ETV Bharat / bharat

ਰਾਮ ਮੰਦਰ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਉਹ ਚਿਹਰੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤੁਸੀਂ ਕਦੇ ਭੁੱਲ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ - ਬਾਬਰੀ ਮਸਜਿਦ ਦਾ ਢਹਿਣਾ

ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬਾਬਰੀ ਮਸਜਿਦ ਦਾ ਢਹਿਣਾ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਘਟਨਾ ਹੈ। ਆਓ ਅਸੀਂ ਅਜਿਹੇ 6 ਲੋਕਾਂ ਉੱਤੇ ਚਾਣਨਾ ਪਾਈਏ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਇਸ ਪੂਰੀ ਘਟਨਾ ਨੂੰ ਅੰਜਾਮ ਦੇਣ ਦੀ ਜ਼ਿਮੇਵਾਰੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ...

ਤਸਵੀਰ
ਤਸਵੀਰ
author img

By

Published : Aug 4, 2020, 10:22 PM IST

ਹੈਦਰਾਬਾਦ: ਦੇਸ਼ ਦੇ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਹਿੰਦੂਆਂ ਨੂੰ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਜਿਸ ਘੜੀ ਦਾ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਸੀ ਹੁਣ ਉਹ ਆ ਗਈ ਹੈ। 5 ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਅਯੁੱਧਿਆ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਾਲ ਰਾਮ ਮੰਦਰ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਲਈ ਭੂਮੀ ਪੂਜਨ ਕਰਨਗੇ। ਕੰਨਿਆਕੁਮਾਰੀ ਤੋਂ ਕਸ਼ਮੀਰ ਤੱਕ ਭਗਵਾਨ ਰਾਮ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਲੋਕ ਭਗਵਾਨ ਰਾਮ ਨੂੰ ਮਰਿਆਦਾ ਅਨੁਸਾਰ ਮੰਨਦੇ ਹਨ।

ਲੰਬੇ ਵਿਵਾਦ ਤੇ ਅਦਾਲਤੀ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਆਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਨੇ ਅਯੁੱਧਿਆ ਦੇ ਰਾਮ ਜਨਮ ਭੂਮੀ ਵਿਵਾਦ ਵਿੱਚ ਆਖ਼ਰੀ ਫ਼ੈਸਲਾ ਸੁਣਾਇਆ। ਹੁਣ ਮੰਦਰ ਦੇ ਲਈ ਭੂਮੀ ਪੂਜਨ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਹੈ। ਅਯੁੱਧਿਆ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸਕ ਫ਼ੈਸਲਾ ਆਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰਾਮ ਜਨਮ ਭੂਮੀ ਅੰਦੋਲਨ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਿੰਦੂ ਆਗੂਆਂ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵ ਹਿੰਦੂ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ (ਵੀਐਚਪੀ) ਦੇ ਨੇਤਾ ਅਸ਼ੋਕ ਸਿੰਘਲ ਤੇ ਭਾਜਪਾ ਦੇ ਸੀਨੀਅਰ ਆਗੂ ਐਲ ਕੇ ਅਡਵਾਨੀ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਦੀ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕੀਤੀ।

ਲਾਲ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਅਡਵਾਨੀ (ਤਤਕਾਲੀ ਭਾਜਪਾ ਪ੍ਰਧਾਨ)

1990 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ (ਭਾਜਪਾ) ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ ਉੱਤੇ ਆਪਣੀ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ। 1984 ਦੀਆਂ ਆਮ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਲੋਕ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ 2 ਸੀਟਾਂ ਜਿੱਤੀਆਂ ਸੀ। 1989 ਤੱਕ ਪਾਰਟੀ 80 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕ ਸਭਾ ਸੀਟਾਂ ਜਿੱਤ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਲਾਲ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਅਡਵਾਨੀ 1989 ਵਿੱਚ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਬਣੇ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 2 ਵੱਡੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਹੋਈਆਂ। ਇੱਕ 6 ਦਸੰਬਰ 1992 ਨੂੰ ਵਿਵਾਦਿਤ ਉਸਾਰੀ ਦਾ ਢਹਿਣਾ ਤੇ ਭਾਜਪਾ ਦਾ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਆਉਣਾ।

ਅਡਵਾਨੀ ਨੇ 25 ਸਿਤੰਬਰ 1990 ਨੂੰ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਸੋਮਨਾਥ ਤੋਂ ਯਾਤਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰਾਜਾਂ ਤੋਂ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ 30 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਅਯੁੱਧਿਆ ਪਹੁੰਚਣਾ ਸੀ। ਅਡਵਾਨੀ ਉਥੇ ਕਾਰਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਸੀ। 1991 ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਜਪਾ ਨੇ 100 ਦਾ ਅੰਕੜਾ ਪਾਰ ਲਿਆ। 6 ਦਸੰਬਰ 1992 ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਵਿਵਾਦਿਤ ਉਸਾਰੀ ਨੂੰ ਢਾਹਿਆ ਗਿਆ ਤਾਂ ਅਡਵਾਨੀ ਤੇ ਹੋਰ ਭਾਜਪਾ ਆਗੂਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਕਾਰਸੇਵਕਾਂ ਦੀ ਭੀੜ ਵਿੱਚ ਭਾਸ਼ਣ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਅਯੁੱਧਿਆ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸੀ।

1996 ਵਿੱਚ ਭਾਜਪਾ ਲੋਕ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਪਾਰਟੀ ਵਜੋਂ ਉੱਭਰੀ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ 13 ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਬਣਾਈ ਗਈ। 1998 ਵਿੱਚ ਅਡਵਾਨੀ ਦੇ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਗਠਜੋੜ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਪਾਰਟੀ ਮੁੜ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਆਈ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤਰੱਕੀ ਦੇ ਕੇ ਉਪ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ, ਪਰ ਭਾਜਪਾ 2004 ਅਤੇ 2009 ਦੀਆਂ ਆਮ ਚੋਣਾਂ ਹਾਰ ਗਈ। ਅਡਵਾਨੀ ਨੂੰ ਦੋਵਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਉਮੀਦਵਾਰ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਵੱਲ ਵਧੇ ਅਡਵਾਨੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਪਾਰਟੀ ਤੋਂ ਦਰਕਿਨਾਰ ਕਰ ਲਿਆ।

ਕਲਿਆਣ ਸਿੰਘ (ਸਾਬਕਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼)

ਦਸੰਬਰ 1992 ਵਿੱਚ ਅਯੁੱਧਿਆ ਵਿੱਚ ਬਾਬਰੀ ਮਸਜਿਦ ਢਾਹੁਣ ਸਮੇਂ ਕਲਿਆਣ ਸਿੰਘ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਸੀ। ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਦਾ ਫਰਜ਼ ਬਣ ਗਿਆ ਕਿ ਉਹ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਝੁਕਾਅ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵਿਵਾਦਿਤ ਢਾਂਚੇ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਏ। ਲਿਖਤੀ ਭਰੋਸੇ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਵਿਚ ਭਾਸ਼ਣ ਦੇਣ ਤੱਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਵਿਵਾਦਿਤ ਉਸਾਰੀ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰੇਗੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਸਜਿਦ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕਰਦਿਆਂ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਨੂੰ ਚਾਰ-ਪੁਆਇੰਟ ਹਲਫ਼ਨਾਮੇ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਭਰੋਸਾ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਸਿਰਫ਼ ਕਾਰ ਸੇਵਾ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।

ਕਲਿਆਣ ਸਿੰਘ ਉਨ੍ਹਾਂ 13 ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਅਸਲ ਚਾਰਜਸ਼ੀਟ ਵਿੱਚ ਵਿਵਾਦਿਤ ਉਸਾਰੀ ਨੂੰ ਢਾਹੁਣ ਦੀ ਸਾਜਿਸ਼ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਹੈ। ਸੀਬੀਆਈ ਦੀ ਅਸਲ ਚਾਰਜਸ਼ੀਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ 1991 ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਲਿਆਣ ਸਿੰਘ ਨੇ ਡਾਕਟਰ ਮੁਰਲੀ ਮਨੋਹਰ ਜੋਸ਼ੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨਾਲ ਅਯੁੱਧਿਆ ਵਿੱਚ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕੀ ਸੀ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਮੰਦਰ ਦਾ ਵਿਵਾਦਿਤ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਹੀ ਨਿਰਮਾਣ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।

ਪੀ ਵੀ ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ (ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ)

ਬਾਬਰੀ ਮਸਜਿਦ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਤਤਕਾਲੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ ਦਾ ਹੱਲ ਬਹੁਤ ਸਿੱਧਾ ਸੀ। ਉਹ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸੀ ਕਿ ਦੋਵੇਂ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮੂਹ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਮਸਜਿਦ ਦੇ ਨੇੜੇ ਮੰਦਰ ਉਸਾਰਨ ਅਤੇ ਮਸਜਿਦ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਢੰਗ ਨਾਲ ਛੱਡ ਦੇਣ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜੇ ਦੋਵੇਂ ਧਿਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਇਸ 'ਤੇ ਸਹਿਮਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਅਦਾਲਤ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਅੰਤਮ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰਾਓ ਕੋਲ ਕੇਂਦਰੀ ਸ਼ਾਸਨ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦਾ ਵਿਕਲਪ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਮਸਜਿਦ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਇੱਕ ਅਚਨਚੇਤੀ ਯੋਜਨਾ ਦੀ ਵੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਸੀ। 6 ਦਸੰਬਰ 1990 ਨੂੰ ਬਾਬਰੀ ਮਸਜਿਦ ਦੇ ਅੱਗੇ ਕਾਰ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਤੇ ਅਕਤੂਬਰ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵ ਹਿੰਦੂ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਦੇ ਐਲਾਨ ਨਾਲ ਰਾਓ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਗ੍ਰਹਿ ਸਕੱਤਰ ਮਾਧਵ ਗੋਡਬੋਲੇ ਨੂੰ ਅਚਾਨਕ ਯੋਜਨਾ ਦੇ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਹੋ ਕੇ ਆਉਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ।

ਲਾਲੂ ਪ੍ਰਸਾਦ ਯਾਦਵ (ਤਤਕਾਲੀ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ, ਬਿਹਾਰ)

ਅਡਵਾਨੀ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰਨ ਦਾ ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਸਮਾਂ ਸੀ ਅਤੇ ਲਾਲੂ ਪ੍ਰਸਾਦ ਯਾਦਵ ਨੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਦੇਰੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ। ਅਡਵਾਨੀ ਦੀ ਰੱਥ ਯਾਤਰਾ, ਜੋ ਕਿ 25 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਸੋਮਨਾਥ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਸੀ, 30 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਅਯੁੱਧਿਆ ਪਹੁੰਚਣੀ ਸੀ, ਪਰ 23 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਅਡਵਾਨੀ ਨੂੰ ਬਿਹਾਰ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਅਡਵਾਨੀ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੇਂਦਰ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਹਲਚਲ ਮੱਚ ਗਈ। ਭਾਜਪਾ ਨੇ ਕੇਂਦਰ ਦੀ ਸੱਤਾਧਾਰੀ ਵੀਪੀ ਸਿੰਘ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਵਾਪਸ ਲੈ ਲਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲਾਲੂ ਪ੍ਰਸਾਦ ਯਾਦਵ ਦੀ ਪਾਰਟੀ ਵੀ ਭਾਈਵਾਲ ਸੀ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਡਿੱਗ ਗਈ।

ਉਮਾ ਭਾਰਤੀ (ਭਾਜਪਾ ਆਗੂ)

ਰਾਮ ਜਨਮ ਭੂਮੀ ਅੰਦੋਲਨ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਉਮਾ ਭਾਰਤੀ ਦਾ ਵੀ ਹੱਥ ਸੀ। ਅਯੁੱਧਿਆ ਵਿੱਚ ਰੈਲੀ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ (ਭਾਜਪਾ) ਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ, ਜਿਸਦੇ ਦੌਰਾਨ ਬਾਬਰੀ ਮਸਜਿਦ ਨੂੰ ਬਾਬਰੀ ਮਸਜਿਦ ਢਾਹ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਭਾਰਤੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਉਸਨੇ ਇਸ ਘਟਨਾ ਲਈ ਨੈਤਿਕ ਜਿ਼ਮੇਵਾਰੀ ਲਈ ਹੈ, ਪਰ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਕਾਨੂੰਨੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲੜਾਈ ਲੜੇਗੀ। ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਨੇ ਅਯੁੱਧਿਆ ਵਿੱਚ ਰਾਮ ਜਨਮ ਭੂਮੀ ਵਿਵਾਦ ਵਿੱਚ ਅੰਤਮ ਫ਼ੈਸਲਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਉਮਾ ਭਾਰਤੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਅਡਵਾਨੀ ਜੀ ਦਾ ਸਵਾਗਤ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਸਾਡੇ ਸਾਰਿਆਂ ਨੇ ਇਸ ਮਹਾਨ ਕਾਰਜ ਲਈ ਆਪਣਾ ਆਪ ਦਾਅ ’ਤੇ ਲਗਾਇਆ ਸੀ।

ਅਸ਼ੋਕ ਸਿੰਘਲ (ਉਸ ਸਮੇਂ ਵਿਸ਼ਵ ਹਿੰਦੂ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਦੇ ਮੁਖੀ)

ਵਿਸ਼ਵ ਹਿੰਦੂ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਦਾ ਮੁਖੀ ਅਸ਼ੋਕ ਸਿੰਘਲ ਸੰਘ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ। ਵਿਸ਼ਵ ਹਿੰਦੂ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਦੇ ਨੇਤਾ ਅਸ਼ੋਕ ਸਿੰਘਲ ਅਯੁੱਧਿਆ ਵਿੱਚ ਵਿਵਾਦਤ ਜਗ੍ਹਾ 'ਤੇ ਰਾਮ ਜਨਮ ਭੂਮੀ ਮੰਦਰ ਉਸਾਰੀ ਅੰਦੋਲਨ ਦਾ ਮੁੱਖ ਥੰਮ੍ਹ ਰਹੇ ਹਨ। ਅਸ਼ੋਕ ਸਿੰਘਲ ਨੇ 20 ਨਵੰਬਰ 1992 ਨੂੰ ਬਾਲ ਠਾਕਰੇ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕਾਰਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲੈਣ ਲਈ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ। 4 ਦਸੰਬਰ 1992 ਨੂੰ ਬਾਲ ਠਾਕਰੇ ਨੇ ਸ਼ਿਵ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੂੰ ਅਯੁੱਧਿਆ ਜਾਣ ਦਾ ਆਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। 5 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਅਸ਼ੋਕ ਸਿੰਘਲ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਜੋ ਵੀ ਮੰਦਰ ਨਿਰਮਾਣ ਵਿੱਚ ਦਿੱਕਤ ਬਣੇਗੀ ਅਸੀਂ ਉਸ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰ ਦੇਵਾਂਗੇ। ਕਾਰ ਸੇਵਾ ਸਿਰਫ਼ ਭਜਨ ਕੀਰਤਨ ਦੇ ਲਈ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਮੰਦਰ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਬਾਬਰੀ ਮਸਜਿਦ ਢਾਈ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ ਤਾਂ ਇਸ ਲਈ ਸਾਰੇ ਮੈਂਬਰ ਖ਼ੁਸ਼ ਸਨ ਤੇ ਮੰਚ ਉੱਤੇ ਮੌਜੂਦ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠੇ ਕਰਕੇ ਮਠਿਆਈ ਵੰਡੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ।

ਹੈਦਰਾਬਾਦ: ਦੇਸ਼ ਦੇ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਹਿੰਦੂਆਂ ਨੂੰ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਜਿਸ ਘੜੀ ਦਾ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਸੀ ਹੁਣ ਉਹ ਆ ਗਈ ਹੈ। 5 ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਅਯੁੱਧਿਆ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਾਲ ਰਾਮ ਮੰਦਰ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਲਈ ਭੂਮੀ ਪੂਜਨ ਕਰਨਗੇ। ਕੰਨਿਆਕੁਮਾਰੀ ਤੋਂ ਕਸ਼ਮੀਰ ਤੱਕ ਭਗਵਾਨ ਰਾਮ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਲੋਕ ਭਗਵਾਨ ਰਾਮ ਨੂੰ ਮਰਿਆਦਾ ਅਨੁਸਾਰ ਮੰਨਦੇ ਹਨ।

ਲੰਬੇ ਵਿਵਾਦ ਤੇ ਅਦਾਲਤੀ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਆਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਨੇ ਅਯੁੱਧਿਆ ਦੇ ਰਾਮ ਜਨਮ ਭੂਮੀ ਵਿਵਾਦ ਵਿੱਚ ਆਖ਼ਰੀ ਫ਼ੈਸਲਾ ਸੁਣਾਇਆ। ਹੁਣ ਮੰਦਰ ਦੇ ਲਈ ਭੂਮੀ ਪੂਜਨ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਹੈ। ਅਯੁੱਧਿਆ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸਕ ਫ਼ੈਸਲਾ ਆਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰਾਮ ਜਨਮ ਭੂਮੀ ਅੰਦੋਲਨ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਿੰਦੂ ਆਗੂਆਂ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵ ਹਿੰਦੂ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ (ਵੀਐਚਪੀ) ਦੇ ਨੇਤਾ ਅਸ਼ੋਕ ਸਿੰਘਲ ਤੇ ਭਾਜਪਾ ਦੇ ਸੀਨੀਅਰ ਆਗੂ ਐਲ ਕੇ ਅਡਵਾਨੀ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਦੀ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕੀਤੀ।

ਲਾਲ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਅਡਵਾਨੀ (ਤਤਕਾਲੀ ਭਾਜਪਾ ਪ੍ਰਧਾਨ)

1990 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ (ਭਾਜਪਾ) ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ ਉੱਤੇ ਆਪਣੀ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ। 1984 ਦੀਆਂ ਆਮ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਲੋਕ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ 2 ਸੀਟਾਂ ਜਿੱਤੀਆਂ ਸੀ। 1989 ਤੱਕ ਪਾਰਟੀ 80 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕ ਸਭਾ ਸੀਟਾਂ ਜਿੱਤ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਲਾਲ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਅਡਵਾਨੀ 1989 ਵਿੱਚ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਬਣੇ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 2 ਵੱਡੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਹੋਈਆਂ। ਇੱਕ 6 ਦਸੰਬਰ 1992 ਨੂੰ ਵਿਵਾਦਿਤ ਉਸਾਰੀ ਦਾ ਢਹਿਣਾ ਤੇ ਭਾਜਪਾ ਦਾ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਆਉਣਾ।

ਅਡਵਾਨੀ ਨੇ 25 ਸਿਤੰਬਰ 1990 ਨੂੰ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਸੋਮਨਾਥ ਤੋਂ ਯਾਤਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰਾਜਾਂ ਤੋਂ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ 30 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਅਯੁੱਧਿਆ ਪਹੁੰਚਣਾ ਸੀ। ਅਡਵਾਨੀ ਉਥੇ ਕਾਰਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਸੀ। 1991 ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਜਪਾ ਨੇ 100 ਦਾ ਅੰਕੜਾ ਪਾਰ ਲਿਆ। 6 ਦਸੰਬਰ 1992 ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਵਿਵਾਦਿਤ ਉਸਾਰੀ ਨੂੰ ਢਾਹਿਆ ਗਿਆ ਤਾਂ ਅਡਵਾਨੀ ਤੇ ਹੋਰ ਭਾਜਪਾ ਆਗੂਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਕਾਰਸੇਵਕਾਂ ਦੀ ਭੀੜ ਵਿੱਚ ਭਾਸ਼ਣ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਅਯੁੱਧਿਆ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸੀ।

1996 ਵਿੱਚ ਭਾਜਪਾ ਲੋਕ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਪਾਰਟੀ ਵਜੋਂ ਉੱਭਰੀ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ 13 ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਬਣਾਈ ਗਈ। 1998 ਵਿੱਚ ਅਡਵਾਨੀ ਦੇ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਗਠਜੋੜ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਪਾਰਟੀ ਮੁੜ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਆਈ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤਰੱਕੀ ਦੇ ਕੇ ਉਪ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ, ਪਰ ਭਾਜਪਾ 2004 ਅਤੇ 2009 ਦੀਆਂ ਆਮ ਚੋਣਾਂ ਹਾਰ ਗਈ। ਅਡਵਾਨੀ ਨੂੰ ਦੋਵਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਉਮੀਦਵਾਰ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਵੱਲ ਵਧੇ ਅਡਵਾਨੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਪਾਰਟੀ ਤੋਂ ਦਰਕਿਨਾਰ ਕਰ ਲਿਆ।

ਕਲਿਆਣ ਸਿੰਘ (ਸਾਬਕਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼)

ਦਸੰਬਰ 1992 ਵਿੱਚ ਅਯੁੱਧਿਆ ਵਿੱਚ ਬਾਬਰੀ ਮਸਜਿਦ ਢਾਹੁਣ ਸਮੇਂ ਕਲਿਆਣ ਸਿੰਘ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਸੀ। ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਦਾ ਫਰਜ਼ ਬਣ ਗਿਆ ਕਿ ਉਹ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਝੁਕਾਅ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵਿਵਾਦਿਤ ਢਾਂਚੇ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਏ। ਲਿਖਤੀ ਭਰੋਸੇ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਵਿਚ ਭਾਸ਼ਣ ਦੇਣ ਤੱਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਵਿਵਾਦਿਤ ਉਸਾਰੀ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰੇਗੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਸਜਿਦ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕਰਦਿਆਂ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਨੂੰ ਚਾਰ-ਪੁਆਇੰਟ ਹਲਫ਼ਨਾਮੇ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਭਰੋਸਾ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਸਿਰਫ਼ ਕਾਰ ਸੇਵਾ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।

ਕਲਿਆਣ ਸਿੰਘ ਉਨ੍ਹਾਂ 13 ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਅਸਲ ਚਾਰਜਸ਼ੀਟ ਵਿੱਚ ਵਿਵਾਦਿਤ ਉਸਾਰੀ ਨੂੰ ਢਾਹੁਣ ਦੀ ਸਾਜਿਸ਼ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਹੈ। ਸੀਬੀਆਈ ਦੀ ਅਸਲ ਚਾਰਜਸ਼ੀਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ 1991 ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਲਿਆਣ ਸਿੰਘ ਨੇ ਡਾਕਟਰ ਮੁਰਲੀ ਮਨੋਹਰ ਜੋਸ਼ੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨਾਲ ਅਯੁੱਧਿਆ ਵਿੱਚ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕੀ ਸੀ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਮੰਦਰ ਦਾ ਵਿਵਾਦਿਤ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਹੀ ਨਿਰਮਾਣ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।

ਪੀ ਵੀ ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ (ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ)

ਬਾਬਰੀ ਮਸਜਿਦ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਤਤਕਾਲੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ ਦਾ ਹੱਲ ਬਹੁਤ ਸਿੱਧਾ ਸੀ। ਉਹ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸੀ ਕਿ ਦੋਵੇਂ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮੂਹ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਮਸਜਿਦ ਦੇ ਨੇੜੇ ਮੰਦਰ ਉਸਾਰਨ ਅਤੇ ਮਸਜਿਦ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਢੰਗ ਨਾਲ ਛੱਡ ਦੇਣ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜੇ ਦੋਵੇਂ ਧਿਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਇਸ 'ਤੇ ਸਹਿਮਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਅਦਾਲਤ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਅੰਤਮ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰਾਓ ਕੋਲ ਕੇਂਦਰੀ ਸ਼ਾਸਨ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦਾ ਵਿਕਲਪ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਮਸਜਿਦ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਇੱਕ ਅਚਨਚੇਤੀ ਯੋਜਨਾ ਦੀ ਵੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਸੀ। 6 ਦਸੰਬਰ 1990 ਨੂੰ ਬਾਬਰੀ ਮਸਜਿਦ ਦੇ ਅੱਗੇ ਕਾਰ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਤੇ ਅਕਤੂਬਰ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵ ਹਿੰਦੂ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਦੇ ਐਲਾਨ ਨਾਲ ਰਾਓ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਗ੍ਰਹਿ ਸਕੱਤਰ ਮਾਧਵ ਗੋਡਬੋਲੇ ਨੂੰ ਅਚਾਨਕ ਯੋਜਨਾ ਦੇ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਹੋ ਕੇ ਆਉਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ।

ਲਾਲੂ ਪ੍ਰਸਾਦ ਯਾਦਵ (ਤਤਕਾਲੀ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ, ਬਿਹਾਰ)

ਅਡਵਾਨੀ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰਨ ਦਾ ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਸਮਾਂ ਸੀ ਅਤੇ ਲਾਲੂ ਪ੍ਰਸਾਦ ਯਾਦਵ ਨੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਦੇਰੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ। ਅਡਵਾਨੀ ਦੀ ਰੱਥ ਯਾਤਰਾ, ਜੋ ਕਿ 25 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਸੋਮਨਾਥ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਸੀ, 30 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਅਯੁੱਧਿਆ ਪਹੁੰਚਣੀ ਸੀ, ਪਰ 23 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਅਡਵਾਨੀ ਨੂੰ ਬਿਹਾਰ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਅਡਵਾਨੀ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੇਂਦਰ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਹਲਚਲ ਮੱਚ ਗਈ। ਭਾਜਪਾ ਨੇ ਕੇਂਦਰ ਦੀ ਸੱਤਾਧਾਰੀ ਵੀਪੀ ਸਿੰਘ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਵਾਪਸ ਲੈ ਲਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲਾਲੂ ਪ੍ਰਸਾਦ ਯਾਦਵ ਦੀ ਪਾਰਟੀ ਵੀ ਭਾਈਵਾਲ ਸੀ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਡਿੱਗ ਗਈ।

ਉਮਾ ਭਾਰਤੀ (ਭਾਜਪਾ ਆਗੂ)

ਰਾਮ ਜਨਮ ਭੂਮੀ ਅੰਦੋਲਨ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਉਮਾ ਭਾਰਤੀ ਦਾ ਵੀ ਹੱਥ ਸੀ। ਅਯੁੱਧਿਆ ਵਿੱਚ ਰੈਲੀ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ (ਭਾਜਪਾ) ਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ, ਜਿਸਦੇ ਦੌਰਾਨ ਬਾਬਰੀ ਮਸਜਿਦ ਨੂੰ ਬਾਬਰੀ ਮਸਜਿਦ ਢਾਹ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਭਾਰਤੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਉਸਨੇ ਇਸ ਘਟਨਾ ਲਈ ਨੈਤਿਕ ਜਿ਼ਮੇਵਾਰੀ ਲਈ ਹੈ, ਪਰ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਕਾਨੂੰਨੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲੜਾਈ ਲੜੇਗੀ। ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਨੇ ਅਯੁੱਧਿਆ ਵਿੱਚ ਰਾਮ ਜਨਮ ਭੂਮੀ ਵਿਵਾਦ ਵਿੱਚ ਅੰਤਮ ਫ਼ੈਸਲਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਉਮਾ ਭਾਰਤੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਅਡਵਾਨੀ ਜੀ ਦਾ ਸਵਾਗਤ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਸਾਡੇ ਸਾਰਿਆਂ ਨੇ ਇਸ ਮਹਾਨ ਕਾਰਜ ਲਈ ਆਪਣਾ ਆਪ ਦਾਅ ’ਤੇ ਲਗਾਇਆ ਸੀ।

ਅਸ਼ੋਕ ਸਿੰਘਲ (ਉਸ ਸਮੇਂ ਵਿਸ਼ਵ ਹਿੰਦੂ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਦੇ ਮੁਖੀ)

ਵਿਸ਼ਵ ਹਿੰਦੂ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਦਾ ਮੁਖੀ ਅਸ਼ੋਕ ਸਿੰਘਲ ਸੰਘ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ। ਵਿਸ਼ਵ ਹਿੰਦੂ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਦੇ ਨੇਤਾ ਅਸ਼ੋਕ ਸਿੰਘਲ ਅਯੁੱਧਿਆ ਵਿੱਚ ਵਿਵਾਦਤ ਜਗ੍ਹਾ 'ਤੇ ਰਾਮ ਜਨਮ ਭੂਮੀ ਮੰਦਰ ਉਸਾਰੀ ਅੰਦੋਲਨ ਦਾ ਮੁੱਖ ਥੰਮ੍ਹ ਰਹੇ ਹਨ। ਅਸ਼ੋਕ ਸਿੰਘਲ ਨੇ 20 ਨਵੰਬਰ 1992 ਨੂੰ ਬਾਲ ਠਾਕਰੇ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕਾਰਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲੈਣ ਲਈ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ। 4 ਦਸੰਬਰ 1992 ਨੂੰ ਬਾਲ ਠਾਕਰੇ ਨੇ ਸ਼ਿਵ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੂੰ ਅਯੁੱਧਿਆ ਜਾਣ ਦਾ ਆਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। 5 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਅਸ਼ੋਕ ਸਿੰਘਲ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਜੋ ਵੀ ਮੰਦਰ ਨਿਰਮਾਣ ਵਿੱਚ ਦਿੱਕਤ ਬਣੇਗੀ ਅਸੀਂ ਉਸ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰ ਦੇਵਾਂਗੇ। ਕਾਰ ਸੇਵਾ ਸਿਰਫ਼ ਭਜਨ ਕੀਰਤਨ ਦੇ ਲਈ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਮੰਦਰ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਬਾਬਰੀ ਮਸਜਿਦ ਢਾਈ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ ਤਾਂ ਇਸ ਲਈ ਸਾਰੇ ਮੈਂਬਰ ਖ਼ੁਸ਼ ਸਨ ਤੇ ਮੰਚ ਉੱਤੇ ਮੌਜੂਦ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠੇ ਕਰਕੇ ਮਠਿਆਈ ਵੰਡੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ।

ETV Bharat Logo

Copyright © 2024 Ushodaya Enterprises Pvt. Ltd., All Rights Reserved.