हैदराबाद - १० फेब्रुवारी आणि १० ऑगस्ट या दोन दिवशी भारतात नॅशनल डीवर्मिंग डे म्हणजेच राष्ट्रीय जंतनाशक दिन पाळला जातो. १ ते १४ वर्ष वयाच्या मुलांच्या आतड्यांमधल्या जंतांचे पूर्णपणे निर्मूलन करणे हा या दिवसांचा उद्देश आहे. लहान मुलांमध्ये विशेष करून गावात राहणाऱ्या मुलांना जंताची समस्या असते. जागतिक आरोग्य संघटनेच्या म्हणण्याप्रमाणे भारतात १ ते १४ वयोगटातल्या २४१ दशलक्ष मुलांना जंत होण्याची शक्यता आहे. वेळेवर उपचार केला नाही, तर स्थिती आणखी बिघडून जाईल.
जंतनाशक दिनाचे महत्त्व समजून घेण्यासाठी आम्ही हैदराबादच्या रेनबो चिल्ड्रन्स हॉस्पिटलचे कन्सल्टंट नियोनॅटोलॉजिस्ट, एमडी एमआरसीपीसी (युके) असलेल्या डॉ. विजयनंद जमालपुरी यांच्याशी बातचीत केली.
जंतनाशक दिनाचे महत्त्व
मुलांसाठी हे खूप महत्त्वाचे आहे
- यामुळे मुलांच्या शरीरात पोषक घटकांचे योग्य प्रकारे शोषण होईल.
- मुलांची शाळेतली उपस्थिती आणि उत्पादकता वाढेल.
- जंतांची समस्या तीव्र होण्यास प्रतिबंध होईल.
- अ‌ॅनिमिया आणि पोटाचे विकार कमी होतील.
- यामुळे मूल सक्रिय आणि कार्यशील राहील.
मातीतून संक्रमित होणारे परोपजीवी जंत कसे पसरतात ?
डॉ. विजयनंद सांगतात, साॅइल ट्रान्समिटेड हेल्मिंथ ( एसटीएच ) म्हणजेच मातीतून संक्रमित होणारे परोपजीवी जंत दूषित अन्न किंवा दूषित हात यामुळे पसरतात. याचे सर्वसाधारण प्रकार म्हणजे राऊंडवर्म, व्हिपवर्म आणि हूकवर्म. जेव्हा एखादी संसर्ग झालेली व्यक्ती उघड्यावर शौचास बसते, तेव्हा हे जंतू शौचावाटे मातीत मिसळतात. मग ती दूषित माती अनेक प्रकारे संक्रमण पसरवते. फळे आणि भाज्या न धुता खाणे किंवा त्या कच्च्याच खाणे, जेवणाआधी हात न धुणे, शौचानंतर हात न धुणे, दूषित पाणी पिणे यामुळे संसर्ग होतो.
जंत काय करतात ?
आमचे तज्ज्ञ सांगतात की, एकदा का जंतांनी शरीरात प्रवेश केला की ते आतड्यात प्रवेश करतात. त्याला धरून ठेवतात आणि पोषक आहार खायला सुरुवात करतात. याशिवाय ते आतड्यातले थर नष्ट करतात. त्यामुळे शरीरात अन्नघटकांचे शोषण नीट होत नाही. म्हणून आतड्यात रक्तस्राव होतो आणि पोषकद्रव्य न मिळाल्याने कुपोषण होतो. याचा परिणाम अ‌ॅनिमिया होतो. याचा परिणाम शारीरिक विकास आणि आकलनशक्तीवरही होऊ शकतो. अगदी गंभीर परिस्थितीत आतड्याची शस्त्रक्रियाही करावी लागते. म्हणूनच मुलांना यापासून वाचवायला हवे. जंतनाशक दिन म्हणूनच महत्त्वाचा आहे.
या आजाराची लक्षणे
हा जंत संसर्ग झाला हे हे ओळखण्याची लक्षणे डॉ. विजयनंद यांनी सांगितली. ती पुढीलप्रमाणे -
- निस्तेज दिसणे
- अ‌ॅनिमिया
- सुस्तपणा आणि काम करण्यास कंटाळा
- चिडचिड
- थकवा
- पोटदुखी
- वारंवार पोट बिघडणे
- अतिसार किंवा बद्धकोष्ठता
- भूक न लागणे
- शाळेतली कामगिरी संथ होणे
- काही वेळा जंत विष्ठेतून बाहेर येऊ शकतात.
‘जंतांचा त्रास प्रौढांनाही होतो. पण मुलांमध्ये त्याचे प्रमाण जास्त असते. हा फक्त संसर्ग नाही, तर उपद्रव आहे. जंत वर्षानुवर्ष पोटात राहू शकतात. शरीराला हवी असणारे पोषक घटक ते खातात. त्यामुळे मुलांची उत्पादकता कमी होते. हा काही मोठा आजार नाही किंवा जीवघेणाही नाही. पण यामुळे आतड्यांना दुखापत होणे किंवा तीव्र अ‌ॅनिमिया होणे,’ हे होऊ शकते. आमचे तज्ज्ञ सांगतात.
प्रतिबंधक उपाय
भारताच्या राष्ट्रीय आरोग्य पोर्टल (एनएचपी) मध्ये दिलेले प्रतिबंधक उपाय पुढीलप्रमाणे –
- सॅनिटरी टॉयलेट्स वापरणे, शौच उघड्यावर न करणे
- जेवल्यानंतर आणि शौच केल्यानंतर हात धुणे
- चप्पल आणि बूट घालणे
- सुरक्षित आणि स्वच्छ पाण्यामध्ये फळे आणि भाज्या धुवून घेणे
- शिजवलेले अन्न खाणे
