ହାଇଦ୍ରାବାଦ: ଉଭୟ ମାଆ ଏବଂ ଶିଶୁର ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ପାଇଁ ସ୍ତନ୍ୟପାନ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ । ଜନ୍ମ ପରେ ଅତି କମରେ ଛଅ ମାସ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ, ପେଟ ଭରିବା ପାଇଁ ଏବଂ ଶରୀରର ବିକାଶ ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ପୁଷ୍ଟିକର ଖାଦ୍ୟ ପାଇଁ ଶିଶୁ ମା'ର କ୍ଷୀର ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ । କିନ୍ତୁ ଯଦି କୌଣସି କାରଣରୁ ମା' ଆବଶ୍ୟକ ପରିମାଣରେ ଶିଶୁକୁ ସ୍ତନ୍ୟପାନ କରାଇବାରେ ସକ୍ଷମ ନୁହଁନ୍ତି, ତେବେ ଏହା କେବଳ ଶିଶୁର ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ଉପରେ ନୁହେଁ ବରଂ ମାଆଙ୍କ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ଉପରେ ମଧ୍ୟ ଖରାପ ପ୍ରଭାବ ପକାଇପାରେ । କେବଳ ଏତିକି ନୁହେଁ ପ୍ରସବ ପରେ ମହିଳା ମାନଙ୍କଠାରେ ଏହା ପ୍ରାୟତଃ ଦେଖାଯାଏ ଯେ ଯେତେବେଳେ ସେମାନେ ଶିଶୁକୁ ସ୍ତନ୍ୟପାନ କରାଇବାକୁ ଚାହାଁନ୍ତି, ସେତେବେଳେ ସେମାନେ ଦୁଗ୍ଧ ନିର୍ଗତ ହୁଅନ୍ତି ନାହିଁ କିମ୍ବା ଏହା ବହୁତ କମ୍ ପରିମାଣରେ ଆସେ । ଏଭଳି ପରିସ୍ଥିତିରେ ମାଆମାନେ କେଉଁ ପଦକ୍ଷେପ ଗ୍ରହଣ କରିବା ଉଚିତ୍, ଯାହା ମାଆ ଏବଂ ଶିଶୁର ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ପାଇଁ ଲାଭଦାୟକ ପ୍ରମାଣିତ କରିବ । ଜାଣନ୍ତୁ,
ବିଶ୍ବ ସ୍ତନ୍ୟପାନ ସପ୍ତାହ ପାଳନର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ:
ମାଆ କ୍ଷୀରର ଗୁରୁତ୍ବ, ଆବଶ୍ୟକତା ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଲୋକଙ୍କୁ ସଚେତନ କରିବା ପାଇଁ ପ୍ରତିବର୍ଷ ଅଗଷ୍ଟ ୧ ରୁ ୭ ତାରିଖ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏକ ସପ୍ତାହ ଧରି ବିଶ୍ବ ସ୍ତନ୍ୟପାନ ସପ୍ତାହ ବା ୱାର୍ଲ୍ଡ ବ୍ରେଷ୍ଟଫିଡ଼ିଂ ୱିକ୍ (World Breastfeeding Week) ପାଳନ ହୁଏ । ପ୍ରଥମତଃ ଏହି ଦିବସକୁ ୭୦ଟି ଦେଶରେ ପାଳନ କରାଯାଉଥିବା ବେଳେ ଏବେ ପ୍ରାୟ ୧୭୦ଟି ଦେଶରେ ପାଳନ କରାଯାଉଛି । ୧୯୯୦ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ମାସରେ ଏହି ଦିବସ ପାଳନ କରିବା ପାଇଁ ଘୋଷଣା କରାଯାଇଥିଲା । ସେବେ ଠାରୁ ଏହା ପାଳନ କରାଯାଇ ଆସୁଛି ।
ଚଳିତ ବର୍ଷର ଥିମ:
ପ୍ରତିବର୍ଷ 'ବିଶ୍ୱ ସ୍ତନ୍ୟପାନ ସପ୍ତାହ' ଏକ ଭିନ୍ନ ଥିମ୍ ସହ ପାଳନ କରାଯାଏ । ଯେଉଁଥିରେ ଥିମ୍ ଚୟନ କରିବାର ଦାୟିତ୍ୱ 'ୱାର୍ଲ୍ଡ ଆଲାଇନ୍ସ ଫର ବ୍ରେଷ୍ଟଫିଡ଼ିଂ ଆକ୍ସନ' ଉପରେ ରହିଛି । ୨୦୨୪ ବର୍ଷର ଥିମ୍ ବିଷୟରେ କହିବାକୁ ଗଲେ, ଏହି ସପ୍ତାହର ବିଷୟବସ୍ତୁ ହେଉଛି 'Closing the gap: Breastfeeding support for all' । ଏହି ଥିମର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ସମସ୍ତ ମା’ଙ୍କ ପାଇଁ ସ୍ତନ୍ୟପାନ କରାଇବା ସହଜ କରିବା ।
ଏହି କାରଣରୁ ସ୍ତନ୍ୟପାନ କରାଇବାରେ ହୁଏ ସମସ୍ୟା:-
ଉତ୍ତରାଖଣ୍ଡର ଜଣେ ଶିଶୁରୋଗ ବିଶେଷଜ୍ଞ ଡାକ୍ତର ଲତିକା ଯୋଶୀ କହିଛନ୍ତି ଯେ ସ୍ତନ୍ୟପାନ କରାଇବା କିମ୍ବା ଶିଶୁର ସ୍ତନ୍ୟପାନ କରାଇବାରେ ଅସମର୍ଥତା କେବଳ ତାଙ୍କ ପୁଷ୍ଟିକର ଖାଦ୍ୟ ଏବଂ ବିକାଶ ଉପରେ ପ୍ରଭାବ ପକାଇବ ନାହିଁ ବରଂ ମାଆ ପାଇଁ କିଛି ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ସମସ୍ୟା ମଧ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି କରିପାରେ । ମା’ର ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଅବସ୍ଥା ସହିତ, ବେଳେବେଳେ ଅନ୍ୟ କେତେକ କାରଣ ମଧ୍ୟ ସ୍ତନ୍ୟପାନରେ ସମସ୍ୟା ପାଇଁ ଦାୟୀ ହୋଇପାରେ । ସେଥିମଧ୍ୟରୁ କିଛି ନିମ୍ନଲିଖିତ ଅଟେ ।
- କ୍ଷୀରର ଅଭାବ: ଅନେକ ଥର ମାଆଙ୍କ ଶରୀର ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ପରିମାଣରେ କ୍ଷୀର ଉତ୍ପାଦନ କରେ ନାହିଁ, ଯେଉଁ କାରଣରୁ ପିଲାଟି ପୁଷ୍ଟିକର ଖାଦ୍ୟ ପାଇ ନଥାଏ । ମା’ର ଶରୀରରେ ପୁଷ୍ଟିକର ଅଭାବ କିମ୍ବା ଚାପ ଯୋଗୁଁ ଏହି ସମସ୍ୟା ହୋଇପାରେ । ଯାହା ବେଳେବେଳେ ସ୍ତନ୍ୟପାନରେ ସମସ୍ୟା ସୃଷ୍ଟି କରିପାରେ ।
- ସ୍ତନ ସଂକ୍ରମଣ: ସ୍ତନ ସଂକ୍ରମଣ ବା ମାଷ୍ଟାଇଟିସ୍ ଏକ ସାଧାରଣ ସମସ୍ୟା ଯେଉଁଥିରେ ସ୍ତନ ଫୁଲିଯିବା ଏବଂ ଯନ୍ତ୍ରଣା ହୁଏ । ଏହି ସଂକ୍ରମଣ ଶିଶୁକୁ ସ୍ତନ୍ୟପାନ ସମୟରେ ଖାଇବାକୁ ଦେବାରେ ଅସୁବିଧା ସୃଷ୍ଟି କରିଥାଏ ଏବଂ ସ୍ତନ୍ୟପାନରେ ବାଧା ସୃଷ୍ଟି କରିଥାଏ । ଗୁରୁତର ସଂକ୍ରମଣ ହେଲେ ଡାକ୍ତର ମା’ଙ୍କୁ କିଛି ସମୟ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସ୍ତନ୍ୟପାନ ନକରିବାକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଇପାରନ୍ତି ।
- ନିପ୍ପଲରେ ଯନ୍ତ୍ରଣା: ଅନେକ ମା’ଙ୍କୁ ନିପ୍ପଲରେ ଯନ୍ତ୍ରଣାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେବାକୁ ପଡେ । ଶିଶୁକୁ କ୍ଷୀରର ଭୁଲ ଖାଇବା ଯୋଗୁଁ ଏହି ସମସ୍ୟା ଦେଖାଦେଇଥାଏ । ଯାହା ସ୍ତନ୍ୟପାନରେ ସମସ୍ୟା ସୃଷ୍ଟି କରିଥାଏ ।
- ସ୍ତନ ଆକୃତି: କେତେକ ମାଆ ସେମାନଙ୍କର ସ୍ତନ ଆକୃତି ଯୋଗୁଁ ସ୍ତନ୍ୟପାନ କରାଇବାରେ ଅସୁବିଧା ହୁଏ । ଏହାଦ୍ୱାରା ପିଲାଟି ସଠିକ୍ ଭାବରେ କ୍ଷୀର ପିଇବ ନାହିଁ । ଏଗୁଡିକ ବ୍ୟତୀତ, କିଛି ରୋଗ, ସଂକ୍ରମଣ କିମ୍ବା ସମସ୍ୟା ହୋଇପାରେ ଯାହା ସ୍ତନ୍ୟପାନରେ ବାଧା ସୃଷ୍ଟି କରିପାରେ ।
ମା' ଏବଂ ଶିଶୁର ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ଉପରେ ପ୍ରଭାବ:-
ଡକ୍ଟର ଲତିକା ଯୋଶୀ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଯଦି ଜଣେ ମା' ନିଜ ସନ୍ତାନକୁ ସଠିକ୍ ଉପାୟରେ ଏବଂ ସଠିକ୍ ପରିମାଣରେ ସ୍ତନ୍ୟପାନ କରାଇବାରେ ସକ୍ଷମ ନୁହଁନ୍ତି, ତେବେ ଏହା କେବଳ ପିଲାଙ୍କ ଉପରେ ନୁହେଁ ବରଂ ମା'ର ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ଉପରେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରଭାବ ପକାଇଥାଏ । ଏପରି ପରିସ୍ଥିତିରେ ଅନେକ ସମସ୍ୟା ଅଛି ଯାହାର ବିପଦ ବଢିପାରେ । ସେଥିମଧ୍ୟରୁ କିଛି ନିମ୍ନଲିଖିତ ଅଟେ ।
- ମା'ର କ୍ଷୀର ପିଲାଙ୍କ ପାଇଁ ସର୍ବୋତ୍ତମ, ଏଥିରେ ସମସ୍ତ ପୋଷକ ତତ୍ତ୍ୱ ରହିଥାଏ ଯାହା ଶିଶୁର ବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ । ସ୍ତନ୍ୟପାନ କରାଇବାରେ ଯଦି କୌଣସି ଅସୁବିଧା ଥାଏ, ତେବେ ଶିଶୁ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ପୁଷ୍ଟିକର ହୁଏ ନାହିଁ, ଯାହା ତାଙ୍କର ଶାରୀରିକ ଏବଂ ମାନସିକ ବିକାଶରେ ବାଧା ସୃଷ୍ଟି କରିପାରେ ।
- ମାଆଙ୍କ କ୍ଷୀର ଶିଶୁର ରୋଗ ପ୍ରତିରୋଧକ ଶକ୍ତି ବଢାଇଥାଏ । ସ୍ତନ୍ୟପାନ କରାଇବାରେ ଯଦି କୌଣସି ଅସୁବିଧା ଥାଏ, ତେବେ ପିଲା ଏହି ଲାଭ ପାଇ ନଥାଏ ଏବଂ ରୋଗ ପ୍ରତି ଅଧିକ ସମ୍ବେଦନଶୀଳ ହୋଇପାରେ ।
- ଶିଶୁକୁ ସଠିକ୍ ଏବଂ ସଠିକ୍ ପରିମାଣରେ ସ୍ତନ୍ୟପାନ କରାଇବାରେ ଅସମର୍ଥ ହେଲେ, ଅନେକ ଥର କ୍ଷୀର ମାଆର ସ୍ତନରେ ଜମା ହେବା ଆରମ୍ଭ କରେ, ଯାହାଦ୍ୱାରା ଦୁଗ୍ଧ ଗୁଣ୍ଡ, ଅନ୍ୟ କେତେକ ସଂକ୍ରମଣ ଏବଂ ବେଳେବେଳେ ସ୍ତନରେ କେତେକ ଗମ୍ଭୀର ସମସ୍ୟା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇପାରେ । ବେଳେବେଳେ ଏହା ମା ପାଇଁ ବହୁତ ଯନ୍ତ୍ରଣାଦାୟକ ପରିସ୍ଥିତି ସୃଷ୍ଟି କରିପାରେ ।
- ସ୍ତନ୍ୟପାନ କରାଇବାରେ ଅସୁବିଧା ହେଲେ ଜଣେ ମା' ଚାପଗ୍ରସ୍ତ ଏବଂ ଚିନ୍ତିତ ଅନୁଭବ କରିପାରନ୍ତି । ଏହା ମାନସିକ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ଉପରେ ନକାରାତ୍ମକ ପ୍ରଭାବ ପକାଇପାରେ ଏବଂ ମା’ରେ ଉଦାସୀନତା ମଧ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି କରିପାରେ ।
ଏହା ମଧ୍ୟ ପଢନ୍ତୁ: ଶିଶୁ ପାଇଁ କେତେ ଜରୁରୀ ମାଆ କ୍ଷୀର: ଅସୁସ୍ଥ ଥିଲେ ବି ସନ୍ତ୍ୟପାନ କରାଇ ପାରିବେ କି ? କଣ କହୁଛନ୍ତି ବିଶେଷଜ୍ଞ
ସମାଧାନ:-
ସେ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଶିଶୁକୁ ଅତି କମରେ ଛଅ ମାସ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସ୍ତନ୍ୟପାନ କରାଇବା କେବଳ ପିଲାଙ୍କ ପାଇଁ ନୁହେଁ ବରଂ ମା’ର ସୁସ୍ଥ ଶାରୀରିକ ଏବଂ ମାନସିକ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ । କେବଳ ଏହି ଅବଧିରେ ନୁହେଁ ବରଂ ସ୍ତନ୍ୟପାନ କରାଇବାରେ କୌଣସି ଅସୁବିଧା କିମ୍ବା ଅସୁବିଧାକୁ ଆପଣ କେବେବି ଅଣଦେଖା କରିବା ଉଚିତ୍ ନୁହେଁ ଏବଂ ଯଦି ଏହା ଘଟେ, ତେବେ ତୁରନ୍ତ ଡାକ୍ତରଙ୍କ ସହ ପରାମର୍ଶ କରନ୍ତୁ ଏବଂ ଏହାର ସମାଧାନ ଖୋଜିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରନ୍ତୁ ।
- ସେ କହିଛନ୍ତି ଯେ ନିରାପଦ ସ୍ତନ୍ୟପାନ ପାଇଁ, ସଠିକ୍ ପୁଷ୍ଟିକର ଖାଦ୍ୟ ଏବଂ ସଠିକ୍ କୌଶଳର ଯତ୍ନ ନେବା ଏବଂ ଠିକ୍ ସମୟରେ ବିଶେଷଜ୍ଞଙ୍କ ପରାମର୍ଶ ନେବା ଏବଂ ଏହାକୁ ଅନୁସରଣ କରିବା ଜରୁରୀ ଅଟେ ।
- ଏହା ବ୍ୟତୀତ, ମା ନିଜ ଖାଦ୍ୟକୁ ପୁଷ୍ଟିକର ଏବଂ ସଠିକ୍ ରଖିବା ଉଚିତ ଏବଂ ଆବଶ୍ୟକ ପରିମାଣର ଜଳ ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ତରଳ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ବୃଦ୍ଧିକାରୀ ପଦାର୍ଥ ଖାଇବା ଉଚିତ୍ ଯାହା ଦ୍ୱାରା ଶରୀର ହାଇଡ୍ରେଟେଡ୍ ରହିଥାଏ ଏବଂ ଶରୀରରେ ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ପରିମାଣର ଦୁଗ୍ଧ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇପାରିବ ।
- ପ୍ରସବ ପରେ, ସ୍ତନ୍ୟପାନର ସଠିକ କୌଶଳ ବିଷୟରେ ମାଆଙ୍କୁ ଶିକ୍ଷା ଦେବା କିମ୍ବା କହିବା ମଧ୍ୟ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ । ଯାହାଦ୍ୱାରା ସ୍ତନ୍ୟପାନ କରାଇବା ଉଭୟ ମା ଏବଂ ଶିଶୁ ପାଇଁ କୌଣସି ଅସୁବିଧା କିମ୍ବା ଅସନ୍ତୋଷର କାରଣ ହୋଇନଥାଏ ।
ବ୍ୟୁରୋ ରିପୋର୍ଟ, ଇଟିଭି ଭାରତ
