हैदराबाद : धकाधकीच्या जीवनशैलीमुळे नागरिकांना अपचनाचा त्रास वाढला आहे. त्यामुळे आजकाल सर्वच वयोगटातील नागरिकांमध्ये अँटासिड म्हणजेच अ‍ॅसिडिटीविरोधी औषध वापरण्याचे प्रमाण वाढले आहे. अँटासिड या औषधाचे आरोग्यावर घातक परिणाम होत नाहीत, परंतु त्याचा अतिवापर आरोग्यावर विपरीत परिणाम करु शकत असल्याचा दावा संशोधकांनी केला आहे.
का होते अ‍ॅसिडिटी : पोटात गॅस, अ‍ॅसिडीटी किंवा अपचन यांच्यासारख्या समस्या आजकाल सामान्य झाल्या आहेत. डॉक्टरांच्या मतानुसार प्रत्येक दुसऱ्या किंवा तिसऱ्या व्यक्तीला पोटात अ‍ॅसिडिटीचा त्रास होणे आणि त्याच्या प्रतिबंधासाठी अँटासिड घेणे सामान्य आहे. मसालेदार अन्न खाल्ल्याने, पचायला वेळ लागणारे अन्न खाल्ल्याने, कोणत्याही अन्नाची अ‍ॅलर्जी किंवा कोणत्याही रोगाचा किंवा औषधाचा साईड इफेक्ट अशा अनेक कारणांमुळे पोटात गॅससह अ‍ॅसिडिटी होऊ शकते असा दावा संशोधक करतात. अँटासिड्स आरोग्यासाठी सुरक्षित असल्याचा समज नागरिकांमध्ये आहे. त्यामुळे ते विकत घेण्यासाठी डॉक्टरांच्या प्रिस्क्रिप्शनची आवश्यकता नाही. परंतु बऱ्याच नागरिकांना अँटासिड्सचा दीर्घकाळ वापर करणे आरोग्यावर विपरित परिणाम करु शकतात हे माहित नाही.
काय आहे अँटासिड आणि त्याचे कार्य : आपला आहार पचवण्यासाठी आपल्या पचनसंस्थेत विशिष्ट प्रकारचे रस, एन्झाइम्स आणि अ‍ॅसिड तयार होतात. ते अन्न पचवून आहारातून पोषण शोषून घेतात. जर आम्ल शरीरात सामान्य स्थितीत आणि आवश्यक प्रमाणात तयार होत असेल तर बहुतेक प्रकरणांमध्ये गॅस अ‍ॅसिडिटी सारखी समस्या उद्भवत नाही. परंतु काही वेळा भरपूर आहार घेतल्याने, अवेळी खाल्ल्याने, रोग किंवा औषधाच्या प्रभावामुळे किंवा इतर कारणांमुळे, पचनसंस्थेमध्ये अॅसिडचे उत्पादन वाढू लागते. अशा स्थितीत व्यक्तीला छातीत दुखणे, पोटात जळजळ होणे, पोटात गॅस होणे, आंबट ढेकर येणे, पोट फुगणे किंवा अपचन यांसारखी समस्या होते. ही एक अतिशय सामान्य गोष्ट असून सहसा अधूनमधून उद्भवणार्‍या अशा प्रकारच्या समस्यांमध्ये वैद्यकीय सल्ल्याशिवाय देखील अँटासिड्स घेतले जाऊ शकत असल्याचे मुंबईतील आहारतज्ञ रुशेल जॉर्ज यांनी सांगितले आहे.
पोटात अॅसिडचे होते जास्त उत्पादन : मात्र पोटात अॅसिडचे जास्त उत्पादन होत असेल तर त्यामुळे पचनसंस्थेलाही हानी पोहोचते. यामुळे पोटात सूज आणि गॅस्ट्रोसह अन्ननलिका समस्या, पोटात अल्सर, जठराची सूज, पोट फुगणे, छातीत जळजळ, अ‍ॅसिड रिफ्लक्स, जीईआरडी किंवा पेप्टिक अल्सर आणि अपचन होऊ शकते. यामध्ये डॉक्टर लक्षणे कमी करण्यासाठी आणि उपचार करण्यासाठी अँटासिड्स लिहून देतात. वास्तविक अँटासिड पोटातील अ‍ॅसिडचा प्रभाव कमी किंवा निष्क्रिय करण्याचे काम करते. अँटासिड्स बाजारात जेल, सिरप, गोळ्या फळांचे क्षार आणि पावडरच्या स्वरूपात उपलब्ध आहेत. अ‍ॅलोपॅथिक औषधांच्या श्रेणीत येणारे अँटासिड्स मॅग्नेशियम, अ‍ॅल्युमिनियम, कॅल्शियम आणि सोडियम बायकार्बोनेट आणि इतर काही क्षार आणि घटकांच्या मिश्रणातून तयार केले जातात. ते आम्ल विरुद्ध पचनसंस्थेतील पीएच pH पातळी तटस्थ करण्यात मदत करतात.
दीर्घकाळ अँटासिड्स घेतल्याने होणारे तोटे : अँटासिड्सची गणना सामान्यतः सुरक्षित औषधांमध्ये केली जाते. परंतु जर ते नियमितपणे, दीर्घकाळ, चुकीच्या पद्धतीने वापरले गेले तर त्याचे आरोग्यावर अनेक विपरित परिणाम होऊ शकत असल्याचे भोपाळचे जनरल फिजिशियन डॉ. राजेश शर्मा यांनी स्पष्ट केले. डॉक्टर सहसा कोणत्याही व्यक्तीला दीर्घकाळ अँटासिड्स वापरण्यास सांगत नाहीत. अँटासिड्सचा पचनसंस्थेच्या नैसर्गिक कार्यावर परिणाम होतो. त्याचा दीर्घकाळ वापर केल्यास पचनक्रियेसाठी आवश्यक रसांच्या निर्मितीवर आणि प्रतिक्रियांवर मोठा प्रभाव पडतो. त्यामुळे केवळ पाचन प्रक्रियेलाच नव्हे तर शरीराला इतर अनेक मार्गांनी हानी पोहोचत असल्याचेही त्यांनी यावेळी स्पष्ट केले.
काय आहेत तोटे : दीर्घकाळापर्यंत अँटासिड्स घेतल्याने पचनसंस्थेवर परिणाम होऊ शकतो. त्यामुळे किडनीवर परिणाम होऊ शकतो. कॅल्शियम आणि व्हिटॅमिन शोषण्यात समस्या उद्भवू शकतात, त्यामुळे हाडांच्या समस्या, विशेषतः ऑस्टियोपोरोसिस होऊ शकतात.
- जास्त अँटासिड्स खाल्ल्याने पोटातील अ‍ॅसिड अधिक निष्क्रिय होऊ लागते तेव्हा ते पचनात अडथळे निर्माण करतात. यामुळे जर पचले नाही किंवा कमी अन्न आतड्यांपर्यंत पोहोचले तर ते आतड्यांना नुकसान पोहोचवू शकते. अशा परिस्थितीत, ऑटोइम्यून रोग किंवा आयबीएसचा धोका देखील वाढू शकतो.
- अ‍ॅल्युमिनियमयुक्त अँटासिड्स दीर्घकाळापर्यंत सतत घेतल्याने शरीरात अ‍ॅल्युमिनियमचे दुष्परिणाम वाढू शकते.
- जास्त मॅग्नेशियम युक्त अँटासिड्स घेतल्याने किडनीवरही परिणाम होतो. यामुळे एखाद्या व्यक्तीला जुलाब होऊ शकतो. शरीरातील लोहाच्या शोषणावर परिणाम होऊ शकतो आणि त्यामुळे शरीरातील हिमोग्लोबिनची पातळी देखील कमी होऊ शकते.
- हृदयविकाराशी संबंधित औषधे घेत असलेल्या लोकांनी सोडियमयुक्त अँटासिड्सचे सेवन करू नये.
- अँटासिड्सचा दीर्घकाळ वापर केल्याने फॅटी यकृत समस्या इत्यादींचा धोका देखील वाढतो.
अँटासिड्सचे दुष्परिणाम :
- चक्कर येणे
- श्वासोच्छवासाच्या समस्या
- शरीरात वेदना होणे, यात हातांपासून खांद्यावर किंवा जबड्यापर्यंत पसरणे. मान आणि पाठदुखी
- उलट्या किंवा मळमळ
- बद्धकोष्ठता
- अतिसार
- गॅस
- पायांना सूज येणे किंवा दुखणे इ.
अँटासिड्स घेण्यापूर्वी खबरदारी : काही विशिष्ट परिस्थितींमध्ये ग्रस्त असलेल्या नागरिकांना कोणत्याही प्रकारचे अँटासिड घेण्यापूर्वी डॉक्टरांचा सल्ला घेणे आवश्यक आहे. गरोदर आणि स्तनपान करणाऱ्या स्त्रिया, मूत्रपिंडाच्या कोणत्याही समस्येने ग्रस्त असलेले नागरिक, 12 वर्षांपेक्षा कमी वयाची मुले, वृद्ध, उच्च रक्तदाब किंवा हृदयविकाराने ग्रस्त असलेले रुग्ण, कोणत्याही प्रकारची शस्त्रक्रिया झालेली किंवा काही गुंतागुंतीची औषधे घेतलेले नागरिक.
हेही वाचा - Negligence Food Poisoning : अन्नातून विषबाधा झाल्यास उपचाराकडे दुर्लक्ष करणे ठरू शकते घातक
