ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: ଆକାଶରେ ଶତ୍ରୁକୁ ଚକମା ଦେବାରେ ମାହିର । ଦୁର୍ଘଟଣାର ବହି ଲେଖି ବି ବହନ କରୁଛି ଦେଶର ଗୌରବ। ରଣଭୂମିରେ ଭାରତର ସବୁଠୁ ଭରସା ଯୋଗ୍ୟ ଅସ୍ତ୍ର ମିଗ । ଯୁଦ୍ଧରେ ବିଶ୍ବାସର କଥା ଉଠିଲେ ସର୍ବପ୍ରଥମେ ମିଗ ବିମାନକୁ ଚୟନ କରେ ଭାରତ ।
ଗୁରୁବାର ପଞ୍ଜାବର ମୋଗାରେ କ୍ରାସ ହୋଇଥିଲା ମିଗ-21 । ଆଉ ଦୁର୍ଘଟଣାରେ ପ୍ରାଣ ହରାଇଥିଲେ ପାଇଲଟ ଅଭିନବ ଚୌଧୁରୀ । ଏହାପରେ ପୁଣିଥରେ ଏହି ଯୁଦ୍ଧ ବିମାନ ଉପରେ ଉଠିଛି ପ୍ରଶ୍ନ । 400 କ୍ରାସ । 200 ପାଇଲଟ ଶହୀଦ । ହେଲେ ଏଯାବତ ମିଗ ଯୁଦ୍ଧ ବିମାନ ଉପରେ କାହିଁକି ରହିଛି ଭାରତର ଏତେ ଭରସା ? ଏହି ବିମାନ ବାୟୁସେନାରେ ଯୋଗଦେବା ପରଠାରୁ ଏହା 400ରୁ ଅଧିକ ଥର ଦୁର୍ଘଟଣାଗ୍ରସ୍ତ ହୋଇଛି ଯେଉଁଥିରେ 200 ପାଇଲଟଙ୍କ ସମେତ 256 ଜଣ ପ୍ରାଣ ହରାଇଛନ୍ତି। ଏତେ ଦୁର୍ଘଟଣା ସତ୍ତ୍ବେ 60 ବର୍ଷ ପୁରୁଣା ଏହି ବିମାନକୁ କଣ ପାଇଁ ଉଡାଉଛି ଭାରତୀୟ ବାୟୁସେନା ? କାହିଁକି କ୍ରାସ୍ର କଳଙ୍କ ମୁଣ୍ଡାଇ ଜିତୁଛି ଭାରତର ବିଶ୍ବାସ ?
ସବୁଠୁ ଦ୍ରୁତ ଗତିରେ ଉଡୁଥିବା ବିମାନ ଏବେ 'ଫ୍ଲାଇଙ୍ଗ କଫିନ'
1959 ମସିହାରେ ମିଗ -21 ସୁପରସୋନିକ ଯୁଦ୍ଧ ବିମାନ ପୃଥିବୀର ଦ୍ରୁତଗତିରେ ଉଡୁଥିବା ଯୁଦ୍ଧ ବିମାନ ମଧ୍ୟରୁ ଅନ୍ୟତମ | ଏହାର କାରଣ ଥିଲା ଯେ ସେହି ସମୟରେ ଋଷର ଏହି ବିମାନ ସାମ୍ନାରେ ବିଶ୍ବର ବିଭିନ୍ନ ଅନ୍ୟ ବିମାନ ନାମକୁ ମାତ୍ର ଥିଲେ । ଏହା ଏଭଳି ଏକମାତ୍ର ବିମାନ ଯାହାକୁ ବିଶ୍ବର ପ୍ରାୟ 60ଟି ଦେଶ ବ୍ୟବହାର କରଛନ୍ତି । ତେବେ ଏହାର ଦୁର୍ଘଟଣାର ଇତିହାସ ମଧ୍ୟ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଭୟାବହ ଅଟେ। ଏହି ଯୁଦ୍ଧ ବିମାନରେ ଦୁର୍ଘଟଣା ହେତୁ ଏତେ ସଂଖ୍ୟକ ଲୋକ ପ୍ରାଣ ହରାଇଛନ୍ତି ଯେ ଏହାକୁ 'ଫ୍ଲାଇଙ୍ଗ କଫିନ୍'ର ନାଁ ମଧ୍ୟ ଦିଆଯାଇଛି।
ଜାତୀୟ ଗଣମାଧ୍ୟମର ଏକ ରିପୋର୍ଟ ଅନୁଯାୟୀ, ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏହି ବିମାନ ଯୋଗୁଁ 400ରୁ ଅଧିକ ଦୁର୍ଘଟଣା ଘଟିଛି, ଯେଉଁଥିରେ ପ୍ରାୟ 200 ପାଇଲଟ ଏବଂ ଅନ୍ୟ 56 ଜଣ ପ୍ରାଣ ହରାଇଛନ୍ତି। 2012ରେ ପୂର୍ବତନ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ମନ୍ତ୍ରୀ ଏ.କେ ଆଣ୍ଟୋନି ସଂସଦରେ କହିଥିଲେ ଯେ ଋଷରୁ କିଣାଯାଇଥିବା 827 ମିଗ ବିମାନର ଅଧାରୁ ଅଧିକ ଦୁର୍ଘଟଣାଗ୍ରସ୍ତ ହୋଇଛି। ଏଥିରେ 200ରୁ ଅଧିକ ଲୋକ ପ୍ରାଣ ହରାଇଛନ୍ତି। ଏଥିମଧ୍ୟରୁ 171 ପାଇଲଟ ସାମିଲ ଅଛନ୍ତି ।
ଏବେ ବି ଭାରତ କାହିଁକି ଉଡାଉଛି ମିଗ ?
ଯେତେବେଳେ ଋଷ ଏହି ବିମାନ ନିର୍ମାଣ କଲା, ସେତେବେଳେ ବିଶ୍ବର 60ରୁ ଅଧିକ ଦେଶ ଏହି ବିମାନ ବ୍ୟବହାର କରିଥିଲେ । ଯଦିଓ ଅଧିକାଂଶ ଦେଶ ଏହାକୁ ଠିକ୍ ସମୟରେ ଅବସର ଦେଇଥିଲେ କିନ୍ତୁ ଭାରତ ଏହାକୁ ଏବେ ବି ବ୍ୟବହାର କରୁଛି | ଏହାକୁ ତିଆରି କରିଥିବା ଋଷ 1985 ମସିହାରେ ନିଜେ ମିଗକୁ ଅବସର ଦେଇଥିଲା। ଏହା ପରେ ଆଫଗାନିସ୍ତାନ ଏବଂ ବାଂଲାଦେଶ ପରି ଛୋଟ ଦେଶ ମଧ୍ୟ ଏହାକୁ ପ୍ରତିରକ୍ଷା କ୍ଷେତ୍ରରୁ ହଟାଇ ଦେଇଥିଲେ । ଭାରତରେ ଯେତେବେଳେ ଏହା 1963 ରେ କିଣାଯାଇଥିଲା ଏହାର ଅବସର ଅବଧି 1990କୁ ସ୍ଥିର କରାଯାଇଥିଲା । ହେଲେ ଭାରତ ଆଜି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏହାକୁ ଅପଗ୍ରେଡ୍ କରୁଛି ଏବଂ ବ୍ୟବହାର କରୁଛି ।
ଅପଗ୍ରେଡ ପରେ ବି କାହିଁକି ହେଉଛି ଦୁର୍ଘଟଣା
ଯେବେଠୁ ଏହି ବିମାନ ଭାରତୀୟ ବାୟୁସେନାରେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲା ସେହିଦିନ ଠାରୁ ମିଗ -21କୁ ଅନେକ ଥର ଅପଗ୍ରେଡ୍ କରାଯାଇଛି। ହେଲେ ଅପଗ୍ରେଡ୍ ସତ୍ତ୍ବେ ଏହାର ଇଞ୍ଜିନରେ ଉନ୍ନତି ପରିଲକ୍ଷିତ ହୋଇନାହିଁ | ଯେଉଁଭଳି ଭାବରେ ମିଗ-21 ଦୁର୍ଘଟଣାଗ୍ରସ୍ତ ହେଉଛି ଏବଂ ଭାରତର ବୀର ମଧ୍ୟ ଶହୀଦ ହେଉଛନ୍ତି, ଏହା ଚିନ୍ତାର ବିଷୟ । 2014ରେ ତତ୍କାଳୀନ ଭାରତୀୟ ବାୟୁସେନା ମୁଖ୍ୟ ଅରୁପ ରାହ ଏହି ଯୁଦ୍ଧ ବିମାନ ବିଷୟରେ କହିଥିଲେ ଯେ ପୁରୁଣା ବିମାନ ଅପସାରଣରେ ଯେତେ ବିଳମ୍ବ ହେବ, ଭାରତ ପାଇଁ ସୁରକ୍ଷା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ବିପଦ ସେତିକି ବଢିଚାଲିବ ।
ପାକିସ୍ତାନ F-16କୁ ମିଗ -21ରୁ ମାରି ଖସାଇଥିଲେ ଅଭିନନ୍ଦନ
ମିଗ-21 ହେଉଛି ସେହି ଯୁଦ୍ଧ ବିମାନ ଯାହା ଜରିଆରେ ବାଲାକୋଟ ଏୟାରଷ୍ଟ୍ରାଇକ ପରେ ପାକିସ୍ତାନର F-16କୁ ମାରି ଖସାଇଥିଲେ ଭାରତୀୟ ବାୟୁସେନା ୱିଙ୍ଗ୍ କମାଣ୍ଡର ଅଭିନନ୍ଦନ। ତେବେ ପାକିସ୍ତାନ କେବେବି ଏହି ସତ୍ୟକୁ ଖୋଲାଖୋଲି ଭାବେ ସ୍ବୀକାର କରି ନାହିଁ। କାରଣ, ପ୍ରାୟ 60 ବର୍ଷ ପୁରୁଣା ଯୁଦ୍ଧ ବିମାନ F-16 ଯାହା ପାକିସ୍ତାନ ବାୟୁସେନାର ମେରୁଦଣ୍ଡ କୁହାଯାଏ ତାକୁ ମାରି ଖସାଇବା ଘଟଣାକୁ ଆମେରିକା ସ୍ବୀକାର କରୁଛି ନା ପାକିସ୍ତାନ । ପ୍ରକୃତରେ, ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧରେ ଆମେରିକା ବିରୁଦ୍ଧରେ ବ୍ୟବହାର କରିବାକୁ ଋଷ ଏହାକୁ ବିକଶିତ କରିଥିଲା | ଚେଙ୍ଗଡୁ ଜେ -7 ନାଁରେ ଚୀନ ଏହି ବିମାନ ତିଆରି କରେ। ଋଷ ଏବଂ ଚୀନ ପରେ ଏହି ବିମାନ ବ୍ୟବହାର କରିବାରେ ଭାରତ ହେଉଛି ବିଶ୍ବର ତୃତୀୟ ବୃହତ୍ତମ ଦେଶ।
ମିଗ ନାଁରେ ଭାରତ ପକ୍ଷରୁ ସବୁଠୁ ଅଧିକ ଯୁଦ୍ଧ ଲଢିବାର ରେକର୍ଡ
ମିଗ-21 ଭାରତର ଅଧିକାଂଶ ଯୁଦ୍ଧରେ ଭାଗ ନେଇଛି | ଯଦିଓ ଭାରତରେ ଅନେକ ଯୁଦ୍ଧ ବିମାନ ଅଛି, କିନ୍ତୁ ଅଧିକାଂଶ ସମୟରେ ଭାରତୀୟ ବାୟୁସେନା ଏହି ଯୁଦ୍ଧ ବିମାନ ବ୍ୟବହାର କରିଥାଏ | ଏହି ବିମାନର କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ ମୂଲ୍ୟ ଏବଂ ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଯୁଦ୍ଧ ବିମାନ ତୁଳନାରେ କମ ଅଟେ | ଭାରତର ଲାଇସେନ୍ସ ଅନୁଯାୟୀ ଏହି ବିମାନ ହିନ୍ଦୁସ୍ତାନ ଏରୋନେଟିକ୍ସ ଲିମିଟେଡ୍ ପକ୍ଷରୁ ଉତ୍ପାଦିତ ହୋଇଛି, ତେଣୁ ଏହାକୁ ନବୀକରଣ କରିବା ପାଇଁ ଋଷରୁ ଅଳ୍ପବହୁତେ ସାହାଯ୍ୟର ଆବଶ୍ୟକ ପଡିଥିଲା। ଏହା ନିଜ ଶ୍ରେଣୀର ସର୍ବୋତ୍ତମ ଏବଂ ଇଣ୍ଟରସେପ୍ଟର ଯୁଦ୍ଧ ବିମାନ । ଏହି କାରଣରୁ ଭାରତ ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏଲଓସି ଏବଂ ପାକିସ୍ଥାନ ସଂଲଗ୍ନ ସୀମା ନିକଟରେ ଏହି ଯୁଦ୍ଧ ବିମାନକୁ ଅପରେଟ କରିଥାଏ ।
ଯେତେବେଳେ ଫେବୃଆରୀ 27ରେ ବାଲାକୋଟ ଏୟାରଷ୍ଟ୍ରାଇକ ପରେ ପାକିସ୍ତାନର ଯୁଦ୍ଧ ବିମାନ ଭାରତର ବାୟୁସୀମାରେ ପ୍ରବେଶ କଲା, ସେତେବେଳେ ପ୍ରଥମେ ଏହି ଯୁଦ୍ଧ ବିମାନକୁ ପାଟ୍ରୋଲିଂରେ ପଠାଇଲା। କିଛି ମିନିଟ ପରେ ଏହା ପାକିସ୍ତାନୀ F-16 ପାଖରେ ପହଞ୍ଚି ସେମାନଙ୍କୁ ଘଉଡାଇବା ପାଇଁ ଏକ ମିଶନ ଆରମ୍ଭ କଲା । ଏହାର ବେଗ F-16 କୁ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ କରି ଏହା ପାକିସ୍ତାନ ଯୁଦ୍ଧ ବିମାନକୁ ପଳାୟନ କରିବାକୁ ବାଧ୍ୟ କରିଥିଲା । ଏପଟେ ୱିଙ୍ଗ କମାଣ୍ଡର ଅଭିନନ୍ଦନ ମିଗ -21ରୁ ପାକିସ୍ତାନର F-16କୁ ମାରି ଖସାଇଦେଇଥିଲେ ।
1964 ରେ ଭାରତୀୟ ବାୟୁସେନାରେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲା ମିଗ-21
1964 ମସିହାରେ ମିଗ ଯୁଦ୍ଧ ବିମାନକୁ ପ୍ରଥମ ସୁପରସୋନିକ ଯୁଦ୍ଧ ବିମାନ ଭାବରେ ଭାରତୀୟ ବାୟୁସେନାରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରାଯାଇଥିଲା। ପ୍ରଥମେ ଏହି ଜେଟଗୁଡିକ ଋଷରେ ତିଆରି କରାଯାଇଥିଲା ଏବଂ ତା’ପରେ ଭାରତ ମଧ୍ୟ ବିମାନର ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟା ହାସଲ କରିଥିଲା | ଏହାପରେ ହିନ୍ଦୁସ୍ତାନ ଏରୋନେଟିକ୍ସ ଲିମିଟେଡ୍ (HAL) 1967ରୁ ଲାଇସେନ୍ସ ଅଧୀନରେ ମିଗ-21 ଯୁଦ୍ଧ ବିମାନ ତିଆରି ଆରମ୍ଭ କଲା |
1985ରେ ଋଷ ଏହି ବିମାନ ତିଆରି ବନ୍ଦ କରିଦେଲା, କିନ୍ତୁ ଭାରତ ଏହାର ଅପଗ୍ରେଡ୍ ସଂସ୍କରଣଗୁଡିକୁ ବ୍ୟବହାର କରିଆସୁଛି | 1971 ଏବଂ 1999ରେ ପାକିସ୍ତାନ ସହିତ କାର୍ଗିଲ ଯୁଦ୍ଧରେ ମିଗ-21 ମଧ୍ୟ ଏକ ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲା । ମିଗ -21 ବାଇସନ ହେଉଛି MiG-21ର ଏକ ଅପଗ୍ରେଡ ଭର୍ସନ | ଏହି ସଂସ୍କରଣ କେବଳ ଭାରତୀୟ ବାୟୁସେନା ଦ୍ବାରା ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ | ଅନ୍ୟ ଦେଶମାନେ ଏହାର ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଭ୍ୟାରିଏଣ୍ଟ ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତି | ସେପ୍ଟେମ୍ବର 2018 ସୁଦ୍ଧା ବାୟୁସେନାରେ ପ୍ରାୟ 120 ମିଗ-21 ବିମାନ ଥିଲା।
କାହିଁକି ଖାସ ମିଗ-21 ?
ମିଗ-21 ବାଇସନ୍ ଯୁଦ୍ଧ ବିମାନ ଅନେକ ଘାତକ ବିମାନକୁ ସର୍ଟ ରେଞ୍ଜ ଏବଂ ମଧ୍ୟମ ରେଞ୍ଜ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ଦ୍ବାରା ଆକ୍ରମଣ କରିବାରେ ସକ୍ଷମ | ଏହି ଯୁଦ୍ଧ ବିମାନର ଗତି ଘଣ୍ଟା ପ୍ରତି 2229 କିଲୋମିଟର ଅଟେ । ଯାହା ସେ ସମୟରେ ଦ୍ରୁତତମ ଯୁଦ୍ଧ ବିମାନ ଥିଲା । ଏହାର ରେଞ୍ଜ ପ୍ରାୟ 644 କିଲୋମିଟର ଥିଲା। ଯଦିଓ ଭାରତର ଅପଗ୍ରେଡ ଭର୍ସନ ପ୍ରାୟ 1000 କିଲୋମିଟର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଉଡାଣ ଭରିପାରେ । ଏଥିରେ ଏକ ଟର୍ବୋଜେଟ ଇଞ୍ଜିନ ଅଛି, ଯାହା ବିମାନକୁ ସୁପରସୋନିକ ସ୍ପିଡ ଦେଇଥାଏ ।
