ଦୁବାଇ (ୟୁଏଇ): 20 ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ, ଇରାନର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନେତା ଅୟାତୁଲ୍ଲା ଅଲି ଖାମେନେଇ ଶୁକ୍ରବାର ଦିନ ନମାଜ ପ୍ରାର୍ଥନା ବେଳେ ଲୋକଙ୍କ ଭିଡ଼ରେ ଠିଆ ହୋଇ ଅସନ୍ତୁଷ୍ଟ ଜନତାଙ୍କ ଆଗରେ ଆମେରିକାର ନିନ୍ଦା କରିଥିଲେ । 2001ରେ ଖାମେନେଇ କହିଥିଲେ ଯେ ଏକ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ 35% କିମ୍ବା 40% ଭୋଟରଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ଲଜ୍ଜାଜନକ ଅଟେ, ଯେପରିକି କେତେକ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଆପଣ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନିର୍ବାଚନ କରୁଥିବା ଦେଖୁଛନ୍ତି। ଏହା ସ୍ପଷ୍ଟ ଯେ, ସେଠାକାର ଲୋକଙ୍କୁ ତାଙ୍କର ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଉପରେ ଭରସା ନାହିଁ । ସେମାନେ ଏଥି ପ୍ରତି କୌଣସି ଧ୍ୟାନ ଦେଇ ନଥାନ୍ତି ଏବଂ ତାଙ୍କ ପାଖରେ କୌଣସି ଆଶା ନଥାଏ ।
ଇରାନ ଏବେ ଅୟାତୁଲ୍ଲା ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଥିବା ସ୍ଥିତିକୁ ସାମନା କରୁଛି । 1979ରେ ଇସଲାମିକ ବିପ୍ଳବ ପରେ ଇରାନରେ ଶୁକ୍ରବାର ଦିନ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନିର୍ବାଚନ ହେବାକୁ ଯାଉଛି । ପୂର୍ବ ସପ୍ତାହରେ କେବଳ 39.9% ଭୋଟର ନିଜ ମତଦାନ କରିଥିଲେ । 24.5 ମିଲିୟନ ଭୋଟରୁ 1 ମିଲିୟନରୁ ଅଧିକ ଭୋଟକୁ ପଛରେ ଖାରଜ କରାଯାଇଥିଲା । ସାଧାରଣତଃ ଏହା ଏହି କଥାର ସଙ୍କେତ କି ଲୋକ ଭୋଟ ଦେବା ପାଇଁ ଅବାଧ୍ୟ ମଣୁଛନ୍ତି । ହେଲେ ସବୁ ପ୍ରାର୍ଥୀଙ୍କୁ ଖାରଜ କରିବା ପାଇଁ ଚାହୁଁଛନ୍ତି ।
ଏହା ମଧ୍ୟରେ, ଇରାନର ଅର୍ଥନୀତି ବର୍ଷ ତମାମ ହ୍ରାସ ପାଇବା କାରଣରୁ ଲୋକଙ୍କ ମଧ୍ୟରୋ କ୍ରୋଧ ଦେଖାଯାଇଛି । ଏହା ସହିତ ଅସନ୍ତୋଷ କାରଣରୁ ରକ୍ତାକ୍ତ ଦମନ ମଧ୍ୟ ଦେଖିବାକୁ ମିଳୁଛି, ଯେଉଁଥିରେ 2022ରେ ମହସା ଆମିନୀଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ପରେ ଉତ୍ୟକ୍ତ ଲୋକଙ୍କ ବିରୋଧ ପ୍ରଦର୍ଶନ ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଥିଲା, କାରଣ ସେମାନେ ଦେଶରେ ନୈତିକତା ପୋଲିସଙ୍କ ଅନୁଯାୟୀ ହିଜାବ ନ ପିନ୍ଧିବାରୁ ସେମାନଙ୍କୁ ଗିରଫ କରାଯାଇଥିଲା । ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଦେଶମାନଙ୍କ ସହିତ ତିକ୍ତତା ଏବେ ମଧ୍ୟ ଜାରି ରହିଛି କାରଣ ଇରାନ ଆରମ୍ଭରୁ ସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଗ୍ରେଡ୍ ସ୍ତର ତୁଳନାରେ ୟୁରାନିୟମକୁ ଅଧିକ ସମୃଦ୍ଧ କରିଛି ।
ଏବେ କଠୋରମନ୍ଥି ପୂର୍ବ ପରମାଣୁ ବାର୍ତାକାର ସଇଦ ଜଲିଲିଙ୍କର ପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦିତା ସୁଧାରବାଦୀ ମସୁଦ ପେଜସକିୟନଙ୍କ ସହିତ ହେବାକୁ ଯାଉଛି, ଯେ ଜଣେ ହାର୍ଟ ସର୍ଜନ ଅଟନ୍ତି ଏବଂ ତାଙ୍କୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପଚି ପଦ ଜିତିବା ପାଇଁ ବ୍ୟାପକ ଭୋଟର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି । ପେଜେଶକିୟନଙ୍କର ସମର୍ଥକ ଜଲିଲିଙ୍କ ଶାସନ ମଧ୍ୟରେ ଆସିବାକୁ ଥିବା ଖରାପ ସମୟର ଚେତାବନୀ ଦେଉଛି । ଏହି ସମୟରେ, ଅନେକ ଲୋକ ନିଶ୍ଚିତ ନୁହଁନ୍ତି ଯେ ସେମାନଙ୍କର ଭୋଟ୍ ମଧ୍ୟ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ।
ଗ୍ରାଫିକ୍ ଡିଜାଇନ୍ ଅଧ୍ୟୟନ କରୁଥିବା 23 ବର୍ଷ ବୟସ୍କା ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟର ଛାତ୍ରୀ ଲୀଲା ସାୟିଡି କହିଛନ୍ତି, "ମୁଁ ଭୋଟ୍ ଦେଇ ନାହିଁ ଏବଂ ମୁଁ ଦେବି ନାହିଁ, କାରଣ ମହସା ଏବଂ ତାଙ୍କ ପରି ଯୁବକ ମାନେ ଯେଉଁ ସମସ୍ୟାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେଉଛନ୍ତି ତାହା ପାଇଁ କେହି କ୍ଷମା ପ୍ରାର୍ଥନା କରି ନାହାନ୍ତି, ଆଉ ନା କେହି ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଛନ୍ତି ।
ଇରାନର ନିର୍ବାଚନ ଆଇନ ଅନୁଯାୟୀ, ଦ୍ୱିତୀୟ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ନିର୍ବାଚନକୁ ଏଡାଇବା ପାଇଁ ଜଣେ ପ୍ରାର୍ଥୀକୁ 50% ରୁ ଅଧିକ ଭୋଟ୍ ଆବଶ୍ୟକ ରହିଛି । ଶନିବାର ପ୍ରକାଶିତ ଫଳାଫଳରେ ପେଜେଶକିୟନ 10.4 ମିଲିୟନ ଭୋଟ୍ ପାଇଥିବା ବେଳେ ଜଲିଲିଙ୍କୁ 9.4 ମିଲିୟନ୍ ଭୋଟ୍ ମିଳିଛି । ସଂସଦର ବାଚସ୍ପତି ମହମ୍ମଦ ବାଘେର୍ କଲିବାଫ 3.3 ମିଲିୟନ ଭୋଟ୍ ସହ ତୃତୀୟ ସ୍ଥାନରେ ରହିଛନ୍ତି । ସେହିପରି ଶିୟା ଧର୍ମଗୁରୁ ମୁସ୍ତଫା ପୁର୍ମୋହମ୍ମଦ 206,000ରୁ ଅଧିକ ଭୋଟ୍ ପାଇଛନ୍ତି ।
ବିଶ୍ଳେଷକମାନେ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଇରାନର ପାରାମିଲିଟାରୀ ରିଭୋଲ୍ୟୁସନାରୀ ଗାର୍ଡର ପୂର୍ବତନ ଜେନେରାଲ ତଥା ଜାତୀୟ ପୋଲିସ ମୁଖ୍ୟ କାଲିବାଫଙ୍କ ପାଇଁ ଅଧିକାଂଶ ଭୋଟର କାଲିବାଫ ତାଙ୍କୁ ସମର୍ଥନ କରିବା ପରେ ଜଲିଲିଙ୍କୁ ଭୋଟ୍ ଦେବେ। କାଲିବାଫ ଇରାନର ସାମରିକ ବୈପ୍ଳବିକ ଗାର୍ଡର ପୂର୍ବତନ ଜେନେରାଲ ତଥା ଜାତୀୟ ପୋଲିସ ମୁଖ୍ୟ, ଛାତ୍ରଙ୍କ ଉପରେ କଟକଣା ତଥା ଦୁର୍ନୀତି ଅଭିଯୋଗ ପାଇଁ ବେଶ ଜଣାଶୁଣା। କାଲିବାଫ ତାଙ୍କୁ ସମର୍ଥନ କରିବା ପରେ ଜଲିଲିଙ୍କୁ ବହୁ ମତଦାନ ମିଳିବାର ସମ୍ଭାବନା ରହିଛି। 1980 ଦଶକର ଇରାନ-ଇରାକ ଯୁଦ୍ଧରେ ଗୋଟେ ଗୋଡ ହରାଇବା କାରଣରୁ "ଜୀବନ୍ତ ଶହୀଦ" ଭାବରେ ଜଣାଶୁଣା 58 ବର୍ଷର ଜଲିଲିଙ୍କୁ ରନ୍ ଅଫ୍ ପାଇଁ ଆଗଧାଡ଼ିର ସ୍ଥାନ ଦିଆଯାଇଛି ।
ଇରାନର ଆଣବିକ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଉପରେ ଆଲୋଚନା ବେଳେ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ କୂଟନୀତିଜ୍ଞଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ତାଙ୍କର ଜିଦି ସହିତ ତାଙ୍କ ଚିନ୍ତାଧାରାକୁ ନେଇ ଘରେ ଚିନ୍ତା ରହିଛି। ଇରାନର ପୂର୍ବତନ ସୂଚନା ଓ ଯୋଗାଯୋଗ ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟା ମନ୍ତ୍ରୀ ମହମ୍ମଦ ଜାଭାଦ ଆଜାରୀ ଜାହୋମି, ଜଣେ ରାଜନେତା ଯିଏ ଜଲିଲି ଏବଂ ପେଜେଶକିଆନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଏହି ନିର୍ବାଚନକୁ ସ୍ପଷ୍ଟ କରିଛନ୍ତି । ସେ ସୋସିଆଲ ପ୍ଲାଟଫର୍ମ ଏକ୍ସ ରେ ଲେଖିଛନ୍ତି ଯେ ଆମେ ଇରାନକୁ ତାଲିବାନଙ୍କ ହାତରେ ପଡ଼ିବାକୁ ଦେବୁ ନାହିଁ । କିନ୍ତୁ ଏଭଳି ଭୟଙ୍କର ଚେତାବନୀ ମଧ୍ୟ କୌଣସି ପ୍ରଭାବ ପକାଇ ନଥିଲା । ଜୁନ୍ 28ରେ ଭୋଟ୍ ଦେବା ପରେ ତେହେରାନ ରାସ୍ତାରେ ଅନେକ ଲୋକ ଆସୋସିଏଟେଡ୍ ପ୍ରେସ୍କୁ କହିଛନ୍ତି ଯେ ସେମାନେ ନିର୍ବାଚନକୁ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦେଉ ନାହାଁନ୍ତି ।
27 ବର୍ଷ ବୟସ୍କ ମନୋବିଜ୍ଞାନ ଛାତ୍ର ଅହମ୍ମଦ ତାହେରୀ କହିଛନ୍ତି ଯେ "ମୁଁ ଭୋଟ ଦେଇ ନାହିଁ, କାରଣ ପୂର୍ବତନ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ତାଙ୍କ ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ପାଳନ କରିବାରେ ବିଫଳ ହୋଇଥିଲେ । ମୁଁ ଆସନ୍ତା ଶୁକ୍ରବାର ଦିନ ମଧ୍ୟ ଭୋଟ୍ ଦେବି ନାହିଁ ।" 43 ବର୍ଷୀୟ ଇଲେକ୍ଟ୍ରୋନିକ୍ସ ଇଞ୍ଜିନିୟର ତଥା ଦୁଇ ଜଣଙ୍କର ପିତା ମହମ୍ମଦ ଅଲି ରୋବତୀ କହିଛନ୍ତି, "ଲୋକଙ୍କ ଆର୍ଥିକ ଚାପ ପ୍ରତି ଇରାନ କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷଙ୍କ ଉଦାସୀନତା କାରଣରୁ ସେ ଭୋଟ୍ ଦେଇନାହାଁନ୍ତି । ରୋବାଟି କହିଛନ୍ତି, "ଦୀର୍ଘ ବର୍ଷର ଅର୍ଥିକ ଅସୁବିଧା ପରେ ମୁଁ ରାଜନୀତିରେ ଆଗ୍ରହୀ ନୁହେଁ ।" ଯଦିଓ ସେ ଶୁକ୍ରବାର ଦିନ ଭୋଟ୍ ଦେବାର ସମ୍ଭାବନା ରହିଛି ।
ବିଶ୍ବ ଶକ୍ତି ସହିତ ଇରାନର 2015 ପରମାଣୁ ଚୁକ୍ତି ସମୟରେ, ଇରାନର ମୁଦ୍ରାର ବିନିମୟ ମୂଲ୍ୟ 1 ଡଲାର ପ୍ରତି 32,000 ରିଆଲ୍ ଥିଲା । ଆଜି ଏହା 1 ଡଲାର ପ୍ରତି 617,000 ରିୟାଲ୍ ରହିଛି ଏବଂ ଅନେକେ ସେମାନଙ୍କର ବ୍ୟାଙ୍କ ଆକାଉଣ୍ଟ, ଅବସର ପାଣ୍ଠି ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ହୋଲ୍ଡିଂର ମୂଲ୍ୟ ହ୍ରାସ ହେତୁ ତାଙ୍କ ସେଭିଙ୍ଗସ ହ୍ରାସ ପାଇଥିବାର ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଛି ।
ଏହି ସମୟରେ, ସେପ୍ଟେମ୍ବର 2022ରେ ଆମିନୀଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁକୁ ନେଇ କ୍ରୋଧ ଜାରି ରହିଛି। ଜାତିସଂଘର ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀ କହିଛନ୍ତି ଯେ "ଶାରୀରିକ ହିଂସା" ପାଇଁ ଇରାନର ସରକାର ଦାୟୀ, ଯାହା ପାଇଁ ମାସ ମାସ ଧରି ବିରୋଧ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରାଯିବା ସହିତ ସୁରକ୍ଷା ତଦନ୍ତକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଦେବା, ଯେଉଁଥିରେ 500ରୁ ଅଧିକ ଲୋକ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଥିଲେ ଏବଂ 22,000ରୁ ଅଧିକ ଗିରଫ ହୋଇଥିଲେ। ଦୁଇ ବର୍ଷରୁ କମ୍ ସମୟ ପରେ, ଇରାନର ଗଣତନ୍ତ୍ର ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ହାର୍ଦ୍ଦିକମାନେ ହିଜାବ ଉପରେ ନବୀକରଣ କରିଛନ୍ତି ।
ନ୍ୟୁୟର୍କର ସୋଫନ୍ କେନ୍ଦ୍ର ଥିଙ୍କ ଟ୍ୟାଙ୍କ, ସୋମବାର ଏକ ବିଶ୍ଳେଷଣରେ କହିଛି ଯେ ଭୋଟରଙ୍କ ଅଂଶଗ୍ରହଣ ଏବଂ ଖାଲି ବାଲାଟ୍ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ନୀତିକୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନକୁ ଦର୍ଶାଉଛି । ପେଜେଶକିଆନ୍ ଟ୍ୱିଟରରେ ଲେଖିଛନ୍ତି ଯେ ତାଙ୍କ ସରକାର ଇଣ୍ଟରନେଟରେ ପ୍ରତିବନ୍ଧକକୁ ବିରୋଧ କରିବା ସହିତ ହିଜାବ ମାମଲାରେ ପୋଲିସ କାର୍ଯ୍ୟକାରିତାକୁ ବିରୋଧ କରିବେ । ହେଲେ 31 ବର୍ଷ ବୟସ୍କ ଗଣିତ ଶିକ୍ଷକ ତାରେହ ନାମଜୀ କହିଛନ୍ତି "ସେ ଭୋଟ୍ ଦେଇ ନାହାଁନ୍ତି କାରଣ କୌଣସି ପ୍ରାର୍ଥୀ ସେହି ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ସ୍ପଷ୍ଟ ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ଦେଇନାହାଁନ୍ତି ।"
ଏବେ ପ୍ରଶ୍ନ ଏହା ଉଠୁଛି ଯେ, ଭୋଟରମାନେ ଶୁକ୍ରବାର ଦିନ ପେଜେଶକିଆନଙ୍କୁ ସମର୍ଥନ କରିବେ କି ନାହିଁ । ସାମ୍ପ୍ରତିକ ସମୟରେ, ସେ "ନିଃସ୍ୱାର୍ଥପର କୃଷକ"ର କାହାଣୀକୁ ବାରମ୍ବାର ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି, ଯେଉଁ କାହାଣୀ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ପ୍ରାୟ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଇରାନୀୟ ପିଲାଙ୍କୁ କୁହାଯାଇଥିଲା, ଯେଉଁଥିରେ 1961 ମସିହାରେ ଜଣେ କୃଷକ ତାଙ୍କ ସାର୍ଟ ଖୋଲି ସେଥିରେ ନିଆଁ ଲଗାଇ ଦେଇଥିଲେ, ଯାହା ଦ୍ବାରା ପଥରକୁ ଅବରୋଧ କରି ଟ୍ରେନକୁ ସତର୍କ କରାଇ ପାରିବେ । ତେବେ ଯେଉଁମାନେ ନିର୍ବାଚନରେ ଭାଗ ନେଇ ନାହାଁନ୍ତି ସେମାନେ ବିଶ୍ୱାସ କରନ୍ତି ଯେ ଟ୍ରେନ୍ ଦୁର୍ଘଟଣାଗ୍ରସ୍ତ ହୋଇସାରିଛି ।
