ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ਸੂਬੇ ਦੇ 10 ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਿਛਲੇ ਐਤਵਾਰ ਤੋਂ ਹੋਏ ਲੜੀਵਾਰ ਅੱਤਵਾਦੀ ਹਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬਲੋਚ ਵੱਖਵਾਦੀ ਮੁੱਦੇ ਨੂੰ ਮੁੜ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਂਦੇ ਹੋਏ ਆਮ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਸਮੇਤ 70 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ ਹਨ। ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਆਰਮੀ (ਬੀਐਲਏ) ਨੇ ਪੁਲਿਸ ਸਟੇਸ਼ਨਾਂ, ਰੇਲਵੇ ਲਾਈਨਾਂ ਅਤੇ ਵਾਹਨਾਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾ ਕੇ ਹਮਲਿਆਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਲਈ ਹੈ। 70 ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੀੜਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ, 23 ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਜਦੋਂ ਬੰਦੂਕਧਾਰੀਆਂ ਨੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਾਈਵੇਅ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਯਾਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਬੱਸ ਤੋਂ ਉਤਾਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਛਾਣ ਪੱਤਰਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗੋਲੀ ਮਾਰ ਦਿੱਤੀ।
ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਬਲ: ਬੀ.ਐਲ.ਏ. ਨੇ 'ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਹੀਰੋਫ' ਤਹਿਤ ਬੁਲਚਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਹਮਲੇ ਕੀਤੇ। ਬੀਐਲਏ ਨੇ ਸੋਮਵਾਰ ਨੂੰ 102 ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੇ ਮਾਰੇ ਜਾਣ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਲਈ ਹੈ। ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ BLA ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਸਥਿਤ ਬਲੋਚ ਨਸਲੀ-ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਅੱਤਵਾਦੀ ਸੰਗਠਨ ਹੈ। ਇਹ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਬੀਐਲਏ ਆਪਣੀਆਂ ਅੱਤਵਾਦੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਦੱਖਣੀ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਫੈਲੇ ਆਪਣੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਪਨਾਹਗਾਹਾਂ ਤੋਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਸੂਬੇ ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਇਹ ਅਕਸਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਬਲਾਂ, ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਕਤਲੇਆਮ ਕਰਦਾ ਹੈ।
2000 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ, BLA ਨੇ ਬਲੋਚ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸਵੈ-ਨਿਰਣੇ ਅਤੇ ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕਰਨ ਲਈ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਹਿੰਸਕ ਸੰਘਰਸ਼ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ, ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਅੱਤਵਾਦੀ ਸੰਗਠਨ ਵਜੋਂ ਸੂਚੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਬਲੋਚ ਲੋਕ ਕੌਣ ਹਨ?: ਬਲੋਚ ਲੋਕ ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ਖੇਤਰ ਦਾ ਇੱਕ ਨਸਲੀ ਸਮੂਹ ਹੈ, ਜੋ ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ, ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਈਰਾਨ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਸਦੀਆਂ ਦੇ ਬਾਹਰੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਤੇ ਭੂ-ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਬਲੋਚਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਵੱਖਰੀ ਪਛਾਣ ਬਣਾਈ ਰੱਖੀ ਹੈ।
ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ : ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਬਲੋਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਕੁੱਲ ਬਲੋਚ ਆਬਾਦੀ ਦਾ ਲਗਭਗ 50 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਸੂਬੇ ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ 40 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਸਿੰਧ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭਾਵੇਂ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਕੁੱਲ ਆਬਾਦੀ ਦਾ 3.6 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਅਤੇ ਈਰਾਨ ਅਤੇ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੋਵਾਂ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਦਾ ਲਗਭਗ 2 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਬਣਦੇ ਹਨ। ਇਤਿਹਾਸਕ ਵਪਾਰ, ਪਰਵਾਸ ਅਤੇ ਵਿਸਥਾਪਨ ਦੇ ਕਾਰਨ ਬਲੋਚ ਡਾਇਸਪੋਰਾ ਫਾਰਸ ਦੀ ਖਾੜੀ, ਓਮਾਨ, ਤੁਰਕਮੇਨਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ ਅਫਰੀਕੀ ਦੇਸ਼ਾਂ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਕੀਨੀਆ ਅਤੇ ਤਨਜ਼ਾਨੀਆ ਵਿੱਚ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਬਲੋਚ ਸਮਾਜ ਦੂਜੇ ਖੇਤਰਾਂ ਨਾਲੋਂ ਘੱਟ ਰੂੜੀਵਾਦੀ : ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬਲੋਚ 12ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਕੈਸਪੀਅਨ ਸਾਗਰ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਮੌਜੂਦਾ ਵਤਨ ਵੱਲ ਚਲੇ ਗਏ ਸਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਬਹਿਸ ਅਧੀਨ ਹੈ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪਾਰਥੀਅਨ ਅਤੇ ਆਰੀਅਨ ਸਮੇਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜਦਾ ਹੈ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਬਲੋਚ ਲੋਕ ਸੁੰਨੀ ਮੁਸਲਮਾਨ ਹਨ, ਜੋ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹਨਫੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸ਼ੀਆ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਅਤੇ ਜਿਕਰੀਆਂ ਦੇ ਛੋਟੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵੀ ਹਨ, ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ਦੇ ਤੱਟਵਰਤੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਾਰਮਿਕ ਅਭਿਆਸਾਂ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਸੰਪਰਦਾ। ਧਾਰਮਿਕ ਮਾਨਤਾ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਬਲੋਚ ਸਮਾਜ ਦੂਜੇ ਖੇਤਰਾਂ ਨਾਲੋਂ ਘੱਟ ਰੂੜੀਵਾਦੀ ਹੈ, ਕਬਾਇਲੀ ਰੀਤੀ-ਰਿਵਾਜਾਂ ਦਾ ਅਕਸਰ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜੀਵਨ 'ਤੇ ਵਧੇਰੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ? : ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ, ਖੁਸ਼ਕ ਅਤੇ ਪਹਾੜੀ ਖੇਤਰ ਹੈ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਮੁੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਇਹ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕੁੱਲ ਭੂਮੀ ਖੇਤਰ ਦੇ ਲਗਭਗ 44 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਸੂਬਾ ਹੈ। ਈਰਾਨੀ ਬਲੂਚਿਸਤਾਨ, ਸਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ਸੂਬੇ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਈਰਾਨ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਅਫ਼ਗਾਨ ਬਲੂਚਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦਾ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਖੇਤਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਿਮਰੋਜ਼, ਹੇਲਮੰਡ ਅਤੇ ਕੰਧਾਰ ਪ੍ਰਾਂਤਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ।
ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਚਾਰ ਸੂਬਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਹੈ। ਇਹ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਖੈਬਰ ਪਖਤੂਨਖਵਾ ਦੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਸੂਬਿਆਂ, ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਸਿੰਧ ਨਾਲ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਇਰਾਨ ਅਤੇ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਰਹੱਦਾਂ ਸਾਂਝੀਆਂ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਅਰਬ ਸਾਗਰ ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਿਵੇਂ ਹੋਈ? : ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਚੱਲ ਰਹੀ ਬਗਾਵਤ ਹੈ, ਜੋ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਵਿੱਚ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਈਰਾਨ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਅੰਦੋਲਨ ਦੀ ਜੜ੍ਹ ਨਸਲੀ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ, ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਵੱਖਵਾਦੀ ਸਮੂਹ ਬਲੋਚ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ, ਆਜ਼ਾਦੀ ਜਾਂ ਪੂਰੀ ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ਦੀ ਆਧੁਨਿਕ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਾਮਰਾਜ ਨੇ ਇਸਨੂੰ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਇਹ ਖੇਤਰ ਇੱਕ ਸੁਤੰਤਰ ਖੇਤਰ ਸੀ। ਇਹ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਅਕਸਰ ਬਲੋਚ ਕਬੀਲਿਆਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਖੇਡਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਅਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਦੇ ਬੀਜ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਹਿੱਸਾ : 1947 ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਗਿਆ, ਪਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਇਸ ਦਾ ਏਕੀਕਰਨ ਵਿਵਾਦਪੂਰਨ ਸੀ। ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ਦੇ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਿੱਸੇ ਦੇ ਸ਼ਾਸਕ, ਕਲਾਤ ਦੇ ਖਾਨ ਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ, ਪਰ 1948 ਵਿੱਚ ਉਸ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਲਈ ਦਬਾਅ ਪਾਇਆ ਗਿਆ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਬਲੋਚ ਲੋਕ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਸ ਰਲੇਵੇ ਨੇ ਵੱਖਵਾਦੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ ਅਤੇ ਉਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੋਏ। 2003 ਵਿੱਚ ਚੱਲ ਰਹੀ ਬਗਾਵਤ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ, ਬਲੋਚ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀਆਂ ਦੁਆਰਾ 1948-50, 1958-60, 1962-63, ਅਤੇ 1973-1977 ਵਿੱਚ ਵਿਦਰੋਹ ਹੋਏ।
ਬਲੋਚ ਵੱਖਵਾਦੀ ਸਮੂਹ: ਬਲੋਚ ਵੱਖਵਾਦੀ ਦਲੀਲ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਬਾਕੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਆਰਥਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹਾਸ਼ੀਏ 'ਤੇ ਅਤੇ ਗਰੀਬ ਹਨ। ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ਸੋਨੇ, ਹੀਰੇ, ਚਾਂਦੀ ਅਤੇ ਤਾਂਬੇ ਵਰਗੇ ਕੁਦਰਤੀ ਸਰੋਤਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੈ ਪਰ ਸੂਬੇ ਦੇ ਲੋਕ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਗਰੀਬ ਹਨ। BLA ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜਾਣਿਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਬਲੋਚ ਵੱਖਵਾਦੀ ਸਮੂਹ ਹੈ। 2000 ਤੋਂ, ਇਸ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫੌਜੀ ਦਸਤਿਆਂ, ਪੁਲਿਸ, ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ, ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਅਤੇ ਵਿਦਿਅਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਕਈ ਘਾਤਕ ਹਮਲੇ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਹੋਰ ਵੱਖਵਾਦੀ ਸਮੂਹਾਂ ਵਿੱਚ ਲਸ਼ਕਰ-ਏ-ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਫਰੰਟ (BLUF) ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
CPEC ਨੂੰ ਆਰਥਿਕ ਵਰਦਾਨ : ਚੀਨ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਆਰਥਿਕ ਗਲਿਆਰਾ (ਸੀਪੀਈਸੀ), ਚੀਨੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਸ਼ੀ ਜਿਨਪਿੰਗ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਅਭਿਲਾਸ਼ੀ ਬੈਲਟ ਐਂਡ ਰੋਡ ਇਨੀਸ਼ੀਏਟਿਵ (ਬੀਆਰਆਈ) ਦੇ ਅਧੀਨ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ, ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਸਰਕਾਰ CPEC ਨੂੰ ਆਰਥਿਕ ਵਰਦਾਨ ਵਜੋਂ ਦੇਖਦੀ ਹੈ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਬਲੋਚ ਇਸ ਨੂੰ ਸਥਾਨਕ ਆਬਾਦੀ ਨੂੰ ਲਾਭ ਪਹੁੰਚਾਏ ਬਿਨਾਂ ਆਪਣੇ ਸਰੋਤਾਂ ਦਾ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਮੰਨਦੇ ਹਨ। ਹਾਲ ਹੀ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸੀਪੀਈਸੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਅਤੇ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਚੀਨੀ ਨਾਗਰਿਕਾਂ 'ਤੇ ਹਮਲੇ ਵਧੇ ਹਨ। ਅਰਬ ਸਾਗਰ 'ਤੇ ਗਵਾਦਰ ਦੀ ਡੂੰਘੀ ਸਮੁੰਦਰੀ ਬੰਦਰਗਾਹ, ਜੋ ਕਿ CPEC ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ, ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ।
ਵੱਖਵਾਦੀ ਅੰਦੋਲਨ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ? : ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਜਵਾਬ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਫੌਜੀ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਬਗਾਵਤ ਨੂੰ ਦਬਾਉਣ ਲਈ ਹੈ। ਇਸ ਪਹੁੰਚ ਨੇ ਬਲੋਚ ਅਬਾਦੀ ਵਿੱਚ ਅਕਸਰ ਦੂਰੀ ਵਧਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਕਾਰਕੁਨਾਂ ਨੇ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਖਾੜਕੂਆਂ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਸਰਕਾਰ 'ਤੇ ਵਿਦਰੋਹ ਨੂੰ ਦਬਾਉਣ ਲਈ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਦਾ ਇਲਜ਼ਾਮ ਲਗਾਇਆ ਹੈ। ਐਮਨੈਸਟੀ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਮੁਤਾਬਕ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ 2011 ਤੋਂ ਹੁਣ ਤੱਕ 10,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਬਲੋਚ ਲੋਕ ਲਾਪਤਾ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ।
ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਭਾਰਤ ਸਮੇਤ ਗੁਆਂਢੀ ਦੇਸ਼ਾਂ 'ਤੇ ਵਿਆਪਕ ਖੇਤਰੀ ਦੁਸ਼ਮਣੀ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਬਲੋਚ ਵੱਖਵਾਦੀ ਸਮੂਹਾਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨ ਦਾ ਇਲਜ਼ਾਮ ਲਗਾਇਆ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਭਾਰਤ ਅਜਿਹੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਨੇ ਕਦੇ-ਕਦਾਈਂ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮੰਚਾਂ ਵਿੱਚ ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੇ ਘਾਣ ਬਾਰੇ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਉਠਾਈਆਂ ਹਨ।
ਸਮੁੱਚੀ ਕੌਮੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਸੂਬੇ ਦੇ ਮੁੱਦੇ: ਬੀਐਲਏ ਦੁਆਰਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤੇ ਗਏ ਤਾਜ਼ਾ ਹਮਲਿਆਂ ਦੀ ਲੜੀ ਦੇ ਬਾਅਦ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸ਼ਹਿਬਾਜ਼ ਸ਼ਰੀਫ ਨੇ ਵੀਰਵਾਰ ਨੂੰ ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਕਵੇਟਾ ਦਾ ਇੱਕ ਦਿਨਾ ਦੌਰਾ ਕਰਕੇ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਕਾਨੂੰਨ ਵਿਵਸਥਾ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਦਾ ਜਾਇਜ਼ਾ ਲਿਆ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਸ਼ਰੀਫ ਨੇ ਅੱਤਵਾਦ 'ਤੇ ਨਕੇਲ ਕੱਸਣ ਦਾ ਅਹਿਦ ਲਿਆ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ ਮੋਹਸਿਨ ਨਕਵੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਮੁੱਚੀ ਕੌਮੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਸੂਬੇ ਦੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ, ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਮੀਡੀਆ ਨੇ ਹਮਲਿਆਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲੀ 'ਖੁਫੀਆ ਅਸਫਲਤਾ' ਲਈ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਤਿੱਖੀ ਆਲੋਚਨਾ ਕੀਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਬਲੋਚ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਦੂਰ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਂਤੀ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਪਹੁੰਚ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਹੈ।
