ETV Bharat / sukhibhava

Upgrade to respirators : कपडे आणि सर्जिकल मास्कला रेस्पिरेटर्सचा पर्याय ? - is n95 respirator better

ओमायक्रॉनच्या वाढत्या संक्रमणासोबतच अनेक देशांमध्ये कोरोना काळात मास्क वापरणे योग्य राहील का यावर संशोधन केले जात आहे. तर कपड्यापासून तयार केलेले मास्क अथवा एन९५ ऐवजी रेस्पिरेटर्सचा वापर केला जाऊ शकतो का यावर शास्त्रज्ञांचे विचारमंथन सुरू आहे.

mask
mask
author img

By

Published : Jan 19, 2022, 7:16 PM IST

ऑस्ट्रियातील सार्वजनिक ठिकाणी एक वर्षापासून रेस्पिरेटर्स वापरणे अनिवार्य आहे. आता, युनायटेड स्टेट्स सेंटर्स फॉर डिसीज कंट्रोल अँड प्रिव्हेन्शन रेस्पिरेटर्सचा अधिक संरक्षणासाठी वापर केला जाऊ शकतो यावर संशोधन केले जात आहे. उदाहरणार्थ, सार्वजनिक वाहतुकीवर किंवा बंदिस्त गर्दीच्या ठिकाणी याच्या वपर करण्यावर चाचपणी केली जात आहे. आता आपल्या कुटुंबाला मास्कचा पुनर्विचार करण्याची आणि अपग्रेड करण्याची वेळ आली आहे.

रेस्पिरेटर्स म्हणजे काय ?

रेस्पिरेटर्स यांना मास्कच म्हणतात. विशिष्ट मानकानुसार बनवलेली वैयक्तिक संरक्षक उपकरणे आहेत आणि धोकादायक हवेतील दूषित पदार्थांचा श्वास रोखण्यासाठी डिझाइन केली गेली आहेत. अमेरिकेत रेस्पिरेटर्सचे व्यवस्थापन नॅशनल इन्स्टिट्यूट फॉर ऑक्युपेशनल सेफ्टी अँड हेल्थ (एनआयओएच) द्वारे केले जाते आणि आणि यात फिल्टर कार्यक्षमता, श्वासोच्छवास प्रतिकार आणि तंदुरुस्त अशा तीन गोष्टींचा समावेश आहे.

या फिल्टरने उच्च प्रवाह दराने सर्वात भेदक आकाराच्या श्रेणीतील किमान ९५ टक्के कण पकडले पाहिजेत. ऑस्ट्रेलियात रेस्पिरेटर्सने टीजीएमानकांची पूर्तता केली पाहिजे. रेस्पिरेटर्समध्ये थर असण्यापेक्षा पूर्णपणे फिल्टरिंग सामग्री असते. त्याला वॉटरप्रूफिंग आणि फिल्टरिंग फेसपीस रेस्पिरेटर (एफएफआर) म्हणतात. रेस्पिरेटर्स अनेक वेळा परिधान केला जाऊ शकतो परंतु शेवटी फेकून दिला पाहिजे. एफएफआर पट्टे ताणल्यामुळे किंवा नाकाच्या क्लिप किंवा एज घटकांच्या अपयशामुळे २० वेअरनंतर चांगली फिट होण्याची क्षमता गमावतात. फिल्टर मटेरियल सहसा एक न विणलेले पॉलिप्रोपिलीन इलेक्ट्रिरेट असते. फायबर कमी श्वसन प्रतिकार सुनिश्चित करताना कण संकलन वाढविण्यासाठी विद्युत प्रभार वाहून नेतात.

सुरुवातीला कापडाचे मुखवटे का घालण्यास सांगण्यात आले?

कोरोना थेंबांद्वारे (खोकला आणि शिंकांद्वारे तोंड, नाक किंवा डोळ्यांवर पसरला. अशासाठी कापड अथवा एन९५ मास्क घालणे फायदेशीर आहे, असा समज झाला. उत्सर्जित होणाऱ्या विषाणूपासून इतरांना वाचवण्यासाठी हा स्रोत नियंत्रणाचा एक कार्यक्षम प्रकार आहे. विषाणूंचे संक्रमण हे हवेद्वारे होते. विषाणूंनी भरलेले कण श्वासोच्छ्ववास आणि बोलण्यामुळे कालांतराने हवेत तयार होतात त्यामुळे रेस्पिरेटर्स वापरले पाहिजे.

विनामास्क लोकांपासून रेस्पिरेटर्स संरक्षण करेल का ?

हे एक्सपोजरच्या प्रकारावर आणि आपण किती काळ उघडे आहात यावर अवलंबून आहे. तुम्ही कुठे आहात, तुम्ही काय करत आहात, कोणाशी आणि किती काळ आहात यावर अवलंबून आहे. सर्वात सुरक्षित परिस्थिती, विशेषत: गर्दीच्या सेटिंग्जमध्ये दीर्घकाळ संपर्कासाठी, जेव्हा प्रत्येकाने एन ९५ रेस्पिरेटर्स वापरणे आवश्यक आहे. समाजात रेस्पिरेटर्सला पाठिंबा दाखवणारे पुरावे दाखवणे कठीण आहे. परंतु यादृच्छिक नियंत्रित चाचण्यांचा (आरसीटी) अभाव म्हणजे ते प्रभावी नाहीत. लोकसंख्या पातळीवर मास्क अथवा श्वसनाचा अभ्यास करणे गुंतागुंतीचे आहे. मात्र, प्रयोगशाळेतील संशोधनानुसार रेस्पिरेटर्स स्रोत नियंत्रण आणि वैयक्तिक संरक्षणासाठी प्रभावी आहे.

मला कपड्यांचे मास्क वापरणे आवडते. मी ते जास्त काळ वापरू शकते का ?

कदाचित नाही। कापडाचे मास्क कोणत्याही विशिष्ट दर्जाचे बनवले जात नाहीत. त्यामुळे त्यांचे गुणधर्म आणि गुणवत्ता बरीच बदलते. सर्वसाधारणपणे ते लहान हवेतील कणांचे निकृष्ट फिल्टर असतात.

सर्जिकल मास्क हे स्वस्त आहेत. त्यांचा वापर करता येईल का?

खरोखर नाही। काही सर्जिकल मास्क हे कापडाच्या मास्कपेक्षा अधिक चांगल्या पद्दतीने काम करतात.मोठ्या थेंबांचे उत्सर्जन रोखण्यासाठी डिझाइन केले गेले होते. काही वैद्यकीय दर्जाचे सर्जिकल मास्क शरीरातील द्रव स्प्लॅश किंवा स्प्रेपासून संरक्षण देखील देऊ शकतात. कोणत्याही सर्जिकल मास्कमुळे लहान संसर्गजन्य कणांचे उत्सर्जन किंवा श्वासोच्छ्वास रोखला जाणार नाही. श्वसनाच्या तुलनेत सर्जिकल आणि कापडाच्या मुखवट्याची मुख्य कमतरता म्हणजे त्यांचा सैल फिट पणा. काही जुने, कडक कप शैलीचे रेस्पिरेटर्स अस्वस्थ करणारे असते.

मी चांगला फीट असणारा रेस्पिरेटर्स वापरू का ?

नाही. कामगारांना धूळ किंवा प्रदूषण या हवेतील धोक्यांपासून वाचवण्यासाठी रेस्पिरेटर्सचा वापर केला जातो, तेव्हा मालकांना कायदेशीररित्या फिट-टेस्टिंग करणे आवश्यक असते. रेस्पिरेटर्सने आपल्या चेहऱ्यावर नाक आणि हनुवटीभोवती चांगले राहिले पाहिजे. घट्ट सील तयार करण्यासाठी नाकाची क्लिप तयार करा आणि दोन्ही पट्टे आपल्या डोक्याभोवती ठेवा, गरज पडल्यास ते व्यवस्थित करा. प्रत्येक वेळेस सेल्फ सील-चेक करण्याची सवय लावा.

रेस्पिरेटर्स आरोग्य क्षेत्रातील लोकांसाठीच आहेत का ?

नाही. साथीच्या रोगाच्या सुरुवातीच्या काळात, वैयक्तिक संरक्षणात्मक उपकरणांची जागतिक कमतरता होती. आरोग्य सेवा कामगारांना इन्टबेशनसारख्या तथाकथित एरोसोल-जनरेशन प्रक्रियेपासून सीओव्हीआयडी होण्याचा धोका जास्त आहे. त्यामुळे लोकांना रेस्पिरेटर्स खरेदी करण्यापासून परावृत्त केले गेले.

याची किंमत आणि पर्यावरणावर होणारा परिणाम

कापडी मास्कच्या तुलनेत रेस्पिरेटर्सला जास्त किंमत मोजावी लागते आणि त्यांचा पर्यावरणावर अधिक परिणाम होतो. परंतु डिस्पोजेबल श्वसनाचा वापर ओले किंवा खराब न झाल्यास जास्क काळासाठी त्याचा वापर केला जाई शकतो. . श्वासोच्छ्वास घाणेरडा झाल्यावर फेकून द्यावा किंवा पट्टे, नाकाची क्लिप किंवा इतर घटकाची परिणामकारकता संपते.

जर मला परवडत नसेल किंवा एन ९५ रेस्पिरेटर्स वापरू शकते का?

कोरियन केएफ ९४ आणि चिनी केएन ९५ हे स्वस्त पर्याय आहेत जे शस्त्रक्रियेच्या किंवा कापडाच्या मुखवट्यापेक्षा चांगले संरक्षण प्रदान करतात. बनावट वस्तूंपासून सावध रहा, जसे की जीएन स्टॅम्प नसलेल्यांना ते उत्पादन मानकांची पूर्तता करतात हे दर्शविण्यासाठी. जर तुम्ही श्वसनरोखून धरू शकत नसाल, तर तुम्ही शस्त्रक्रियेच्या किंवा कापडाच्या मुखवट्याचे संरक्षण सुधारू शकता. सर्जिकल मास्कवर घट्ट फिटिंग चा कापडाचा मुखवटा घालून वापरू शकता. शेवटी, एक चांगल्या डिझाइन केलेला कापडाचा मास्क (तीन थरांसह) तसेच चांगल्या प्रतीचा सर्जिकल मास्क देखील करू शकतो.

रेस्पिरेटर्स ची गरज आणि अभाव

जागतिक आरोग्य संघटनेने लसींच्या अधिक दृष्टिकोनाच्या महत्त्वावर भर दिला आहे. सीओव्हीआयडीचे प्रमाण जास्त असताना, सरकारांनी जनतेसाठी श्वसनाच्या तरतुदीचा आदेश देणे आणि निधी देणे या दोन्हींसाठी एक मजबूत प्रकरण आहे, जसे की अमेरिकेचे काही भाग आता करत आहेत.

ऑस्ट्रियातील सार्वजनिक ठिकाणी एक वर्षापासून रेस्पिरेटर्स वापरणे अनिवार्य आहे. आता, युनायटेड स्टेट्स सेंटर्स फॉर डिसीज कंट्रोल अँड प्रिव्हेन्शन रेस्पिरेटर्सचा अधिक संरक्षणासाठी वापर केला जाऊ शकतो यावर संशोधन केले जात आहे. उदाहरणार्थ, सार्वजनिक वाहतुकीवर किंवा बंदिस्त गर्दीच्या ठिकाणी याच्या वपर करण्यावर चाचपणी केली जात आहे. आता आपल्या कुटुंबाला मास्कचा पुनर्विचार करण्याची आणि अपग्रेड करण्याची वेळ आली आहे.

रेस्पिरेटर्स म्हणजे काय ?

रेस्पिरेटर्स यांना मास्कच म्हणतात. विशिष्ट मानकानुसार बनवलेली वैयक्तिक संरक्षक उपकरणे आहेत आणि धोकादायक हवेतील दूषित पदार्थांचा श्वास रोखण्यासाठी डिझाइन केली गेली आहेत. अमेरिकेत रेस्पिरेटर्सचे व्यवस्थापन नॅशनल इन्स्टिट्यूट फॉर ऑक्युपेशनल सेफ्टी अँड हेल्थ (एनआयओएच) द्वारे केले जाते आणि आणि यात फिल्टर कार्यक्षमता, श्वासोच्छवास प्रतिकार आणि तंदुरुस्त अशा तीन गोष्टींचा समावेश आहे.

या फिल्टरने उच्च प्रवाह दराने सर्वात भेदक आकाराच्या श्रेणीतील किमान ९५ टक्के कण पकडले पाहिजेत. ऑस्ट्रेलियात रेस्पिरेटर्सने टीजीएमानकांची पूर्तता केली पाहिजे. रेस्पिरेटर्समध्ये थर असण्यापेक्षा पूर्णपणे फिल्टरिंग सामग्री असते. त्याला वॉटरप्रूफिंग आणि फिल्टरिंग फेसपीस रेस्पिरेटर (एफएफआर) म्हणतात. रेस्पिरेटर्स अनेक वेळा परिधान केला जाऊ शकतो परंतु शेवटी फेकून दिला पाहिजे. एफएफआर पट्टे ताणल्यामुळे किंवा नाकाच्या क्लिप किंवा एज घटकांच्या अपयशामुळे २० वेअरनंतर चांगली फिट होण्याची क्षमता गमावतात. फिल्टर मटेरियल सहसा एक न विणलेले पॉलिप्रोपिलीन इलेक्ट्रिरेट असते. फायबर कमी श्वसन प्रतिकार सुनिश्चित करताना कण संकलन वाढविण्यासाठी विद्युत प्रभार वाहून नेतात.

सुरुवातीला कापडाचे मुखवटे का घालण्यास सांगण्यात आले?

कोरोना थेंबांद्वारे (खोकला आणि शिंकांद्वारे तोंड, नाक किंवा डोळ्यांवर पसरला. अशासाठी कापड अथवा एन९५ मास्क घालणे फायदेशीर आहे, असा समज झाला. उत्सर्जित होणाऱ्या विषाणूपासून इतरांना वाचवण्यासाठी हा स्रोत नियंत्रणाचा एक कार्यक्षम प्रकार आहे. विषाणूंचे संक्रमण हे हवेद्वारे होते. विषाणूंनी भरलेले कण श्वासोच्छ्ववास आणि बोलण्यामुळे कालांतराने हवेत तयार होतात त्यामुळे रेस्पिरेटर्स वापरले पाहिजे.

विनामास्क लोकांपासून रेस्पिरेटर्स संरक्षण करेल का ?

हे एक्सपोजरच्या प्रकारावर आणि आपण किती काळ उघडे आहात यावर अवलंबून आहे. तुम्ही कुठे आहात, तुम्ही काय करत आहात, कोणाशी आणि किती काळ आहात यावर अवलंबून आहे. सर्वात सुरक्षित परिस्थिती, विशेषत: गर्दीच्या सेटिंग्जमध्ये दीर्घकाळ संपर्कासाठी, जेव्हा प्रत्येकाने एन ९५ रेस्पिरेटर्स वापरणे आवश्यक आहे. समाजात रेस्पिरेटर्सला पाठिंबा दाखवणारे पुरावे दाखवणे कठीण आहे. परंतु यादृच्छिक नियंत्रित चाचण्यांचा (आरसीटी) अभाव म्हणजे ते प्रभावी नाहीत. लोकसंख्या पातळीवर मास्क अथवा श्वसनाचा अभ्यास करणे गुंतागुंतीचे आहे. मात्र, प्रयोगशाळेतील संशोधनानुसार रेस्पिरेटर्स स्रोत नियंत्रण आणि वैयक्तिक संरक्षणासाठी प्रभावी आहे.

मला कपड्यांचे मास्क वापरणे आवडते. मी ते जास्त काळ वापरू शकते का ?

कदाचित नाही। कापडाचे मास्क कोणत्याही विशिष्ट दर्जाचे बनवले जात नाहीत. त्यामुळे त्यांचे गुणधर्म आणि गुणवत्ता बरीच बदलते. सर्वसाधारणपणे ते लहान हवेतील कणांचे निकृष्ट फिल्टर असतात.

सर्जिकल मास्क हे स्वस्त आहेत. त्यांचा वापर करता येईल का?

खरोखर नाही। काही सर्जिकल मास्क हे कापडाच्या मास्कपेक्षा अधिक चांगल्या पद्दतीने काम करतात.मोठ्या थेंबांचे उत्सर्जन रोखण्यासाठी डिझाइन केले गेले होते. काही वैद्यकीय दर्जाचे सर्जिकल मास्क शरीरातील द्रव स्प्लॅश किंवा स्प्रेपासून संरक्षण देखील देऊ शकतात. कोणत्याही सर्जिकल मास्कमुळे लहान संसर्गजन्य कणांचे उत्सर्जन किंवा श्वासोच्छ्वास रोखला जाणार नाही. श्वसनाच्या तुलनेत सर्जिकल आणि कापडाच्या मुखवट्याची मुख्य कमतरता म्हणजे त्यांचा सैल फिट पणा. काही जुने, कडक कप शैलीचे रेस्पिरेटर्स अस्वस्थ करणारे असते.

मी चांगला फीट असणारा रेस्पिरेटर्स वापरू का ?

नाही. कामगारांना धूळ किंवा प्रदूषण या हवेतील धोक्यांपासून वाचवण्यासाठी रेस्पिरेटर्सचा वापर केला जातो, तेव्हा मालकांना कायदेशीररित्या फिट-टेस्टिंग करणे आवश्यक असते. रेस्पिरेटर्सने आपल्या चेहऱ्यावर नाक आणि हनुवटीभोवती चांगले राहिले पाहिजे. घट्ट सील तयार करण्यासाठी नाकाची क्लिप तयार करा आणि दोन्ही पट्टे आपल्या डोक्याभोवती ठेवा, गरज पडल्यास ते व्यवस्थित करा. प्रत्येक वेळेस सेल्फ सील-चेक करण्याची सवय लावा.

रेस्पिरेटर्स आरोग्य क्षेत्रातील लोकांसाठीच आहेत का ?

नाही. साथीच्या रोगाच्या सुरुवातीच्या काळात, वैयक्तिक संरक्षणात्मक उपकरणांची जागतिक कमतरता होती. आरोग्य सेवा कामगारांना इन्टबेशनसारख्या तथाकथित एरोसोल-जनरेशन प्रक्रियेपासून सीओव्हीआयडी होण्याचा धोका जास्त आहे. त्यामुळे लोकांना रेस्पिरेटर्स खरेदी करण्यापासून परावृत्त केले गेले.

याची किंमत आणि पर्यावरणावर होणारा परिणाम

कापडी मास्कच्या तुलनेत रेस्पिरेटर्सला जास्त किंमत मोजावी लागते आणि त्यांचा पर्यावरणावर अधिक परिणाम होतो. परंतु डिस्पोजेबल श्वसनाचा वापर ओले किंवा खराब न झाल्यास जास्क काळासाठी त्याचा वापर केला जाई शकतो. . श्वासोच्छ्वास घाणेरडा झाल्यावर फेकून द्यावा किंवा पट्टे, नाकाची क्लिप किंवा इतर घटकाची परिणामकारकता संपते.

जर मला परवडत नसेल किंवा एन ९५ रेस्पिरेटर्स वापरू शकते का?

कोरियन केएफ ९४ आणि चिनी केएन ९५ हे स्वस्त पर्याय आहेत जे शस्त्रक्रियेच्या किंवा कापडाच्या मुखवट्यापेक्षा चांगले संरक्षण प्रदान करतात. बनावट वस्तूंपासून सावध रहा, जसे की जीएन स्टॅम्प नसलेल्यांना ते उत्पादन मानकांची पूर्तता करतात हे दर्शविण्यासाठी. जर तुम्ही श्वसनरोखून धरू शकत नसाल, तर तुम्ही शस्त्रक्रियेच्या किंवा कापडाच्या मुखवट्याचे संरक्षण सुधारू शकता. सर्जिकल मास्कवर घट्ट फिटिंग चा कापडाचा मुखवटा घालून वापरू शकता. शेवटी, एक चांगल्या डिझाइन केलेला कापडाचा मास्क (तीन थरांसह) तसेच चांगल्या प्रतीचा सर्जिकल मास्क देखील करू शकतो.

रेस्पिरेटर्स ची गरज आणि अभाव

जागतिक आरोग्य संघटनेने लसींच्या अधिक दृष्टिकोनाच्या महत्त्वावर भर दिला आहे. सीओव्हीआयडीचे प्रमाण जास्त असताना, सरकारांनी जनतेसाठी श्वसनाच्या तरतुदीचा आदेश देणे आणि निधी देणे या दोन्हींसाठी एक मजबूत प्रकरण आहे, जसे की अमेरिकेचे काही भाग आता करत आहेत.

ETV Bharat Logo

Copyright © 2025 Ushodaya Enterprises Pvt. Ltd., All Rights Reserved.