ମନ୍ଦିର, ସଂସ୍କାର ଓ ସଂସ୍କୃତିର ଦେଶ ଭାରତ । ଏଠାରେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ ଅନେକ ସୁନ୍ଦର ସୁନ୍ଦର ମନ୍ଦିର । କେଉଁଠି ମନ୍ଦିର ଉପରେ ସୁନାର କଳସ, କେଉଁଠି ବରଫରେ ପ୍ରଭୁ ମହାଦେବ, କେଉଁଠି ପୁଣି ଶ୍ରୀ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ଅପୂର୍ବ ଲୀଳା । ପ୍ରତ୍ୟେକ ମନ୍ଦିରର ରହିଛି କିଛି ସ୍ବତନ୍ତ୍ରତା । ଆଉ ମନ୍ଦିର ମଧ୍ୟରେ ରହିଛି କିଛି ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିବା କାହାଣୀ ଓ କିମ୍ବଦନ୍ତୀ । ସେହିପରି ଏକ ମନ୍ଦିର ହେଉଛି ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶର ବୀରଭଦ୍ର ମନ୍ଦିର । ଲେପକ୍ଷୀ ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶର ଏକ ସାଂସ୍କୃତିକ, ଐତିହାସିକ ଏବଂ ପ୍ରତ୍ନତାତ୍ତ୍ବିକ ଭାବେ ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ ଗ୍ରାମ । ଅନନ୍ତପୁର ଜିଲ୍ଲାର ଏହି ଗ୍ରାମ ହେଉଛି ଭଗବାନ ଶିବ, ବିଷ୍ଣୁ ଏବଂ ବୀରଭଦ୍ରଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଉତ୍ସର୍ଗୀକୃତ ବିଭିନ୍ନ ମନ୍ଦିରର ଯାହାକି ରାଜା ବିଜୟାନଗରଙ୍କ (1336–1646) ସମୟରେ ନିର୍ମିତ ହୋଇଥିଲା। ବେଙ୍ଗାଲୁରୁ ସହରରେ ପର୍ଯ୍ୟଟକଙ୍କ ପାଇଁ ଲେପକ୍ଷୀ ହେଉଛି ସର୍ବୋତ୍ତମ ସ୍ଥାନ । ଏହା ବେଙ୍ଗାଲୁରୁ ଠାରୁ ପ୍ରାୟ 120 କିଲୋମିଟର ଉତ୍ତରରେ ଅବସ୍ଥିତ । ତେବେ ଏହି ମନ୍ଦିରର ସବୁଠାରୁ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟଜନକ କଥା ହେଉଛି ଏହାର ପରିସରରେ ଥିବା ଝୁଲନ୍ତା ସ୍ତମ୍ଭ । ଆସନ୍ତୁ ଜାଣିବା ଏହି ସ୍ତମ୍ଭ ବିଷୟରେ କିଛି ଅଜଣା କଥା ।
ବିଶ୍ବାସ କରାଯାଏ ଯେ, ଏହି ଗାଁ ହେଉଛି ସେହି ସ୍ଥାନ ଯେଉଁଠାରେ ମାତା ସୀତାଙ୍କୁ ରାବଣ କବଳରୁ ରକ୍ଷା କରିବାକୁ ଯାଇ ଭଗବାନ ଜଟାୟୁ ଆହତ ହୋଇ ଖସିପଡ଼ିଥିଲେ । ଅତ୍ୟଧିକ ବୟସ୍କ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଜଟାୟୁ ରାବଣ ସହିତ ଅତି ସାହାସର ସହିତ ଲଢ଼ିଥିଲେ କିନ୍ତୁ ତାଙ୍କୁ ଅଟକାଇ ପାରିନଥିଲେ ଏବଂ ଯୁଦ୍ଧ ସମୟରେ ଭୂଇଁରେ ଖସି ପଡ଼ିଥିଲେ । ପ୍ରଭୁ ରାମ ଏବଂ ଲକ୍ଷ୍ମଣ ସୀତାଙ୍କୁ ଖୋଜୁଥିବା ସମୟେ ଆହତ ତଥା ମୃତ୍ୟୁପ୍ରାୟ ଜଟାୟୁଙ୍କୁ ଭେଟିଥିଲେ । ଜଟାୟୁ ତାଙ୍କୁ ରାବଣ ସହ ହୋଇଥିବା ଯୁଦ୍ଧ ବିଷୟରେ ସୂଚନା ଦେଇଥିଲେ ଏବଂ କହିଥିଲେ ଯେ ରାବଣ ଦକ୍ଷିଣ ଆଡକୁ ଯାଇଛନ୍ତି । ତା’ପରେ ଭଗବାନ ରାମ ପୂର୍ଣ୍ଣ ସମ୍ମାନ ସହିତ ଜଟାୟୁଙ୍କର ଶେଷକୃତ୍ୟ କରିଥିଲେ । ରାମରକାଲ ମେଟୁ ହେଉଛି ସେହି ସ୍ଥାନ ଯେଉଁଠାରେ ଜଟାୟୁଙ୍କର ଶେଷକୃତ୍ୟ କରାଯାଇଥିଲା ।
କୁହାଯାଏ ପ୍ରଭୁ ଶ୍ରୀ ରାମ ପକ୍ଷୀକୁ ଲେ ପକ୍ଷୀ (‘ଉଠ, ପକ୍ଷୀ’) ଉଠାଇବାକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଇଥିଲେ, ତେଣୁ ସେହି ଗାଁର ନାମ ଏହି ପରି ରହିଛି ।
ଲେପକ୍ଷୀର ବୀରଭଦ୍ର ମନ୍ଦିର ବିରନ୍ନା ଏବଂ ଭିରୁପନ୍ନା ଭାଇଙ୍କ ଦ୍ବାରା ନିର୍ମିତ ହୋଇଥିଲା। ଏହା ବିଜୟନଗର ସ୍ଥାପତ୍ୟ ଶୈଳୀର ଏକ ଉତ୍କୃଷ୍ଟ ଉଦାହରଣ । ଏହି ମନ୍ଦିରଟି ବହୁତ ଲୋକପ୍ରିୟ ଏବଂ ବୀରଭଦ୍ରଙ୍କୁ ଉତ୍ସର୍ଗ କରାଯାଇଛି । ମନ୍ଦିରରେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ଆକର୍ଷଣ ରହିଛି ଯେଉଁଥିରେ ଦୁର୍ଗା ପଦ୍ମ, ଏକ ପଥର ଶୃଙ୍ଖଳା, ବାସ୍ତୁ ପୁରୁଷା, ବିରୂପାକ୍ଷନ୍ନାଙ୍କ ଚକ୍ଷୁ, ପଦ୍ମିନୀ, ଝୁଲନ୍ତା ସ୍ତମ୍ଭ ଏବଂ ଲେପକ୍ଷୀ ସାଢ଼ୀ ଡିଜାଇନ୍ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ । ଏହି ଆକର୍ଷଣ ଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ ଝୁଲୁଥିବା ସ୍ତମ୍ଭ ହେଉଛି ସବୁଠାରୁ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ।
ଏକ ବିଶାଳ ଗ୍ରାନାଇଟ୍ ନନ୍ଦୀ (ଷଣ୍ଢ) ମନ୍ଦିରଠାରୁ ପ୍ରାୟ 200 ମିଟର ଦୂରରେ ଅବସ୍ଥିତ ଯାହାର ଉଚ୍ଚତା 20 ଫୁଟ ଏବଂ ଲମ୍ବ 30 ଫୁଟ । ନନ୍ଦୀଙ୍କ ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତିକୁ ଏକ ପଥରରେ ଖୋଦିତ ଫୁଲ ଏବଂ ଘଣ୍ଟିରେ ସଜାଯାଇଛି ।
ଲେପକ୍ଷୀର ବୀରଭଦ୍ର ମନ୍ଦିରରେ ଥିବା ଚମତ୍କାର ଝୁଲନ୍ତା ସ୍ତମ୍ଭ
ମନ୍ଦିରର ବାହାର ଭାଗରେ ଛାତକୁ ସମର୍ଥନ କରୁଥିବା 70 ଟି ପଥର ସ୍ତମ୍ଭ ସହିତ ଏକ ବିରାଟ ନୃତ୍ୟଶାଳା ଅଛି । ଏହି ସ୍ତମ୍ଭ ମାନଙ୍କର ଗୋଟିଏ କୋଣରେ ଥିବା ସ୍ତମ୍ଭ ହେଉଛି ପ୍ରସିଦ୍ଧ ‘ଝୁଲୁଥିବା ସ୍ତମ୍ଭ’ ଯାହା ମନ୍ଦିର ଚଟ୍ଟାଣକୁ ଆଦୌ ସ୍ପର୍ଶ କରେ ନାହିଁ ଏବଂ ମନ୍ଦିର ଚଟାଣ ଏବଂ ସ୍ତମ୍ଭର ମୂଳ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ଛୋଟ ବ୍ୟବଧାନ ଅଛି ଯାହା ଝୁଲୁଥିବା ସ୍ତମ୍ଭର ଭାବନା ପ୍ରଦାନ କରେ । ସ୍ତମ୍ଭର ମୂଳ ଭୂମିକୁ ସ୍ପର୍ଶ କରେ ଏବଂ ପତଳା ବସ୍ତୁ ଯେପରିକି ଗୋଟିଏ କାଗଜ କିମ୍ବା କପଡା ଖଣ୍ଡ ଗୋଟିଏ ପାର୍ଶ୍ବରୁ ଅନ୍ୟ ପାର୍ଶ୍ବକୁ ଯିବା ସମ୍ଭବ ଅଟେ ।
ଏହା ବିଷୟରେ ଏକ କାହାଣୀ ଅଛି । ସ୍ବାଧୀନତା ପୂର୍ବ ଯୁଗରେ, ମନ୍ଦିର କିପରି ସ୍ତମ୍ଭ ଦ୍ବାରା ସମର୍ଥିତ ତାହା ଜାଣିବାକୁ ଜଣେ ବ୍ରିଟିଶ ଇଞ୍ଜିନିୟର ଚାହିଁଥିଲେ ଓ ଗୋଟିଏ ସ୍ତମ୍ଭକୁ ଘୁଞ୍ଚାଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କଲେ । ତେବେ ସନ୍ତୁଳନ ବଜାୟ ରଖିବା ପାଇଁ ସେହି ସ୍ତମ୍ଭ ସହ ପ୍ରାୟ 10ଟି ସ୍ତମ୍ଭ ମଧ୍ୟ ଗତି କଲା । ଏହି ସ୍ତମ୍ଭ ଭୂମିକମ୍ପକୁ ପ୍ରତିରୋଧ କରିବା ପାଇଁ ନିର୍ମିତ ହୋଇଥିଲା ।
ଅନ୍ୟ ଏକ କାହାଣୀରେ ବ୍ରିଟିଶ ସରକାର କିଛି ମରାମତି କରିବାକୁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଥିଲେ ଏବଂ ସ୍ତମ୍ଭ ହଟାଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲେ। କିନ୍ତୁ ସେମାନେ ସମର୍ଥ ହୋଇପାରିଲେ ନାହିଁ କାରଣ ଏହା ଏତେ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବରେ ସ୍ଥିର ହୋଇଥିଲା, ସେମାନେ କେବଳ ଏହାକୁ ହଟାଇ ପାରିବେ ବୋଲି ଭାବିଲେ । କିନ୍ତୁ ସେମାନେ ହୃଦୟଙ୍ଗମ କଲେ ଯେ ଏହି ସ୍ତମ୍ଭକୁ ହଟାଇବା ମଧ୍ୟ ଅସମ୍ଭବ, ତେଣୁ ସେମାନେ ଏହାକୁ ଏହି ବିଚିତ୍ର ଅବସ୍ଥାରେ ଛାଡିଦେଲେ ।
ମନ୍ଦିର ପାଖରେ ଏକ ଝରଣା ଏବଂ ଏକ ବଡ଼ ପଥର ଅଛି, ଯେଉଁଥିରେ ବିଶାଳ ପାଦଚିହ୍ନ ଅଛି ।
