂਜੀ ਜਮਾਤ ਤੱਕ ਪੜ੍ਹੇ ਸ਼ਿਵਚਰਨ ਤਾਨਾ ਭਗਤ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਦਿਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤਿਰੰਗੇ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਕੇ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਉਹ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਘਰ ਦੇ ਵਿਹੜੇ ਵਿਚ ਬਣੇ ਪੂਜਾ ਧਾਮ ਵਿਚ ਤਿਰੰਗੇ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਸੀਂ ਸ਼ੁੱਧ ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਭੋਜਨ ਖਾਂਦੇ ਹਾਂ।
1914 ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਮੁਹਿੰਮ: ਤਾਨਾ ਭਗਤ ਇੱਕ ਪੰਥ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 1914 ਵਿੱਚ ਜਾਤਰਾ ਓੜਾਂ ਨੇ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਹ ਗੁਮਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਬਿਸ਼ੂਨਪੁਰ ਬਲਾਕ ਦੇ ਚਿੰਗਾਰੀ ਨਾਂ ਦੇ ਪਿੰਡ ਦਾ ਵਸਨੀਕ ਸੀ। ਜਾਤਰਾ ਓੜਾਂ ਨੇ ਕਬਾਇਲੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਪਸ਼ੂ-ਬਲੀ, ਮਾਸ-ਭੋਜਨ, ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਹੱਤਿਆ, ਭੂਤਾਂ-ਪ੍ਰੇਤਾਂ ਦੇ ਅੰਧ-ਵਿਸ਼ਵਾਸ, ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਸੇਵਨ ਵਿਰੁੱਧ ਮੁਹਿੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਾਤਵਿਕ ਜੀਵਨ ਦਾ ਸੂਤਰ ਸਮਾਜ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਰੱਖਿਆ। ਮੁਹਿੰਮ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਰਹੀ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨਵੀਂ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤਨ ਭਗਤ ਕਿਹਾ ਜਾਣ ਲੱਗਾ। ਜਾਤਰਾ ਓੜਾਂ ਨੂੰ ਜਾਤਰਾ ਤਾਨਾ ਭਗਤ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਇਸ ਪੰਥ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਈ ਤਾਂ ਇਸ ਸਮੇਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਅਤੇ ਜ਼ੁਲਮ ਵੀ ਆਪਣੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਸੀ। ਤਾਨਾ ਭਗਤ ਸੰਪਰਦਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਆਦਿਵਾਸੀਆਂ ਨੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸ਼ਾਸਨ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਜਾਗੀਰਦਾਰਾਂ, ਸ਼ਾਹੂਕਾਰਾਂ, ਮਿਸ਼ਨਰੀਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਅੰਦੋਲਨ ਕੀਤਾ ਸੀ।
ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਲਹਿਰ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਤਾਨਾ ਭਗਤ: ਜਾਤਰਾ ਤਾਨਾ ਭਗਤ ਨੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਮਾਲੀਆ ਨਹੀਂ ਦੇਵੇਗਾ, ਬੇਗਾਰੀ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗਾ ਅਤੇ ਟੈਕਸ ਨਹੀਂ ਦੇਵੇਗਾ। ਅੰਗਰੇਜ਼ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਘਬਰਾ ਕੇ 1914 ਵਿਚ ਜਾਤਰਾ ਓੜਾਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ। ਉਸ ਨੂੰ ਡੇਢ ਸਾਲ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ ਗਈ ਸੀ। ਜੇਲ੍ਹ ਤੋਂ ਰਿਹਾਅ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਦੀ ਅਚਾਨਕ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ, ਪਰ ਤਾਨਾ ਭਗਤ ਅੰਦੋਲਨ ਆਪਣੀ ਅਹਿੰਸਕ ਨੀਤੀ ਕਾਰਨ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਅੰਦੋਲਨ ਨਾਲ ਜੁੜ ਗਿਆ। ਜਾਤਰਾ ਤਾਨਾ ਭਗਤ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਮੰਤਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿ ਕਿਸੇ ਦੇ ਮੰਗਣ 'ਤੇ ਨਾ ਖਾਓ ਅਤੇ ਤਿਰੰਗੇ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਪਛਾਣ ਧਾਰਨ ਕਰੋ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਤਿਰੰਗਾ ਤਾਨਾ ਭਗਤ ਸੰਪਰਦਾ ਦਾ ਸਰਵਉੱਚ ਪ੍ਰਤੀਕ ਬਣ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਹ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਭਗਵਾਨ ਮੰਨਣ ਲੱਗੇ। ਗਾਂਧੀ ਦਾ ਨਾਮ ਅੱਜ ਤੱਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਰਵਾਇਤੀ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।
ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ 400 ਰੁਪਏ ਦਾ ਬੈਗ: ਤਾਨਾ ਭਗਤ ਨੇ 1922 ਵਿੱਚ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਗਯਾ ਕਾਨਫਰੰਸ ਅਤੇ 1923 ਦੇ ਨਾਗਪੁਰ ਸੱਤਿਆਗ੍ਰਹਿ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। 1940 ਦੇ ਰਾਮਗੜ੍ਹ ਕਾਂਗਰਸ ਸੈਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਤਾਨਾ ਭਗਤ ਨੇ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ 400 ਰੁਪਏ ਦਾ ਬੈਗ ਭੇਂਟ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 1917 ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਅਤੇ ਡਾਕਟਰ ਰਾਜੇਂਦਰ ਪ੍ਰਸਾਦ ਰਾਂਚੀ ਆਏ ਸਨ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਤਾਨਾ ਭਗਤ ਨਾਲ ਹੋਈ ਸੀ। 1926 ਵਿੱਚ, ਰਾਜਿੰਦਰ ਬਾਬੂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ, ਰਾਂਚੀ ਦੇ ਆਰੀਆ ਸਮਾਜ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਖਾਦੀ ਦੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਲਗਾਈ ਗਈ, ਤਾਂ ਤਾਨਾ ਭਗਤ ਨੇ ਵੀ ਇਸ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। ਸਾਈਮਨ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਬਾਈਕਾਟ ਵਿੱਚ ਤਾਨਾ ਭਗਤ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ।
ਵਿਹੜੇ 'ਚ ਪੂਜਾ: ਦੇਸ਼ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋਣ 'ਤੇ ਤਾਨਾ ਭਗਤ ਨੇ ਤੁਲਸੀ ਚੌਰਾ ਨੇੜੇ ਤਿਰੰਗਾ ਲਹਿਰਾਇਆ, ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਮਨਾਈਆਂ, ਭਜਨ ਗਾਏ | ਅੱਜ ਵੀ 26 ਜਨਵਰੀ, 15 ਅਗਸਤ ਅਤੇ 2 ਅਕਤੂਬਰ ਤਾਨਾ ਭਗਤਾਂ ਲਈ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹਨ। ਤਾਨਾ ਭਗਤ ਇਸ ਦਿਨ ਖੇਤੀ ਦਾ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। ਸਵੇਰੇ ਉੱਠ ਕੇ ਪਿੰਡ ਦੀ ਸਫਾਈ ਕਰੋ। ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਸਮੂਹਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗੀਤ ਗਾ ਕੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਝੰਡਾ ਲਹਿਰਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਸਵਤੰਤਰ ਭਾਰਤ ਕੀ ਜੈ, ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਕੀ ਜੈ, ਰਾਜਿੰਦਰ ਬਾਬੂ ਕੀ ਜੈ ਅਤੇ ਸਭ ਤੰਨਾ ਭਗਤ ਕੀ ਜੈ ਦੇ ਨਾਅਰੇ ਲੱਗੇ। ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਜਲੂਸ ਕੱਢੋ। ਉਹ ਪ੍ਰਸਾਦ ਵੀ ਵੰਡਦੇ ਹਨ। ਬਾਅਦ ਦੁਪਹਿਰ ਜਨਰਲ ਮੀਟਿੰਗ ਹੈ। ਸੂਤ ਕੱਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਸੰਗਠਨ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਵਿਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਅਨੁਸਾਰ 1914 ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 26 ਹਜ਼ਾਰ ਲੋਕ ਤਾਨਾ ਭਗਤ ਸੰਪਰਦਾ ਦੇ ਪੈਰੋਕਾਰ ਸਨ। ਅੱਜ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਇਸ ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਹੈ।
ਜ਼ਮੀਨ ਵਾਪਸੀ ਲਈ ਬਣਾਇਆ ਕਾਨੂੰਨ: ਜਦੋਂ ਤਾਨਾ ਭਗਤਾਂ ਦਾ ਅੰਦੋਲਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਦਬਾਉਣ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਨਿਲਾਮੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਆਜ਼ਾਦ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਵਾਪਸ ਨਹੀਂ ਕਰਵਾ ਸਕੀ। ਤਾਨਾ ਭਗਤ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲੋਹਰਦਗਾ, ਗੁਮਲਾ, ਖੁੰਟੀ, ਰਾਂਚੀ, ਚਤਰਾ, ਲਾਤੇਹਾਰ, ਸਿਮਡੇਗਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਵਸੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਉਸ ਮੰਗ ਲਈ ਤਾਨਾ ਭਗਤ ਅੱਜ ਵੀ ਅਹਿੰਸਕ ਅੰਦੋਲਨ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, 1948 ਵਿੱਚ, ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਤਾਨਾ ਭਗਤ ਰਿਆਤ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਭੂਮੀ ਬਹਾਲੀ ਐਕਟ ਪਾਸ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਐਕਟ ਵਿੱਚ 1913 ਤੋਂ 1942 ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਤਾਨਾ ਭਗਤ ਦੀ ਨਿਲਾਮੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਲੈਣ ਦੀ ਵਿਵਸਥਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।
ਰਾਂਚੀ ਦੇ ਮੰਡੇਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਵਿਧਾਇਕ ਗੰਗਾ ਤਾਨਾ ਭਗਤ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੇ ਘਰ, ਜਗ੍ਹਾ, ਜਾਇਦਾਦ ਛੱਡ ਕੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਲੜਾਈ ਲੜੀ, ਪਰ ਦੁੱਖ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੇ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਵਾਅਦਿਆਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਸਾਡੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੂੰ ਅਣਗੌਲਿਆ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ: ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਿਹਾੜੇ ਉੱਤੇ PM ਮੋਦੀ ਦੀ ਬਦਲਦੀ ਰਹੀ ਪੱਗ ਦੇਖੋ ਫੋਟੋਆਂ
