ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਭਾਰਤੀ ਰੇਲਵੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਏਕੀਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਦੀ ਜੀਵਨ ਰੇਖਾ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਰੇਲਵੇ ਨੇ ਆਪਣੇ ਨੈੱਟਵਰਕ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਦੂਰ-ਦੁਰਾਡੇ ਦੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਤੱਕ ਵਧਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਇਹ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਚੌਥਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਰੇਲ ਨੈੱਟਵਰਕ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਹਫ਼ਤੇ ਲੋਕ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਆਪਣੀ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਸੰਸਦੀ ਸਥਾਈ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਟਰੇਨਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਯਾਤਰੀ ਕਿਰਾਏ ਦੀ ਸਮੀਖਿਆ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਹੈ। ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਰੇਲਵੇ ਦਾ ਸ਼ੁੱਧ ਮਾਲੀਆ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 23 ਅਤੇ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 24 ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਕਿ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 25 ਲਈ ਸ਼ੁੱਧ ਮਾਲੀਆ ਬਜਟ ਅੰਦਾਜ਼ਨ 2800 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਭਾਰਤੀ ਰੇਲਵੇ ਦਾ ਮਾਲੀਆ
ਭਾਰਤੀ ਰੇਲਵੇ ਟ੍ਰੈਫਿਕ ਮਾਲੀਆ ਵਧਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 2023-24 'ਚ ਭਾਰਤੀ ਰੇਲਵੇ ਦੀ ਆਮਦਨ 2,56,093 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਸੀ, ਜੋ ਪਿਛਲੇ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ 6.6 ਫੀਸਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ। ਰੇਲ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਇੱਕ ਬਿਆਨ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ, "ਉਪਲੱਬਧ ਸਹੂਲਤਾਂ ਦੀ ਬਿਹਤਰ ਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ, ਯਾਤਰੀ ਮਾਲੀਆ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰੇਲ ਗੱਡੀਆਂ ਚਲਾਉਣਾ, ਜਹਾਜ਼ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ, ਪ੍ਰੀਮੀਅਮ ਟਰੇਨਾਂ ਵਿੱਚ ਫਲੈਕਸੀ-ਕਿਰਾਇਆ ਯੋਜਨਾ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ, ਘੱਟ ਕਿਰਾਇਆ ਵਾਲੇ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰਜਾਬੰਦੀ ਕੀਤੀ ਗਈ।"
ਰੇਲਵੇ ਸੰਚਾਲਨ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ
ਭਾਰਤੀ ਰੇਲਵੇ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸੰਚਾਲਨ ਅਨੁਪਾਤ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕਰਨਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਉਸਦੀ ਤਰਜੀਹ ਰਹੀ ਹੈ। ਰੇਲਵੇ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਆਮਦਨ ਵਧਾਉਣ ਅਤੇ ਖਰਚਿਆਂ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਉਪਾਅ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ, ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ, ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਹਿਲਕਦਮੀਆਂ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 2023-24 ਵਿੱਚ ਇਸਦਾ ਸੰਚਾਲਨ ਅਨੁਪਾਤ 98.43 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ।
ਰੇਲਵੇ ਨੇ ਇੱਕ ਬਿਆਨ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ, "ਇਹਨਾਂ ਯਤਨਾਂ ਵਿੱਚ ਯਾਤਰੀ ਮਾਲੀਆ ਵਧਾਉਣਾ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰੇਲ ਗੱਡੀਆਂ ਚਲਾਉਣਾ, ਰੇਲਗੱਡੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਮਰੱਥਾ ਵਧਾਉਣਾ, ਪ੍ਰੀਮੀਅਮ ਟਰੇਨਾਂ ਵਿੱਚ ਫਲੈਕਸੀ-ਕਿਰਾਇਆ ਯੋਜਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਉਪਲਬਧ ਸਹੂਲਤਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਯਾਤਰੀ ਕਿਰਾਏ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।" ਅਤੇ ਖਾਸ ਸੈਕਸ਼ਨਾਂ 'ਤੇ ਘੱਟ ਯਾਤਰੀਆਂ ਵਾਲੇ ਅਛ-3 ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੇ ਕੋਚਾਂ ਅਤੇ ਸਲੀਪਰ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੇ ਕੋਚਾਂ ਲਈ ਅਛ ਚੇਅਰ ਕਾਰ ਅਤੇ ਦੂਜੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੇ ਅਣਰਾਖਵੇਂ ਕਿਰਾਏ ਦੀ ਵਿਵਸਥਾ, ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਰਿਜ਼ਰਵੈਸ਼ਨ ਕੋਟੇ ਦੀ ਸਮੀਖਿਆ, "ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਹਿਲਕਦਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰੇਲ ਸੁਵਿਧਾ ਯੋਜਨਾ ਦਾ ਵਿਸਤਾਰ ਕਰਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।"
ਆਮਦਨ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ
ਰਿਪੋਰਟ ਮੁਤਾਬਕ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਪਾਇਆ ਕਿ ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਯਾਤਰੀ ਵਰਗ ਤੋਂ ਘੱਟ ਆਮਦਨ ਹੈ। ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, "ਸਾਲ 2024-25 ਲਈ ਯਾਤਰੀ ਮਾਲੀਏ ਦਾ ਬਜਟ ਅਨੁਮਾਨ 80,000 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਮਾਲ ਭਾੜੇ ਦੀ ਆਮਦਨ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ 1,80,000 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਹੈ। ਕਮੇਟੀ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਰੇਲਵੇ ਦੇ ਸ਼ੁੱਧ ਮਾਲੀਏ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ। ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਯਾਤਰੀ ਹਿੱਸੇ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਆਮਦਨ ਨੂੰ ਵਧਾਇਆ ਜਾਵੇ।"
ਟਿਕਟਾਂ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਨੂੰ ਕਿਫਾਇਤੀ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਵੀ ਅਪੀਲ
ਰੇਲਵੇ ਬਾਰੇ ਸੰਸਦੀ ਸਥਾਈ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਰੇਲਵੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਰੋੜਾਂ ਗਰੀਬ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਆਵਾਜਾਈ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸਾਧਨ ਹੈ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਸੇਵਾ ਦੇ ਫ਼ਰਜ਼ਾਂ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲਾਗਤ ਤੋਂ ਘੱਟ ਕਿਰਾਏ ਵਸੂਲਣ ਨਾਲ ਨੁਕਸਾਨ ਝੱਲਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਕਮੇਟੀ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਰੇਲਵੇ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੇਲਾਂ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਯਾਤਰੀ ਕਿਰਾਏ ਦੀ ਵਿਆਪਕ ਸਮੀਖਿਆ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।
ਕਮੇਟੀ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਲਈ 'ਜਨਰਲ ਕਲਾਸ' 'ਚ ਸਫਰ ਕਰਨਾ ਕਿਫਾਇਤੀ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਕਮੇਟੀ ਭਾਰਤੀ ਰੇਲਵੇ ਨੂੰ ਅਪੀਲ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਏਸੀ ਕਲਾਸ ਦੇ ਸਬੰਧ 'ਚ ਆਪਣੇ ਮਾਲੀਏ ਦੀ ਸਮੀਖਿਆ ਕਰੇ ਅਤੇ ਯਾਤਰੀ ਵਰਗ 'ਚ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਨੁਕਸਾਨ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰੇ। ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਰੇਲਵੇ ਨੂੰ ਯਾਤਰੀ ਟਰੇਨਾਂ ਲਈ ਆਪਣੇ ਸੰਚਾਲਨ ਖਰਚਿਆਂ ਦੀ ਵਿਆਪਕ ਸਮੀਖਿਆ ਕਰਨ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀਆਂ ਟਿਕਟਾਂ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਨੂੰ ਕਿਫਾਇਤੀ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਵੀ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ।
