ਮੋਹਨਦਾਸ ਕਰਮਚੰਦ ਗਾਂਧੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਫ਼ਲਸਫ਼ੇ ਨੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਲੱਖਾਂ ਲੋਕਾਂ 'ਤੇ ਅਮਿੱਟ ਛਾਪ ਛੱਡੀ। ਦਮੋਹ ਲਈ ਆਪਣੇ ਇੱਕ ਮਾਰਚ ਦੌਰਾਨ, ਗਾਂਧੀ ਨੇ 2 ਦਸੰਬਰ 1933 ਨੂੰ ਹਰੀਜਨ ਸੇਵਕ ਸੰਘ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਹਰਿਜਨ ਗੁਰੂਦਵਾਰੇ ਦਾ ਨੀਂਹ ਪੱਥਰ ਰੱਖਿਆ। ਗੁਰੂਦੁਆਰੇ ਦੇ ਬਾਹਰ ਬਾਪੂ ਦਾ ਬੁੱਤ ਅਜੇ ਵੀ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹੋਂਦ ਦੀ ਅਹਿਸਾਸ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਦੌਰਾਨ, ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਜਬਲਪੁਰ ਤੋਂ ਦਮੋਹ ਤੱਕ ਮਾਰਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਕਈਂ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਕਈ ਜਨਤਕ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਵੀ ਕੀਤੀਆਂ। ਦਮੋਹ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਥਾਵਾਂ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਅੱਜ ਵੀ ਗਾਂਧੀ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਜੀ ਗੂੰਜ ਜ਼ਿੰਦਾ ਹਨ।
ਇੱਕ ਗੈਰ-ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਘੁਲਾਟੀਏ ਖੇਮਚੰਦ ਬਜਾਜ ਨੇ ਵੀ ਬਾਪੂ ਦੀਆਂ ਆਪਣੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਸਾਂਝੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ। ਖੇਮਚੰਦ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਗਾਂਧੀ ਜੀ 29 ਅਕਤੂਬਰ, 1933 ਨੂੰ ਦਮੋਹ ਗਏ ਅਤੇ ਜਿਸ ਜਗ੍ਹਾ 'ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਜਨਤਕ ਮੀਟਿੰਗ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਯਾਦਗਾਰ ਵਜੋਂ ਓਥੇ ਇੱਕ ਵੀ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਜਿਸ ਘਰ ਵਿੱਚ ਗਾਂਧੀ ਆਪਣੀ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਦੌਰਾਨ ਇੱਕ ਦਿਨ ਠਹਿਰੇ ਸਨ, ਉਹ ਇੱਕ ਗੁਜਰਾਤੀ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸੀ। ਉਹ ਘਰ ਅਜੇ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਹੈ, ਪਰ ਅਣਦੇਖੀ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਧਿਆਨ ਲਈ ਰੋ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਜਦ ਗਾਂਧੀ ਦਮੋਹ ਆਏ ਸੀ, ਤਾਂ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਕੱਪੜਾ ਵਪਾਰੀਆਂ ਨੇ ਬਾਪੂ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਸਾਰੀਆਂ ਸੜਕਾਂ ਨੂੰ ਕਪੜੇ ਨਾਲ ਢੱਕ ਦਿੱਤਾ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਗਾਂਧੀ ਚੌਕ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕੱਪੜੇ ਦੀ ਮਾਰਕੀਟ ਹੈ।
