ਹੈਦਰਾਬਾਦ: ਉਹ ਕਿਹੜਾ ਕਾਰਨ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਮਰਹੂਮ ਪ੍ਰਣਬ ਮੁਖਰਜੀ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣਨ ਤੋਂ ਰੋਕਿਆ ਸੀ? ਇਹ ਸਵਾਲ ਸ਼ਾਇਦ ਸਾਰਿਆਂ ਦੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਹੋਵੇਗਾ, ਆਖਿਰ ਕਿਉਂ ਕਾਂਗਰਸ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸੋਨੀਆ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਜਿੱਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 2004 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਣਬ ਮੁਖਰਜੀ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਹੀਂ ਬਣਾਇਆ। ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਕੁਰਸੀ ਦੇਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ।
2004 ਵਿੱਚ, ਕਾਂਗਰਸ ਮੁਖੀ ਸੋਨੀਆ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਅਚਾਨਕ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੇ ਯੂਪੀਏ ਗੱਠਜੋੜ ਦਾ ਨਵਾਂ ਮੁਖੀ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਹੈਰਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਖ਼ਾਸਕਰ ਪ੍ਰਣਬ ਮੁਖਰਜੀ ਨੂੰ।
ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਖ਼ੁਦ ਪ੍ਰਣਬ ਮੁਖਰਜੀ ਦੀ ਆਖ਼ਰੀ ਕਿਤਾਬ 'ਗੱਠਜੋੜ ਦੇ ਵਰ੍ਹੇ (Coalition Years 1998-12 ) ਦੇ ਉਦਘਾਟਨ ਸਮੇਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਇਹ ਗੱਲ ਕਹੀ ਸੀ।
ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣਿਆ ਤਾਂ ਪ੍ਰਣਬ ਮੁਖਰਜੀ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਸਨ। ਸੋਨੀਆ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਚੁਣਿਆ, ਜਦਕਿ ਮੁਖਰਜੀ ਪਾਰਟੀ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਸੀਨੀਅਰ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ, ‘ਉਹ ਇੱਕ ਰਾਜਨੇਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਉਸ ਦੇ ਸੁਭਾਅ ਤੋਂ ਝਲਕਦਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਹਾਦਸੇ ਨਾਲ ਰਾਜਨੇਤਾ ਬਣ ਗਿਆ। ਉਹ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣਨ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਯੋਗ ਸੀ, ਪਰ ਉਹ ਜਾਣਦੇ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਕੋਈ ਵਿਕਲਪ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਡਾ. ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ, "ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੋਲ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਹੋਣ ਦਾ ਇੱਕ ਕਾਰਨ ਸੀ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੇਰਾ ਸਨਮਾਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਦਰਮਿਆਨ ਇੱਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਰਿਸ਼ਤਾ ਕਾਇਮ ਹੋ ਗਿਆ, ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਚਿਰ ਜਿੰਦਾ ਰਹੇਗਾ ਜਿੰਨਾ ਚਿਰ ਅਸੀਂ ਜੀਉਂਦੇ ਰਹਾਂਗੇ।" ਸਾਬਕਾ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਪ੍ਰਣਬ ਮੁਖਰਜੀ ਨੇ ਇੱਕ ਇੰਟਰਵਿਊ ਦੌਰਾਨ ਕਿਹਾ ਕਿ ਹਿੰਦੀ 'ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਕੜ ਦੀ ਘਾਟ ਅਤੇ ਰਾਜ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲੰਮੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣਨ ਦੇ ਅਯੋਗ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ।
ਹੋਰ ਕਾਰਨ
ਮੁਖਰਜੀ ਅਤੇ ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਅਕਤੂਬਰ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ 1984 ਵਿੱਚ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ, ਜਿਸ ਦੌਰਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮਿਲੀ। ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ('ਦਿ ਟਰਬੂਲੇਂਟ ਈਅਰਜ਼' 1980–1996) ਦੇ ਇੱਕ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ ਲੇਖ ਵਿੱਚ ਮੁਖਰਜੀ ਨੇ ਉਹ ਪਲ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਮਿਲੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਿਖਿਆ ਕਿ ਮੇਰੇ ਚਿਹਰੇ ਤੋਂ ਹੰਝੂ ਵਗਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਮੈਂ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰੋਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਦੇ ਬਾਅਦ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲ ਸਕਿਆ।
ਆਖਰਕਾਰ, ਇਹ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦਾ ਮਾਰਗ ਦਰਸ਼ਨ ਸੀ ਕਿ ਮੁਖਰਜੀ ਦੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਅਮੀਰ ਬਣਾਇਆ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਕੈਰੀਅਰ ਨੂੰ ਹੋਰ ਉੱਚਾਈਆਂ ਤੇ ਲੈ ਗਏ। ਇਹ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਇੰਦਰਾ ਅਕਸਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਰ ਸਥਿਤੀ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਵਾਲੇ ਇੱਕ ਇਨਸਾਨ ਵਜੋਂ ਮੰਨਦੇ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਵਿੱਚ 1978 ਦੌਰਾਨ ਫੁੱਟ ਪੈ ਗਈ, ਤਾਂ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸਨ ਜੋ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਨਾਲ ਚਟਾਨ ਵਾਂਗ ਖੜ੍ਹੇ ਸਨ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੁਆਰਾ ਇੰਦਰਾ ਦੇ ਨਾਲ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋਣ ਦੀ ਸਲਾਹ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦਿਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ, 'ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਉਮੀਦ ਹੈ ਕਿ ਤੂੰ ਅਜਿਹਾ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗਾ, ਜੋ ਮੈਨੂੰ ਸ਼ਰਮਿੰਦਾ ਕਰੇ। ਸਹੀ ਵਿਅਕਤੀ ਉਹੀ ਹੋਵੇਗਾ ਜਦੋਂ ਉਹ ਸੰਕਟ ਦੀ ਘੜੀ ਵਿੱਚ ਦੂਜਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਖੜ੍ਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਿਖਿਆ, 'ਉਸ ਦਾ ਅਰਥ ਸਪਸ਼ਟ ਸੀ ਅਤੇ ਮੈਂ ਕਦੇ ਵੀ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਪ੍ਰਤੀ ਆਪਣੀ ਵਫ਼ਾਦਾਰੀ ਤੋਂ ਪਿੱਛੇ ਨਹੀਂ ਹਟਿਆ। ਉਹ ਇੰਦਰਾ ਦੇ ਨਾਲ ਖੜੇ ਰਹੇ, ਜਦੋਂ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਇੰਦਰਾ ਦੀ ਅਲੋਚਨਾ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਰ ਕਦਮ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਹਟਾਏ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਵੀ ਸਾਂਝੇ ਕੀਤੇ।
ਜਦੋਂ 1984 ਵਿੱਚ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਅਚਾਨਕ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ, ਬਹੁਤਿਆਂ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਉਹ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਥਾਂ ਲੈਣਗੇ, ਜਿਵੇਂ 1964 ਵਿੱਚ ਨਹਿਰੂ ਦੀ ਮੌਤ ਅਤੇ 1966 ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਦੇ ਦੇਹਾਂਤ ਨੇ ਸੰਸਦੀ ਅਭਿਆਸ ਅਧੀਨ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਸੰਭਾਲਿਆ ਸੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਚੋਟੀ ਦੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਨੂੰ ਬੁਲਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।
ਮੁਖਰਜੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਪਹਿਲੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਵੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋਈ, ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਕੁਦਰਤੀ ਸੀ ਪਰ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਸਾਧਾਰਣ ਸਥਿਤੀ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਬੇਚੈਨੀ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।
ਅਜਿਹੇ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਤੋਂ ਦਿੱਲੀ ਵਾਪਸ ਪਰਤਣ ਸਮੇਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਹੋਰਨਾਂ ਕਾਂਗਰਸੀ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨਾਲ ਫੈਸਲਾ ਲਿਆ ਕਿ ਇੰਦਰਾ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਦੇਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸੀ ਪਰ ਇਹ ਮਾਮਲਾ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਉਤਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਸੁਲਝ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਖਾਦ ਮੰਤਰੀ ਵਸੰਤ ਸਾਠੇ ਨੇ ਕਥਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਰਾਜੀਵ ਨਾਲ ਚੋਣਾਂ ਲਈ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰੇ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਸ ਤੋਂ ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ਮੁਖਰਜੀ ਨੂੰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਝਟਕਾ ਲੱਗਿਆ ਜਦੋਂ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਦਸੰਬਰ 1984 ਵਿੱਚ ਹੋਈਆਂ ਸੰਸਦੀ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ 414 ਸੀਟਾਂ ਜਿੱਤੀਆਂ ਸਨ ਅਤੇ ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਜਿੱਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪਣੀ ਨਵੇਂ ਮੰਤਰੀ ਮੰਡਲ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਇਸ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਣਬ ਮੁਖਰਜੀ ਦਾ ਨਾਮ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਸੀ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਲਿਖਿਆ,‘ਜਦੋਂ ਮੈਨੂੰ ਕੈਬਿਨੇਟ ਵਿੱਚੋਂ ਕੱਢੇ ਜਾਣ ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ ਤਾਂ ਮੈਂ ਹੈਰਾਨ ਅਤੇ ਗੁੱਸੇ ਵਿੱਚ ਆ ਗਿਆ। ਮੈਂ ਇਸ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ, ਪਰ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਟੀਵੀ 'ਤੇ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਨਾਲ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕ ਸਮਾਰੋਹ ਨੂੰ ਵੇਖਿਆ। ਸੰਸਦ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੁਖਰਜੀ ਨੇ 1986 ਵਿੱਚ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਵਿੱਚ ਨੈਸ਼ਨਲ ਸੋਸ਼ਲਿਸਟ ਕਾਂਗਰਸ (ਆਰਐਸਸੀ) ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸਿਰਫ ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ, ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਨਾਲ ਸਮਝੌਤਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਰਐਸਸੀ ਦਾ ਕਾਂਗਰਸ ਵਿੱਚ ਰਲੇਵਾਂ ਹੋ ਗਿਆ।
1991 ਵਿੱਚ, ਦੇਸ਼ ਨੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀਦਾ ਕਤਲ ਵੇਖਿਆ, ਇਸ ਵਾਰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣੇ ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਣਬ ਮੁਖਰਜੀ ਦਾ ਕੈਰੀਅਰ ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਤਤਕਾਲੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਮੁਖਰਜੀ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਯੋਜਨਾ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦਾ ਉਪ ਚੇਅਰਮੈਨ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ 1995 ਵਿੱਚ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਬਣੇ ਸਨ। ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਤਨੀ ਸੋਨੀਆ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ 1997 'ਚ ਕੱਲਕਤਾ ਦੇ ਮੁਕੰਮਲ ਸੈਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਮੈਂਬਰ ਵਜੋਂ ਪਾਰਟੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਈ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1998 ਵਿੱਚ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਆਗੂ ਬਣ ਗਈ। ਕੁਝ ਦਿਨ ਬਾਅਦ, ਸੋਨੀਆ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਪਾਰਟੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲਿਆ। ਪ੍ਰਣਬ ਮੁਖਰਜੀ ਇਸ ਅਹੁਦੇ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਮਜ਼ਬੂਤ ਦਾਅਵੇਦਾਰ ਸਨ। ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੋਨੀਆ ਨੂੰ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਵਿਦਿਆ ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਮੁਖਰਜੀ ਨੇ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ।
ਜਦੋਂ 2004 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਦੋਂ ਕਾਂਗਰਸ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਆਈ, ਸੋਨੀਆ ਗਾਂਧੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਲਈ ਸਪੱਸ਼ਟ ਵਿਕਲਪ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮੂਲ ਦੇ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਸ ਦੀ ਸਖਤ ਆਲੋਚਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਨੂੰ ਠੁਕਰਾ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਵੀ ਮੁਖਰਜੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਤ ਦਾਅਵੇਦਾਰ ਸਨ।
ਮੁਖਰਜੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ਗੱਠਜੋੜ ਸਰਕਾਰ (The coalition years 1996- 2012) ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ, "ਸੋਨੀਆ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਨੂੰ ਨਾਮਨਜ਼ੂਰ ਕਰਨ ਦੇਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਹ ਉਮੀਦ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ ਕਿ ਮੈਂ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਲਈ ਅਗਲਾ ਵਿਕਲਪ ਬਣਾਂਗਾ।" ਇਹ ਉਮੀਦ ਸ਼ਾਇਦ ਇਸ ਤੱਥ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਸੀ ਕਿ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਸਰਕਾਰ ਵਿੱਚ ਵਿਆਪਕ ਤਜ਼ਰਬਾ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਿੰਘ ਕੋਲ ਇੱਕ ਸਿਵਲ ਸੇਵਕ ਵਜੋਂ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਤਜਰਬਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੁਧਾਰਵਾਦੀ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਪੰਜ ਸਾਲ ਸਨ।
