जागतिक मानवाधिकार दिनाचं काय आहे महत्त्व? 'या' संस्था जगभरात करतात कार्य

Human Rights Day : जगात जन्माला आलेल्या प्रत्येक माणसाला जगण्याचा अधिकार आहे. चांगले जीवन जगण्याचा प्रत्येकाला विशेष अधिकार मिळाले आहेत. असे असूनही लोकांचे शोषण व त्रास होत आहे. कारण त्यांना त्यांचे हक्क माहीत नाहीत. जाणून घेऊ मानवी हक्कासाठी कोणत्या संस्था काम करतात.

हैदराबाद : आंतरराष्ट्रीय समुदायाकडून दरवर्षी १० डिसेंबर रोजी मानवी हक्क दिन साजरा केला जातो. संयुक्त राष्ट्रांच्या महासभेने 1948 मध्ये मानवी हक्कांची सार्वत्रिक घोषणा स्वीकारली. त्या दिवसाचे आज स्मरण केले जातं आहे. मानवी हक्क दिनाची औपचारिक सुरुवात 1950 मध्ये झाली. जेव्हा संयुक्त राष्ट्रांच्या सर्वसाधारण सभेनं मानवी हक्काचा ठराव 423 (V) संमत केला. जगभरातील देश आणि इच्छुक संस्थांना दरवर्षी 10 डिसेंबर हा मानवाधिकार दिन म्हणून स्वीकारण्याचे आमंत्रण दिले.

• मानवी हक्क दिन का साजरा केला जातो? कोणत्याही व्यक्तीचा जगण्याचा हक्क, स्वातंत्र्य, समानता आणि आदर हा मानवी हक्कांतर्गत येतो. परंतु बहुतेक लोकांना या अधिकारांची माहिती नसते. त्यांना या अधिकारांची जाणीव करून देण्यासाठीच मानवी हक्क दिन साजरा केला जातो.

• भारतातील मानवाधिकार कायदा : भारत सरकारनं 12 ऑक्टोबर 1993 रोजी राष्ट्रीय मानवाधिकार आयोगाची स्थापना केली. हा कायदा 28 सप्टेंबर 1993 पासून लागू झाला. नागरी आणि राजकीय हक्कांसोबतच आर्थिक, सामाजिक आणि सांस्कृतिक हक्कही आयोगाच्या अंतर्गत येतात.

• मानवाधिकार दिनाची पार्श्वभूमी : 1948 मध्ये मानवी हक्कांची सार्वत्रिक घोषणा स्वीकारल्याच्या दिवसापासून संयुक्त राष्ट्रसंघाद्वारे मानवाधिकार दिन साजरा केला जातो. पहिल्यांदाच 48 देशांनी हा दिवस संयुक्त राष्ट्रांच्या महासभेत साजरा केला.

मानवी हक्कांसाठी संस्था

• आंतरराष्ट्रीय मानवाधिकार आणि गुन्हेगारी विरोधी संघटना : ही संस्था आठ वर्षांपासून कार्यरत आहे. त्याचे मुख्य कार्यालय आसाममध्ये आहे. हे 18 राज्यांमध्ये कार्यरत आहे. जमशेदपूरमध्येही त्याची शाखा आहे. कौटुंबिक हिंसाचार, वंचित व पीडित लोकांना न्याय मिळवून देणे, वैद्यकीय शिबिरे, तपासणी शिबिरे व इतर कामे केली जातात. दरवर्षी मोठ्या प्रमाणावर वैद्यकीय शिबिरे आयोजित करून लोकांना मोफत मोतीबिंदूचे ऑपरेशन केले जाते.
• झारखंड मानवाधिकार संघटना : मनोज मिश्रा यांनी 2006 साली संस्थेची पायाभरणी केली. ही एनजीओ म्हणून लोकांच्या हक्कांसाठी काम करते. संस्था लोकांच्या मूलभूत हक्कांसाठी काम करते. राष्ट्रीय मानवाधिकार आयोगात शेकडो प्रकरणे सुरू आहेत. सध्या ही संस्था बायो-मेडिकल वेस्टवर काम करत असून, त्यासंदर्भात हायकोर्टात याचिका दाखल करण्यात आली आहे.
• आंतरराष्ट्रीय मानवाधिकार संघटना : ही संघटना 22 मार्च 2011 रोजी आंतरराष्ट्रीय स्तरावर सुरू करण्यात आली. मुख्य कार्यालय जिनिव्हा येथे आहे. भारतातील पुणे (महाराष्ट्र) येथे कार्यालय आहे. त्याची शाखा देशातील प्रत्येक राज्यात कार्यरत आहे. झारखंड आणि जमशेदपूरमध्ये ही संस्था बाल शोषण, महिला अत्याचार, घरकामगारांचे हक्क, भुकेल्यांना अन्न पुरवण्यासोबतच कुपोषण आणि इतर समस्यांवर काम करत आहे.

हेही वाचा :