हैदराबाद Goods And Service Tax : भारतातील सामान्य कर वस्तू आणि सेवा कर म्हणजेच जीएसटी म्हणून ओळखला जातो. त्यामुळं देशाला अप्रत्यक्ष कर, सेवा कर, विक्री कर उत्पादन शुल्कासाठी एक समान बाजारपेठ बनवलंय. या वर्षी कर संकलनानं एक महत्त्वाचा टप्पा पार केला. एप्रिलमध्ये जीएसटी संकलनामुळं 2.1 लाख कोटी रुपयांचा निधी देशाच्या खात्यात जमा झाला आहे.
आतापर्यंतचा सर्वाधिक कर जमा : स्वातंत्र्यानंतर, वैयक्तिक आयकर, कॉर्पोरेट कर यांसारख्या प्रत्यक्ष करांच्या बाबतीत भारत एकच बाजारपेठ होता. तथापि, अप्रत्यक्ष कर, सेवा कर, विक्री कर, मूल्यवर्धित कर (व्हॅट), उत्पादन शुल्क, वस्तूंच्या उत्पादनावर केंद्राकडून आकारला जात होता. विविध राज्ये तसंच केंद्र सरकार स्वतंत्रपणे कर आकारत होते. ज्यामुळं देशात विविध राज्याच्या कर प्रणालीचं पालन करणे व्यवसायांसाठी कठीण होतं. कारण विविध राज्यांनी त्यांच्या मनाप्रमाणे विविध कर लावले होते. त्यामुळं व्यावसायीकांना कर भरताना अडचण निर्माण होत असे.
त्यावर मात करण्यासाठी भाजप सरकारनं नवी कर प्रणाली लागू करण्याचा निर्णय घेतला होता. राज्ये आणि केंद्रानं देशाच्या घटनेत सुधारणा करून राष्ट्रव्यापी कर संयुक्तपणे लागू करण्यासाठी सरकानं नविध विधेक आणलं होतं. 1 जुलै 2017 रोजी नवीन GST कायदे लागू करण्यात आले. या देशव्यापी सामान्य GST नं पेट्रोलियम उत्पादनं, अल्कोहोल उत्पादनला अप्रत्यक्ष करात समाविष्ट केलंय. या अप्रत्यक्ष करांमुळं कर भरण्यात सुलभता आलीय. तथापि, इतर कोणत्याही कर सुधारणांप्रमाणे, GST कराला देखील अनेक समस्यांचा सामना करावा लागला. यामुळं विरोधी पक्षांनी जीएसटी विधेयक घाईघाईनं लागू केल्याबद्दल सरकारला दोषी ठरवलं होतं.
जीएसटी संकलन आर्थिक वर्ष 2017-18 मध्ये सरासरी 90,000 कोटी रुपये अंदाजित केलं गेलं. आर्थिक वर्ष 2023-24 मध्ये 1.68 लाख कोटी रुपयांपर्यंत वाढलं. जे जवळपास दुप्पट आहे. आर्थिक वर्ष 2017-18 मध्ये सरासरी मासिक संकलन. गेल्या आर्थिक वर्षात, सकल GST संकलनानं 20.18 लाख कोटी रुपयांचा सर्वकालीन उच्चांक ओलांडला आहे. जो मागील वर्षाच्या तुलनेत 11.7 टक्क्यांनी वाढला आहे.
याउलट, आर्थिक वर्ष 2022-23 मध्ये वार्षिक जीएसटी संकलन 18.01 लाख कोटी होतं. जे सरासरी मासिक जीएसटी संकलन 1.5 लाख कोटी रुपये आहे. GST नं आर्थिक वर्षात देखील मजबूत कामगिरी केलीय. कारण मार्च 2024 मध्ये, 1.78 लाख कोटी रुपयांचा दुसरा सर्वोच्च कर संकलन नोंदवलं गेलं.
चालू आर्थिक वर्षाची सुरुवात करामुळं आणखी मजबूत झाली आहे. कारण सुमारे सात वर्षांच्या प्रवासात पहिल्यांदाच एका महिन्यात 2 लाख कोटी रुपयांचा टप्पा पार केला आहे. ही मजबूत कामगिरी वाढलेल्या देशांतर्गत व्यवहारांवर आधारित आहे. ज्यात 13.4 टक्के वाढ नोंदवली गेली. ज्यात जीएसटी 8.3 टक्क्यांनी वाढल्याचं दिसून आलं आहे.
