ਆਪਣੀ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ ਜਾਂ ਸੱਚਾਈ ਦੇ ਨਾਲ ਮੇਰੇ ਤਜ਼ਰਬਿਆਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ 'ਚ, ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਸੂਚਿਤ ਕੀਤਾ - “ਜਿਸ ਸਮੇਂ ਦਾ ਮੈਂ ਬੋਲ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ਉਹ ਮੇਰਾ ਸੋਲਾਂਵਾਂ ਸਾਲ ਹੈ। ਮੇਰੇ ਪਿਤਾ ਜੀ, ਜਿਵੇਂ ਅਸੀਂ ਵੇਖਿਆ ਹੈ, ਬਿਸਤਰੇ 'ਤੇ ਸੁੱਤੇ ਹੋਏ ਸੀ, ਉਹ ਫਿਸਟੁਲਾ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਸੀ। ਮੇਰੀ ਮਾਂ, ਘਰ ਦਾ ਬਜ਼ੁਰਗ ਨੌਕਰ, ਅਤੇ ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੁੱਖ ਸੇਵਾਦਾਰ ਦੀ ਭੁਮਿਕਾ ਵਿੱਚ ਸੀ। ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਇੱਕ ਨਰਸ ਦੀਆਂ ਡਿਊਟੀਆਂ ਸਨ। ਰਾਤ ਵੇਲੇ ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਲੱਤਾਂ ਦੀ ਮਾਲਸ਼ ਕਰਦਾ ਅਤੇ ਉਦੋਂ ਹੀ ਉਥੋ ਹੱਟ ਸਕਦਾ ਸੀ ਜਿਸ ਵੇਲੇ ਉਹ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਲਈ ਮੈਂਨੂੰ ਕਹਿਣ ਜਾਂ ਉਹ ਸੌਂ ਜਾਣ। ਮੈਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਨਾ ਬੇਹਦ ਪਸੰਦ ਸੀ।"
ਉਹ ਇੱਕ ਚੰਗੀ ਨਰਸ ਸੀ। ਇਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਉਦਾਹਰਨ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਬੱਚਾ ਖ਼ੁਦ ਘਰ ਪਹੁੰਚਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੱਖਣੀ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਨਰਸਿੰਗ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਲਈ- " ਮੈਨੂੰ ਛੋਟੇ ਹਸਪਤਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਮਰੀਜਾਂ ਦੀਆਂ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਣ, ਡਾਕਟਰਾ ਦਾ ਸਾਹਮਣੇ ਤੱਥਾਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਅਤੇ ਨੁੱਸਖੇ ਦੀ ਵੰਡ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ। ਇਸ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਦੁੱਖੀ ਭਾਰਤੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨੇੜਲੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਲਿਆਦਾਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤੇ ਤਾਮਿਲ, ਤੇਲਗੂ ਜਾਂ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਲੋਕ ਸਨ। ਇਹ ਤਜ਼ਰਬਾ ਮੈਨੂੰ ਚੰਗੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਮਿਲਿਆ। ਮੈਂ ਬਿਮਾਰ ਅਤੇ ਜ਼ਖਮੀ ਫੌਜੀਆਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਲਈ ਆਪਣੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ।ਮੇਰੇ ਦੋ ਪੁੱਤਰ ਦੱਖਣ ਅਫਰੀਕਾ 'ਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਸਨ ਅਤੇ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਮੇਰੀ ਸੇਵਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਦੇ ਸਵਾਲ ਨੂੰ (ਇਕੱਠੇ ਕੀਤੇ ਕੰਮ, ਅੱਗੇ ਸੀਡਬਲਯੂ) ਹੱਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਲਾਭਦਾਇਕ ਸੀ।
ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲੇਖਨ 'ਚ " ਘਰੇਲੂ ਇਲਾਜ " ਦੀ ਇਸ ਧਾਰਣਾ ਨੇ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਿਆ। ਜਦੋਂ ਆਯੁਰਵੈਦਿਕ, ਹਕੀਮ ਅਤੇ ਲੋਕ ਇਲਾਜ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਅਸਫਲ ਹੋ ਗਈਆਂ, ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਲਈ ਆਧੁਨਿਕ ਸਰਜਰੀ ਦਾ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਪਰ ਉਸ ਨੇ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸੋਚਿਆ - "ਜੇ ਵੈਦ ਨੇ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੱਤੀ ਹੁੰਦੀ, ਤਾਂ ਜ਼ਖ਼ਮ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਠੀਕ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਪਰ ਰੱਬ ਹੋਰ ਤਾਂ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ।
ਅਜਿਹੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸ਼ਰੀਰ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਬਾਰੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਸਥਾਈ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਇਆ। ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਸਫਾਈ ਦੀ ਭੁਮਿਕਾ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਰਸਮਾਂ -ਰਵਾਇਤਾਂ ਦੀ ਤੁਲਣਾ ਵਿੱਚ ਆਧੁਨਿਕ ਸਰਜਰੀ ਦੀ ਉੱਤਮਤਾ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਗਹਿਰਾਈ ਤੱਕ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕੀਤਾ। “ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਫਾਈ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ੱਕ ਦੇ ਬੇਹਦ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ, ਪਰ ਪੱਛਮੀ ਡਾਕਟਰੀ ਵਿਗਿਆਨ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਸਿਖਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਨਹਾਉਣ ਸਮੇਤ ਸਾਰੇ ਕੰਮ ਬਿਸਤਰੇ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸਾਫ-ਸਫਾਈ ਸਣੇ ਸਖ਼ਤ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਕਿਸੇ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀ ਦਿੱਤੇ ਬਿਸਤਰਾ ਹਮੇਸ਼ ਸਾਫ ਰਹੇਗਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੀ ਸਫਾਈ ਨੂੰ ਵੈਸ਼ਨਵ ਧਰਮ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਸਮਝਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।”
ਦਿੱਲਚਸਪ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਅਧਿਆਏ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ ਹੈ "ਮੇਰੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਮੌਤ ਅਤੇ ਮੇਰੀ ਦੂਹਰੀ ਸ਼ਰਮ"। ਅਜਿਹਾ ਦਿੱਲਚਸਪ ਸਿਰਲੇਖ ਕਿਉਂ? ਆਓ ਆਪਾਂ ਗਾਂਧੀ ਤੋਂ ਜਾਣੀਏ। "ਇਹ ਉਹ ਸਮਾਂ ਵੀ ਸੀ ਜਦੋਂ ਮੇਰੀ ਪਤਨੀ ਇੱਕ ਬੱਚੇ ਦੀ ਉਮੀਦ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ, ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਜਿਸ ਦਾ ਮੈਂ ਅੱਜ ਵੇਖ ਸਕਦਾ ਹਾਂ, ਮੇਰੇ ਲਈ ਦੋਹਰੀ ਸ਼ਰਮ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ." ਇਕ ਚੀਜ਼ ਲਈ, ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ, ਜਿਵੇਂ ਮੈਨੂੰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਮੈਂ ਅਜੇ ਇਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸੀ ਅਤੇ ਦੂਜਾ, ਇਹ ਸਰੀਰਕ ਲਾਲਸਾ ਮੇਰੇ ਮਾਂ-ਪਿਓ ਪ੍ਰਤੀ ਆਪਣਾ ਫਰਜ਼ ਸਮਝਦੀ ਉਸ ਨਾਲੋਂ ਬਿਹਤਰ ਹੋ ਗਈ, ਸ਼ਰਵਣ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਮੇਰਾ ਆਦਰਸ਼ ਰਹੀ। ਹਰ ਰਾਤ ਜਦੋਂ ਮੇਰੇ ਹੱਥ ਮੇਰੇ ਪਿਤਾ ਦੀਆਂ ਲੱਤਾਂ ਦੀ ਮਾਲਿਸ਼ ਕਰਨ 'ਚ ਰੁੱਝੇ ਹੋਏ ਸਨ, ਮੇਰਾ ਮਨ ਮੰਜ਼ੇ ਅਤੇ ਕਮਰੇ ਬਾਰੇ ਘੁੰਮ ਰਿਹਾ ਸੀ ਉਹ ਵੀ ਅਜਿਹੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਜਿਸ ਵੇਲੇ ਧਰਮ, ਡਾਕਟਰੀ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਆਮ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਜਿੰਨਸੀ ਸਬੰਧਾਂ ਲਈ ਮਨ੍ਹਾਂ ਕੀਤਾ ਸੀ। " ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬ੍ਰਹਮਚਾਰਿਯਾ ਅਤੇ ਪਤੀ-ਪਤਨੀ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਦੀ ਧਾਰਣਾ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਦਿੱਤਾ।
ਤਿਆਗ, ਸਵੈ-ਧਾਰਮਿਕਤਾ ਅਤੇ ਅਹਿੰਸਾ ਦਵਾਈ ਅਤੇ ਜਨਤਕ ਸਿਹਤ ਦੇ ਬਾਰੇ 'ਚ ਉਸ ਦੀ ਧਾਰਣਾ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਣ ਵਾਲੇ ਹਨ। 1888 ਤੋਂ ਜਦੋਂ ਉਹ ਲੰਡਨ ਬੈਰੀਸੀਟਰ ਬਣਨ ਲਈ ਪਹੁੰਚੇ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੋਚ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰ ਅਤੇ ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਭੋਜਨ ਬਾਰੇ ਆਪਣੇ ਕੁੱਝ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਰਸਕਿਨ ਦੇ ਆਦਰਸ਼ਵਾਦ (ਅੰਤਮ ਆਖਰੀ) ਤੋਂ ਲਿਆ, ਜੋ ਜੇਰੇਮੀ ਬੇਂਥਮ ਦੀ ਉਪਯੋਗੀਤਾ ਅਤੇ ਰਾਬਰਟ ਓਵਨ ਦੀ ਯੂਟੋਪੀਅਨਵਾਦ ਵੱਲੋਂ ਪ੍ਰੇਰਤ ਸੀ , ਟਾਲਸਟਾਏ ਦੀ ਕਿੰਗਡਮ ਤੁਹਾਡੇ ਅੰਦਰ ਹੈ (ਸਟੈਨਲੇ ਵੁਲਪਰਟ, ਗਾਂਧੀ ਦਾ ਜੋਸ਼: (ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਵਿਰਾਸਤ)
ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ , ਉਹ ਕੁਦਰਤੀ ਇਲਾਜ ਉੱਤੇ ਦੋ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਹੋਏ- ਲੂਈ ਕੁਹੇਨ ਦੀ ਨਿਊਂ ਸਾਈਂਸ ਆਫ਼ ਹੀਲਿੰਗ ਅਤੇ ਡਾਕਟ੍ਰੀਨ ਆਫ਼ ਓਨਟੀ ਆਫ਼ ਆੱਲ ਡਿਜ਼ੀਜ ਐਂਡ ਨਿਯੋ ਨੈਚੁਯੋਥੈਰੇਪੀ। ਐਡੋਲਫ਼ ਜਸਟ ਨੇਚਰ ਵਿੱਚ ਪਰਤੇ ਅਤੇ ਫਿਰਦੌਸ ਨੇ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਨੇ ਹੋਰਨਾਂ ਕਿਤਾਬਾਂ (1) ਹਾਈਡ੍ਰੋਥੈਰੇਪੀ ਜਾਂ ਪਾਣੀ-ਇਲਾਜ਼, (2) ਫਿਥੀਓਥੈਰੇਪੀ (ਪੌਦਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਇਲਾਜ), (3) ਚਿੱਕੜ ਦੀ ਮੁਰਗੀ (ਮਿੱਟੀ ਅਤੇ ਚਿੱਕੜ ਦੁਆਰਾ ਇਲਾਜ), (4) ਸਵੈ-ਨਿਯਮ ਅਤੇ (5) ਲੈਣ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਖੁਰਾਕ, ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਅਤੇ ਮੌਜੂਦਗੀ ਵਿਚ ਸੰਤੁਲਨ ਅਦਿ ਬਾਰੇ ਪੜ੍ਹੀਆ। ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਨੇ ਜਨਤਕ ਸਿਹਤ ਪ੍ਰਤੀ ਆਪਣਾ ਨਜ਼ਰੀਆ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਜਨਤਕ ਸਿਹਤ ਪ੍ਰਤੀ ਆਪਣਾ ਨਜ਼ਰੀਆ ਆਧੁਨਿਕ ਦਵਾਈ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਦੇ ਅਧਾਰ 'ਤੇ ਅਪਣਾਇਆ ।ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ “ਘਰੇਲੂ ਇਲਾਜ” ਅਤੇ “ਸਵੈ-ਸੰਜਮ” ਉੱਤੇ ਕਾਫ਼ੀ ਭਰੋਸਾ ਕੀਤਾ।
ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ਹਿੰਦ ਬਹੁਚਰਚਾ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ " ਮੈਂ ਇੱਕ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਡਾਕਟਰੀ ਪੇਸ਼ੇ ਦਾ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਪ੍ਰੇਮੀ ਸੀ। ਦੇਸ਼ ਦੇ ਲਈ ਡਾਕਟਰ ਬਣਨਾ ਹੀ ਮੇਰਾ ਮੁੱਖ ਮਕਸਦ ਸੀ। ਮੈਂ ਹੁਣ ਸਮਝਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਸਾਡੇ ਵੈਦਾਂ ਨੇ ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਰੁਤਬਾ ਕਿਉਂ ਹਾਸਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਨਿਸ਼ਚਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਾਡੇ ਡਾਕਟਰੀ ਦੇ ਇਸ ਪੇਸ਼ੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਡਾਕਟਰਾਂ ਨੂੰ ਰਾਜਨੀਤਕ ਲਾਭ ਲਈ ਕਈ ਏਸ਼ੀਆਈ ਦਵਾਈਆਂ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਲਈ ਜਾਣੀਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਗੇ ਕਿਹਾ ਕਿ , “ਡਾਕਟਰਾਂ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਲਗਭਗ ਅਣਜਾਣ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ ਮੈਂ ਸੋਚਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਕੁਐਕਸ ਉੱਚ ਯੋਗਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਡਾਕਟਰਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵਧੀਆ ਹਨ। ਆਓ ਵਿਚਾਰ ਕਰੀਏ: ਇੱਕ ਡਾਕਟਰ ਦਾ ਕਾਰੋਬਾਰ ਸਰੀਰ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਜਾਂ, ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਬੋਲਣਾ, ਇਹ ਵੀ ਨਹੀਂ ... ਇਹ ਰੋਗ ਕਿਵੇਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ? ਯਕੀਨਨ ਸਾਡੀ ਲਾਪਰਵਾਹੀ ਜਾਂ ਅਨੰਦ ਕਾਰਨ।ਮੈਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਖਾਂਦਾ ਹਾਂ, ਮੈਨੂੰ ਬਦਹਜ਼ਮੀ ਹੈ, ਮੈਂ ਇੱਕ ਡਾਕਟਰ ਕੋਲ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ, ਉਹ ਮੈਨੂੰ ਦਵਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਮੈਂ ਠੀਕ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ, ਮੈਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਖਾਦਾ ਹਾਂ, ਅਤੇ ਮੈਂ ਉਸ ਦੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ ਦੁਬਾਰਾ ਲੈਂਦਾ ਹਾਂ. ਜੇ ਮੈਂ ਪਹਿਲੀਂ ਗੋਲੀਆਂ ਨਾ ਲਈਆਂ, ਤਾਂ ਇਸ ਨਾਲ ਮੈਨੂੰ ਹੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਵੇਗਾ। ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਮੁੜ ਵੱਧ ਖਾਣਾ ਨਹੀਂ ਖਾਉਂਗਾ। ਡਾਕਟਰਾਂ ਨੇ ਮੇਰਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਹੋਣ ਵਿੱਚ ਮੇਰੀ ਮਦਦ ਕੀਤੀ। ਮੇਰਾ ਸ਼ਰੀਰ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਚਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵੱਧ ਅਰਾਮ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਇਆ ਪਰ ਇਸ ਨਾਲ ਮੇਰਾ ਦਿਮਾਗ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਗਿਆ। ਇੱਕ ਦਵਾ ਦਾ ਲਗਾਤਾਰ ਕੋਰਸ , ਮਨ ਉੱਤੇ ਕਾਬੂ ਨਾ ਰੱਖਣ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਯੂਰੋਪੀਅਨ ਡਾਕਟਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਖ਼ਰਾਬ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਦੀ ਇੱਕ ਗਲਤੀ ਨਾਲ ਦੇਖਭਾਲ ਲਈ, ਉਹ ਹਰ ਸਾਲ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਵਿਵੇਕ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕੋਈ ਧਰਮ ਇਸ ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਨਹੀਂ ਲਗਾਉਂਦਾ। ਸਾਰੇ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਦੀ ਖ਼ਾਤਰ ਇੰਨੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਲੈਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ”
ਇੱਕ ਦਿੱਲਚਸਪ ਪਹਿਲੂ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਦੇ ਛੋਟੀ ਚੇਚਕ ਦੀ ਮੌਜ਼ੂਦਗੀ ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਇਲਾਜ ਵਿਚਾਲੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਸੀ। ਸਾਲ 1960 ਦੇ ਦਸ਼ਕ ਤੱਕ ਚੇਚਕ ਇੱਕ ਬੇਹਦ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਬਿਮਾਰੀ ਸੀ। ਚੇਚਕ ਦਾ ਵਾਈਰਸ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਲਈ 1796 ਵਿੱਚ ਜੇਨਰਿਯਨ ਟੀਕਾਕਰਣ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ 19ਵੀਂ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਉਲਟ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਬਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਧਾਰਣਾ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਗ਼ਲਤੀ, ਦੁਰਵਿਵਹਾਰ, ਪਾਪ ਆਦਿ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਬਾਰੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਦਵਾ-ਵਿਰੋਧੀ ਆਵਾਜ਼ ਦੀ ਅਗੁਵਾਈ ਕਰਦੇ ਸਨ। " ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਛੋਟੀ ਚੇਚਕ ਤੋਂ ਬੇਹਦ ਡਰਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਹਨ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਹ ਹੋਰਨਾਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਵਾਂਗ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਖ਼ੂਨ ਵੱਲੋਂ ਆਤਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਵਿਕਾਰ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਅਤੇ ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਸਟਮ ਵਿੱਚ ਜਮਾ ਹੋਂਣ ਵਾਲੇ ਜ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਚੇਚਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬਾਹਰ ਕੱਢਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਇਹ ਗੱਲ ਸਹੀ ਹੈ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਚੇਚਕ ਕੋਲੋਂ ਡਰਨ ਦੀ ਬਿੱਲਕੁਲ ਵੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਹ ਇੱਕ ਸੰਕ੍ਰਮਣ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਹਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਚੇਚਕ ਦੇ ਰੋਗੀ ਨੂੰ ਛੁਹਣ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਬੁਰਾਈ ਨਹੀਂ ਹੈ ਬਸ਼ਰਤੇ ਅਸੀਂ ਕੁਝ ਸਾਵਧਾਨੀਆਂ ਵਰਤੀਏ।
“ਟੀਕਾਕਰਣ ਇੱਕ ਜ਼ਾਲਮ ਰਿਵਾਜ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਡੇ ਜ਼ਮਾਨੇ ਦੇ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਵਹਿਮਾਂ-ਭਰਮਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਜਿਸ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਅਖੌਤੀ ਆਦਿਵਾਸੀ ਸਮਾਜਾਂ 'ਚ ਨਹੀਂ ਪਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ।ਟੀਕਾਕਰਨ ਇੱਕ ਮਾੜਾ ਉਪਾਅ ਹੈ। ਜੋ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਨਿੱਜੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਟੀਕੇ ਨੂੰ ਲੈਂਦੇ ਸਮੇਂ ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਸੰਸਕਾਰ ਦੇ ਦੋਸ਼ੀ ਹਾਂ।” ਇਥੇ ਕਿਸੇ ਰੋਗ ਦੇ ਇਲਾਹੀ ਕਾਰਣ ਦਾ ਸਵਾਲ ਰਚਨਾ-ਸਰੀਰਕ ਜਾਂ ਜੀਵ-ਰਸਾਇਣਕ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਰੋਗ-ਕਾਰਣ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਸੰਖੇਪ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦੱਸਣ ਲਈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਡਾਕਟਰਾਂ 'ਤੇ ਦੋਸ਼ ਲਾਇਆ- “ਇਹ ਸਿਰਫ ਡਾਕਟਰਾਂ ਦੀ ਸਵੈ-ਹਿੱਤ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਅਣਮਨੁੱਖੀ ਪ੍ਰਥਾ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਦੇ ਰਾਹ ਵਿੱਚ ਰੋੜਾ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਸਰੋਤ ਤੋਂ ਮਿਲੀ ਵੱਡੀ ਆਮਦਨੀ ਗੁਆਉਣ ਦੇ ਡਰ ਤੋਂ ਇਸ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਹੇ। ਅਣਗਿਣਤ ਬੁਰਾਈਆਂ ਜੋ ਇਹ ਲਿਆਉਂਦੀ ਹੈ।"
ਆਧੁਨਿਕ ਦਵਾਈ ਪ੍ਰਤੀ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਦਾ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਵਿਰੋਧ - (1) ਵਿਵਿਜ਼ਨ ਜਾਂ ਵਿਛੋੜਾ, (2) ਦਵਾਈ 'ਤੇ ਵਧੇਰੇ ਨਿਰਭਰਤਾ ਜੋ ਕਿ ਆਈਟਰੋਜਨਿਕ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦਾ ਹੈ, (3) ਦਵਾਈਆਂ 'ਚ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ, ਖ਼ਾਸਕਰ ਪੇਟੈਂਟ ਦਵਾਈ, ਅਤੇ (4) ਸਮੁੰਦਰੀ ਜ਼ਹਾਜ਼ ਹਸਪਤਾਲਾਂ ਦੀ । ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਿਹਾ -' 'ਮੇਰਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਹਸਪਤਾਲਾਂ ਦੀ ਬਹੁ-ਵੱਚਨਬਧਤਾ ਸੱਭਿਅਤਾ ਦੀ ਪਰਖ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਹ ਪੱਕਣ ਦਾ ਲੱਛਣ ਹੈ, ਭਾਵੇਂ ਪਿੰਜਰਾਪੋਲਜ਼ ਦੀ ਬਹੁ-ਵੱਚਨ ਵੀ।”
ਵਿਕਲਪਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਉਸ ਨੇ ਸਵੱਛਤਾ ਅਤੇ ਸਫਾਈ' ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ - “ਸਵੱਛਤਾ ਦਾ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿਧੀ ਨਾਲ ਲਾਗੂ ਕਰਨਾ ਵਧੇਰੇ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ। ਚੰਗਾ ਕਰਨ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨ ਨਾਲੋਂ ਦਵਾਈ ਦਾ ਅਜੋਕਾ ਵਿਗਿਆਨ ਧਰਮ ਤੋਂ ਤਲਾਕ ਹੈ। ਇੱਕ ਸਾਫ਼ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਾਫ ਸਰੀਰ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।ਮੇਰੀ ਰਾਏ ਵਿੱਚ ਪੱਖਪਾਤ ਕਰਨਾ ਸਭ ਤੋਂ ਕਾਲੇ ਜੁਰਮਾਂ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਕਾਲਾ ਸੱਚ ਹੈ ਜੋ ਮਨੁੱਖ ਇਸ ਸਮੇਂ ਰੱਬ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਨਿਰਪੱਖ ਰਚਨਾ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।”
ਜਰਮਨ ਪੈਥੋਲੋਜਿਸਟ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਦਵਾਈ ਦੇ ਸਰਬੋਤਮ ਰੁੱਡੌਲਫ ਵਿਰਚੋ ਨੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਟਿੱਪਣੀ ਕੀਤੀ ਸੀ “ਦਵਾਈ ਇੱਕ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਹੈ, ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵੱਡੇ ਪੈਮਾਨੇ 'ਤੇ ਦਵਾਈ ਤੋਂ ਸਿਵਾਏ ਕੁਝ ਨਹੀਂ।” ਵਰਚੋ ਨੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਨਾਲ ਦਵਾਈ ਨੂੰ ਜੋੜਿਆ। ਇਹ ਗਾਂਧੀ ਲਈ ਵੀ ਵੱਡਾ ਸੱਚ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨੇ ਦਵਾਈ ਅਤੇ (ਜਨਤਕ) ਸਿਹਤ ਬਾਰੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸੋਧਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਨਵਾਂ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ। ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਇਲਾਜ਼ ਅਤੇ ਨਿੱਜੀ ਸਫਾਈ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਪਾਲਣਾ ਬਾਰੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਧਾਰਣਾ ਇੱਕ ਸਹਿਜ ਅਵਸਥਾ ਵੱਲ ਲੈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਥੇ ਆਧੁਨਿਕ ਜਨਤਕ ਸਿਹਤ ਕਦੇ ਵੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ - ਜੋ ਕਿ ਪਵਿੱਤਰ ਇੱਛਾਵਾਂ ਉਸ ਦੀਆਂ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।
ਨੋਟ: ਲੇਖ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਲੇਖਕ ਦੇ ਨਿੱਜੀ ਵਿਚਾਰ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਈਟੀਵੀ ਭਾਰਤ ਨਾਲ ਕੋਈ ਲੈਣਾ ਦੇਣਾ ਨਹੀਂ ਹੈ।
