ਹੈਦਰਾਬਾਦ: ਪੱਤਰਕਾਰ ਵਿਅਗਤੀਗਤ ਖ਼ਤਰਿਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਦੁਰਵਿਵਹਾਰ ਅਤੇ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਅਪਰਾਧਿਕ ਸੰਗਠਨਾਂ ਦਾ ਪਰਦਾਫ਼ਾਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀ ਵਿਰੁੱਧ ਆਪਣੀ ਆਵਾਜ਼ ਬੁਲੰਦ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਕੋਲੋ ਖ਼ਤਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚੁੱਪ ਕਰਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਹੁਣ ਤੱਕ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪੱਤਰਕਾਰ ਮਾਰੇ ਜਾ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਪਰ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਖਿਲਾਫ਼ ਕੋਈ ਠੋਸ ਕਾਰਵਾਈ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਅਤੇ ਉਹ ਸਜ਼ਾ ਤੋਂ ਬਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਇਸ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ 2 ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਅਪਰਾਧ ਲਈ ਮੁਆਫੀ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਦਿਵਸ (International Day to End Impunity for Crimes against Journalists) ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਮੀਡੀਆ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਹਿੰਸਕ ਅਪਰਾਧਾਂ ਦੀ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਸਜ਼ਾ ਦਰ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣਾ ਹੈ।
ਇਸ ਦਿਨ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ
ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ 2 ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਜਨਰਲ ਅਸੈਂਬਲੀ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਮਤਾ ਏ / ਆਰਈਐਸ / 68/163 ਵਿੱਚ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਜੁਰਮਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਮੁਆਫ਼ੀ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਦੇ ਲਈ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਐਲਾਨਿਅ ਗਿਆ ਸੀ। ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਵਿੱਚ ਮੈਂਬਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਲਈ ਕੁੱਝ ਉਪਾਅ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦੀ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ ਗਈ। 2 ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਦਿਨ ਚੁਣਨ ਦਾ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦਿਨ ਉੱਤਰੀ ਮਾਲੀ ਵਿੱਚ ਦੋ ਫ੍ਰੈਂਚ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਕਲਾਉਡ ਵਰਲੋਨ ਅਤੇ ਜਿਸੀਲੇਨ ਡੁਪੋਂਟ ਦਾ ਅਗਵਾ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਪਿਛਲੇ 14 ਸਾਲਾਂ (2006-2019) ਵਿੱਚ, 1,200 ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੱਤਰਕਾਰ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਖ਼ਬਰਾਂ ਅਤੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਇਕੱਤਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਾਰੇ ਗਏ ਹਨ। ਦੋਸ਼ੀ ਨੂੰ ਮੀਡੀਆ ਵਰਕਰਾਂ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ 10 ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਦੋਸ਼ੀ ਠਹਿਰਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਮੁਆਫ਼ੀ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਖਿਲਾਫ਼ ਅਪਰਾਧ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਯੂਨੈਸਕੋ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਮਾਰੇ ਗਏ ਪੱਤਰਕਾਰ
ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਦੇ ਯੂਨੈਸਕੋ ਆਬਜ਼ਰਵੇਟਰੀ ਆਫ਼ ਕਿਲਡ ਜਰਨਲਿਸਟਜ਼ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਸਾਲ 2019 ਵਿੱਚ, ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਵਿੱਚ 56 ਪੱਤਰਕਾਰ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ। ਸਾਲ 2018 (99 ਤੋਂ ਘੱਟ ਕੇ 56) ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਸਾਲ 2019 ਵਿੱਚ ਮਾਰੇ ਗਏ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਥੋੜੀ ਜਿਹੀ ਕਮੀ ਆਈ ਹੈ। ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਪਿਛਲੇ ਦਹਾਕੇ (2010-2019) ਵਿੱਚ 894 ਪੱਤਰਕਾਰ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ। ਔਸਤਨ, ਹਰ ਸਾਲ ਲਗਭਗ 90 ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਇਸ ਸਾਲ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲਾਤੀਨੀ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਕੈਰੇਬੀਅਨ ਵਿੱਚ 22 ਹੱਤਿਆਵਾਂ ਦਰਜ ਹਨ, ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਏਸ਼ੀਆ-ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ 15 ਅਤੇ ਅਰਬ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ 10 ਮਾਮਲੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਏ।
ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਥਿਤੀ
ਕਮੇਟੀ ਟੂ ਪ੍ਰਾਟੈਕਟ ਜਰਨਲਿਸਟਸ (ਸੀਪੀਜੇ) ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ
ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਬਣਾਈ ਗਈ ਇੱਕ ਕਮੇਟੀ ਸੀਪੀਜੇ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਦੇ ਕਾਤਲਾਂ ਉੱਤੇ ਮੁਕੱਦਮਾ ਚਲਾਉਣ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤੀ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਭੈੜੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਗਲੋਬਲ ਛੋਟ ਇੰਡੈਕਸ ਹਾਈਲਾਈਟ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਪੱਤਰਕਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦਲੇਰ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਲਈ ਮਾਰੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕਿਹੜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਅਪਰਾਧਿਕ ਨਿਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਕਾਤਲਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਮੁਕੱਦਮਾ ਚਲਾਉਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਸਜਾ ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਵਾਤਾਵਰਣ ਪਿਛਲੇ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਗੜ ਗਿਆ ਹੈ। ਅਪਰਾਧੀ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਬਰੀ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰੀ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਦੇ ਕੁੱਲ ਅਣਸੁਲਝੇ ਕਤਲਾਂ ਦਾ 80% ਭਾਰਤ ਸਮੇਤ ਚੋਟੀ ਦੇ 12 ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਹੈ।
ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰੈੱਸ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੂਚੀ
ਗ਼ੈਰ ਸਰਕਾਰੀ ਸੰਗਠਨ ਦੁਆਰਾ ਰਿਪੋਰਟਰਜ਼ ਬੌਰਡ ਬਾਰਡਰਜ਼ ਨਾਮ ਨਾਲ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਗਏ 180 ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਵਰਲਡ ਪ੍ਰੈੱਸ ਫ੍ਰੀਡਮ ਇੰਡੈਕਸ 2020 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ 142ਵੇਂ ਨੰਬਰ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਹੈ। 2020 ਰਿਪੋਰਟਰਜ਼ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰਡਰਜ਼ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਚੋਟੀ ਦੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲਗਾਤਾਰ ਪ੍ਰੈੱਸ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਰਹੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪੁਲਿਸ, ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਕਾਰਕੁਨਾਂ, ਅਪਰਾਧ ਸਮੂਹਾਂ ਅਤੇ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਸਥਾਨਿਕ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਹਿੰਸਾ ਕੀਤੀ ਹੈ।
