ହାଇଦ୍ରାବାଦ: ପ୍ରତିବର୍ଷ 22 ସେପ୍ଟେମ୍ବରରେ ବିଶ୍ବ ଗଣ୍ଡା ଦିବସ ପାଳନ କରାଯାଏ । ବିଶ୍ବରେ ପାଞ୍ଚଟି ଗଣ୍ଡାର ପ୍ରଜାତି ପାଳନ କରାଯାଏ ଓ ଏହି ଦିବସରେ ସେମାନେ ସମ୍ମୁଖୀନ ହେଉଥିବା ଆହ୍ବାନ ଗୁଡିକ ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା କରାଯାଏ । ଏହି ଏକ ବିଶେଷ ଦିନ କାରଣ ଏ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ସଂଗଠନ, ଅଣ-ସରକାରୀ ସଂଗଠନ (ଏନଜିଓ), ପ୍ରାଣୀ ଉଦ୍ୟାନ, ଏବଂ ଜନସାଧାରଣଙ୍କୁ ନିଜର ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ଢଙ୍ଗରେ ଗଣ୍ଡା ପାଳନ କରିବାର ସୁଯୋଗ ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ ।
ଆଫ୍ରିକା ଏବଂ ଏସିଆରେ ବାସ କରୁଥିବା ପାଞ୍ଚଟି ଗଣ୍ଡା ପ୍ରଜାତି ମଧ୍ୟରୁ ତିନୋଟି IUCN ଦ୍ବାରା ଗୁରୁତର ଭାବରେ ବିପଦପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବରେ ତାଲିକାଭୁକ୍ତ କରାଯାଇଛି । ଯଥା-
1.ଜାଭାନ୍(Rhinoceros sondaicus)
2. ସୁମାତ୍ରାନ (Dicerorhinus sumatrensis)
3. ବ୍ଲାକ୍ ଗଣ୍ଡା (Diceros bicornis)
4. ଧଳା ଗଣ୍ଡା(Ceratotherium simum)
5. ଏକ ଶିଙ୍ଗ ବିଶିଷ୍ଟ ଗଣ୍ଡା(Rhinoceros unicornis) ବିଲୁପ୍ତ ହେବେ ।
ବିଶ୍ବ ଗଣ୍ଡା ଦିବସ ଇତିହାସ-
2010 ରେ ଏହା ସ୍ପଷ୍ଟ ହୋଇଥିଲା ଯେ ଗଣ୍ଡା ସଙ୍କଟ ବିଷୟରେ ବିଶ୍ବ ଅଜଣା ଅଛି । ଅଧିକାଂଶ ଲୋକ ଜାଣି ନଥିଲେ ଯେ ଏହି ମହାନ ପ୍ରଜାତିର ବିଲୁପ୍ତ ହେବାକୁ ଆମେ କେତେ ନିକଟତର ହେଉଛୁ। ପ୍ରଜାତିର ଅବସ୍ଥା ଏତେ ଜଟିଳ ଯେ ସେହି ସମୟରେ ଦୁନିଆରେ 30,000 ରୁ କମ୍ ଗଣ୍ଡା ଜୀବିତ ଥିଲେ। ତେଣୁ ବିଶ୍ବର ଅବଶିଷ୍ଟ ଗଣ୍ଡାଙ୍କୁ ବଞ୍ଚାଇବା ପାଇଁ WWF- ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକା ବିଶ୍ବ ଗଣ୍ଡା ଦିବସ ଘୋଷଣା କଲା ।
ଏହା ଏକ ଅଦ୍ବିତୀୟ ସଫଳତା ଭାବରେ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଲା । ବିଶ୍ବ ଗଣ୍ଡା ଦିବସ ପାଳନ କଲା ଏବଂ ସେମାନଙ୍କର ସୁସ୍ଥତା ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ସମସ୍ୟାଗୁଡିକ ବିଷୟରେ ସଚେତନତା ସୃଷ୍ଟି କଲା । ନିକଟ ଅତୀତରେ ପୋଖରୀ, ସହରୀକରଣ ଏବଂ ପ୍ରଦୂଷଣ ଦ୍ବାରା ଗଣ୍ଡା କମିଯାଉଥିବା ଆଶଙ୍କା ଦେଖାଦେଇଥିଲା । ଗଣ୍ଡା ପ୍ରେମୀ ଲିସା ଜେନ କ୍ୟାମ୍ପବେଲ 2011ରେ ପାଞ୍ଚ ପ୍ରଜାତିର ଗଣ୍ଡାକୁ ସୁରକ୍ଷା ଦେବାକୁ ଚାହିଁଲେ । ବର୍ତ୍ତମାନ ସୁଦ୍ଧା ବିଶ୍ବରେ ପ୍ରାୟ 100 ସୁମିତ୍ରନ୍ ଗଣ୍ଡାର ବାକି ଅଛନ୍ତି ଏବଂ 60-65 ଜାଭାନ ଗଣ୍ଡା ଅଛନ୍ତି ।
ବିଶ୍ବ ଗଣ୍ଡା ଦିବସକୁ କିପରି ପାଳନ କରାଯିବ-
ବିଶ୍ବ ଗଣ୍ଡା ଦିବସ ପାଳନ କରିବା ଆମର ଆଧୁନିକ ଦୁନିଆରେ ଗଣ୍ଡାଙ୍କ ବିଷୟରେ ନିଜକୁ ଶିକ୍ଷା ଦେବା ସହିତ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା । ଗଣ୍ଡାର ଶକ୍ତି, ସ୍ଥିରତା, ଏବଂ ଦୃଢତା ଏକ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ପ୍ରତୀକ । ଏହି ଚମତ୍କାର ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କୁ ଦୁନିଆରୁ ଅଦୃଶ୍ୟ ହେବାକୁ ଦିଆଯିବା ଉଚିତ୍ ନୁହେଁ । ତେଣୁ ନିଜ ପରିବାର ସହ ମିଶି ଏନେଇ ସଚେତନତା ଦିବସ ପାଳନ କରନ୍ତୁ ।
ଗଣ୍ଡାଙ୍କ ଉପରେ ସବୁଠାରୁ ବଡ କଭରେଜ-
ଚୀନ ସରକାର ଅକ୍ଟୋବର 29, 2018 ରେ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ ଯେ ଦେଶରେ ଚିକିତ୍ସା ବ୍ୟବହାର ତଥା ସାଂସ୍କୃତିକ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଗଣ୍ଡାର ଶିଙ୍ଗ ଏବଂ ବାଘ ହାଡର ବ୍ୟବହାରକୁ ଆଇନଗତ କରାଯାଇଛି। ନୂତନ ନିୟମାବଳୀ ଅନୁଯାୟୀ, 1993 ରେ ଲାଗୁ ହୋଇଥିବା ଏକ ନିଷେଧାଦେଶକୁ ଖାରଜ କରାଯାଇଥିଲା ।
ସେପ୍ଟେମ୍ବର 20, 2018 ରେ ବିଶ୍ବ ଗଣ୍ଡା ଦିବସର ଠିକ୍ ପୂର୍ବରୁ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସଂରକ୍ଷଣ ସଂଗଠନର ଏକ ମିଳିତ ମଞ୍ଚ ସୁମାତ୍ରାନ୍ ଗଣ୍ଡା ସୁରକ୍ଷା ଶୁଭାରମ୍ଭ ଘୋଷଣା କରିଥିଲା । ଏହା ଗୁରୁତର ଭାବରେ ବିଲୁପ୍ତପ୍ରାୟ ପ୍ରଜାତିଗୁଡିକ ପାଇଁ ଇଣ୍ଡୋନେସିଆ ସରକାରଙ୍କ ପ୍ରଜନନ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମକୁ ସମର୍ଥନ କରିବାକୁ ଏକ ପ୍ରୟାସ କରିଥିଲା। ପରବର୍ତ୍ତୀ ବର୍ଷ ଅନେକ ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ ପଦକ୍ଷେପ ନିଆଯାଇଛି ।
ଡିସେମ୍ବର 22, 2018 ରେ ଇଣ୍ଡୋନେସିଆର ଜାଭା ଦ୍ବୀପରେ ଏକ ଭୟଙ୍କର ସୁନାମି ଆସିଥିଲା। ଏହି ସୁନାମି 5 ମିଟର ଉଚ୍ଚତାରେ ତରଙ୍ଗ ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲା । ଉଜୁଙ୍ଗ କୁଲନ୍ ଜାତୀୟ ଉଦ୍ୟାନରେ ପାଣି ପଶିଯାଇଥିଲା ଓ ଜାଭାନ ଗଣ୍ଡାଙ୍କୁ ଭସେଇ ନେଇଥିଲା ।
ନେପାଳ ଗଣ୍ଡାର ଜନସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି କରିବାରେ ଅସାଧାରଣ ସଫଳତା ପାଇଛି । କିନ୍ତୁ ମାର୍ଚ୍ଚ 2019 ରେ, ବୁଜଫିଡ୍ ଅନୁସନ୍ଧାନ ଦ୍ବାରା ଚିତୱାନ୍ ଜାତୀୟ ଉଦ୍ୟାନରେ ମାନବିକ ଅଧିକାରର ଉଲ୍ଲଂଘନ ହୋଇଥିବା ମାମଲା ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିଲା । ରିପୋର୍ଟରେ ରେଞ୍ଜରମାନଙ୍କୁ ଦିଆଯାଇଥିବା ଆଇନଗତ କ୍ଷମତା କିପରି ସଂରକ୍ଷିତ ଅଞ୍ଚଳରେ ରହୁଥିବା ଲୋକଙ୍କ ଜୀବନ ଉପରେ ନକାରାତ୍ମକ ପ୍ରଭାବ ପକାଇପାରେ ତାହା ଦର୍ଶାଇଥିଲା।
ଭାରତରେ ଗଣ୍ଡା-
1905 ମସିହାରେ ପ୍ରାୟ 75 ଜନସଂଖ୍ୟାରୁ 2012 ସୁଦ୍ଧା 2,700 ରୁ ଅଧିକ ଭାରତୀୟ ଗଣ୍ଡା (Rhinoceros unicornis) ରହିଥିଲେ । ବିଶ୍ବ ବନ୍ୟଜନ୍ତୁଙ୍କ ଓକିଲାତି ପାଇଁ ୱାର୍ଲ୍ଡ ୱାଇଡ୍ ଫଣ୍ଡ ଫର୍ ନେଚର୍ - ଇଣ୍ଡିଆ ଅନୁଯାୟୀ, 2020 ରେ ଏହି ସଂଖ୍ୟା ବର୍ତ୍ତମାନ 3600 ଅତିକ୍ରମ କରିସାରିଛି ।
ତଥ୍ୟ ଅନୁଯାୟୀ 2012 ରେ ଆସାମରେ 91 ପ୍ରତିଶତରୁ ଅଧିକ ଭାରତୀୟ ଗଣ୍ଡା ବାସ କରୁଥିଲେ। ଆସାମ ମଧ୍ୟରେ ଗଣ୍ଡା କାଜିରଙ୍ଗା ଜାତୀୟ ଉଦ୍ୟାନ ମଧ୍ୟରେ ଅଛନ୍ତି । 2015 ଗଣନା ଅନୁଯାୟୀ ଏହି ପାର୍କ ମଧ୍ୟରେ 2,401 ଟି ଗଣ୍ଡା ଅଛନ୍ତି । କାଜିରଙ୍ଗା ଜାତୀୟ ଉଦ୍ୟାନ ଏବଂ ପାବିଟୋରା ୱାଇଲ୍ଡ ଲାଇଫ ଅଭୟାରଣ୍ୟ ପରି ଅତ୍ୟଧିକ ଜନଗହଳି ପୂର୍ଣ୍ଣ ସ୍ଥାନରୁ ଗଣ୍ଡାଙ୍କୁ ଅନ୍ୟ ସଂରକ୍ଷିତ ଅଞ୍ଚଳକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ ହୋଇଛି ଯେଉଁଠାରେ ସେମାନେ ପ୍ରଜନନ କରିପାରିବେ।
IRV2020 ଅଧୀନରେ 2008 ରୁ 2012 ମଧ୍ୟରେ ମାନସ ଜାତୀୟ ଉଦ୍ୟାନରେ 18 ଟି ଗଣ୍ଡ ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ କରାଯାଇଥିଲା । ସେହିଦିନଠାରୁ ଗଣ୍ଡାର ସ୍ଥାନାନ୍ତର ପାଇଁ ଉଦ୍ୟମ ଜାରି ରହିଛି।
ଭାରତର କେଉଁ କେଉଁ ସ୍ଥାନରେ ଏକ ଶୃଙ୍ଗ ବିଶିଷ୍ଟ ଗଣ୍ଡା ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ-
1.ଦୁଧୱା ଜାତୀୟ ଉଦ୍ୟାନ, ଉତ୍ତରପ୍ରଦେଶ
3.ମାନସ ଜାତୀୟ ଉଦ୍ୟାନ, ଭୁଟାନ
4. ଅରେଞ୍ଜ ଜାତୀୟ ଉଦ୍ୟାନ, ଡାରଙ୍ଗ ଓ ସୋନିତପୁର ଜିଲ୍ଲା ଆସାମ
5. କାଜିରଙ୍ଗା ଜାତୀୟ ଉଦ୍ୟାନ, ଆସାମ
6.ପୋବିଟୋରା ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ଅଭୟାରଣ୍ୟ, ଗୌହାଟୀ
7.ଜଲଦପାରା ଜାତୀୟ ଉଦ୍ୟାନ, ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗ
8.ଗୋରୁମାରା ଜାତୀୟ ଉଦ୍ୟାନ, ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗ
9.ଚିତୱାନ୍ ଜାତୀୟ ଉଦ୍ୟାନ, ନେପାଳ
ବ୍ୟୁରୋ ରିପୋର୍ଟ, ଇଟିଭି ଭାରତ
