ETV Bharat / state

कोकणातील आगळीवेगळी लोककला 'नमन'; होळीच्या पुर्वसंध्येला गावागावात रंगताहेत स्पर्धा - holi

नमन ही प्रामुख्याने रत्नागिरी जिल्ह्यामधील प्रसिध्द लोककला आहे. नमन हे झांजगी, खेळे या नावानेही ओळखले जाते.

कोकणातील आगळीवेगळी लोककला 'नमन'
author img

By

Published : Mar 10, 2019, 6:35 PM IST

Updated : Mar 11, 2019, 1:23 PM IST

रत्नागिरी - कोकणातील महत्त्वाचा सण म्हणून शिमगोत्सवाची ओळख आहे. आत्तापासून कोकणातील शिमग्याची चाहूल देणाऱ्या नमन स्पर्धा गावागावात रंगू लागल्या आहेत. दशावताराप्रमाणे लोककला म्हणून नमन खेळाकडे पाहिले जाते. सध्या गावागावात रंगिबेरंगी पोषाख, पौराणिक गाण्यांचे सुर आणि मृदुंगाच्या तालावर नमनाचे बोल कानावर पडत आहेत.

होळीच्या पुर्वसंध्येला गावागावात रंगताहेत स्पर्धा


भजन, टिपरीनृत्य, दशावतार, गोमूचा नाच, तमाशा, किर्तन, भारूड यांच्यासोबत नमन ही कोकणातील पारंपारिक लोककला आहे. मात्र, या लोककलांना मंच मिळावा, यासाठी कोकणातील अनेक गावांमध्ये शिमगोत्सवाच्या आधी नमन स्पर्धांचे आयोजन केले जाते. नमन ही प्रामुख्याने रत्नागिरी जिल्ह्यामधील प्रसिध्द लोककला आहे. नमन हे झांजगी, खेळे या नावानेही ओळखले जाते. आता संगीत, प्रकाश, नेपथ्य, वेशभुषा यामुळे पारंपारिक नमनाला आधुनिकतेची झळाळी आली आहे. सध्या शिमगोत्सवाच्या आधी कोकणातील विविध खेड्यांमध्ये रात्री नमनाच्या स्पर्धा रंगत आहेत.

रत्नागिरी तालुक्यातील मिरजोळे पाडावेवाडीत शिमगोत्सवाच्या आधी गेल्या ३ वर्षांपासून नमनाची स्पर्धा आयोजित केली जाते. कोकणातील अनेक नमन मंडळे या पूर्वजांपासून चालत आलेला वारसा जपण्याचा प्रयत्न करत आहेत. लोककलेतून समाज प्रबोधन आणि लोकजागृती करणारी ही कला जोपासली गेली पाहिजे, हीच अपेक्षा कोकणवासीय व्यक्त करत आहे.

रत्नागिरी - कोकणातील महत्त्वाचा सण म्हणून शिमगोत्सवाची ओळख आहे. आत्तापासून कोकणातील शिमग्याची चाहूल देणाऱ्या नमन स्पर्धा गावागावात रंगू लागल्या आहेत. दशावताराप्रमाणे लोककला म्हणून नमन खेळाकडे पाहिले जाते. सध्या गावागावात रंगिबेरंगी पोषाख, पौराणिक गाण्यांचे सुर आणि मृदुंगाच्या तालावर नमनाचे बोल कानावर पडत आहेत.

होळीच्या पुर्वसंध्येला गावागावात रंगताहेत स्पर्धा


भजन, टिपरीनृत्य, दशावतार, गोमूचा नाच, तमाशा, किर्तन, भारूड यांच्यासोबत नमन ही कोकणातील पारंपारिक लोककला आहे. मात्र, या लोककलांना मंच मिळावा, यासाठी कोकणातील अनेक गावांमध्ये शिमगोत्सवाच्या आधी नमन स्पर्धांचे आयोजन केले जाते. नमन ही प्रामुख्याने रत्नागिरी जिल्ह्यामधील प्रसिध्द लोककला आहे. नमन हे झांजगी, खेळे या नावानेही ओळखले जाते. आता संगीत, प्रकाश, नेपथ्य, वेशभुषा यामुळे पारंपारिक नमनाला आधुनिकतेची झळाळी आली आहे. सध्या शिमगोत्सवाच्या आधी कोकणातील विविध खेड्यांमध्ये रात्री नमनाच्या स्पर्धा रंगत आहेत.

रत्नागिरी तालुक्यातील मिरजोळे पाडावेवाडीत शिमगोत्सवाच्या आधी गेल्या ३ वर्षांपासून नमनाची स्पर्धा आयोजित केली जाते. कोकणातील अनेक नमन मंडळे या पूर्वजांपासून चालत आलेला वारसा जपण्याचा प्रयत्न करत आहेत. लोककलेतून समाज प्रबोधन आणि लोकजागृती करणारी ही कला जोपासली गेली पाहिजे, हीच अपेक्षा कोकणवासीय व्यक्त करत आहे.

Intro:विशेष रिपोर्ट

कोकणातली आगळीवेगळी लोककला 'नमन'


अँकर- कोकणातला महत्वाचा सण म्हणुन शिमगोत्सवाची ओळख आहे. अत्तापासून कोकणातल्या शिमग्याची चाहूल देणाऱ्या नमनाच्या स्पर्धा गावागावत रंगू लागल्यात. दशावताराप्रमाणे लोककला म्हणुन नमन खेळ्यांकडे पाहिले जाते. रंगिबेरंगी पोषाख, पौराणिक गाण्यांचे सुर आणि मृदुंगाच्या तालावर सध्या गावागावात नमनाचे बोल कानावर पडतायत. अंगात जोश आणणारी हि कला पाहण्यासाठी थेट जाऊया कोकणातल्या मिरजोळेतल्या पाडावेवाडीत...
व्हिओ-१- जाकडी,भजन,झिम्मा-फुगडी, टिपरीनृत्य,दशावतार,नाटक,गोमूचा नाच,तमाशा,किर्तन,भारूड यांच्यासोबत नमन हि कोकणातील पारंपारिक लोककला...मात्र या लोककलांना व्यसपीठ मिळावं यासाठी कोकणातल्या अनेक गावात शिमगोत्सवाच्या आधी नमन स्पर्धांचे आयोजन केलं जातं.नमन ही एक प्रामुख्याने रत्नागिरी जिल्ह्यामधील प्रसिध्द लोककला आहे.नमन हे झांजगी,खेळे या नावानेही ओळखले जाते.ग्रामिण भागातील कष्टकरी ,शेतकरी प्रेक्षकांना प्रमुख करमणुकीचे साधन म्हणजेच नमन. पारंपारिक नमनाला आता आधुनिकतेची झळाली आलीय.म्युझीक,लाईट साउंड,नेपथ्य,वेशभुषा या मध्ये नमनाला आधुनिकता आलीय. सध्या शिमगोत्सवाच्या आधी कोकणातल्या विविध खेड्यात रात्री नमनाच्या स्पर्धा रंगतात. पडदा उघडून नमनाची सुरवात होते. नमनाची सुरवात होते तीच लक्ष वेधून घेणाऱ्या मृदूंगाने. नमनाच्या सुरवातीपासून ते शेवट पर्यंत अख्ख नमन वैवीध्यपुर्ण ठरते ते मृदुंग वादनाने.

बाईट-१- विजय पाडावे आयोजक

व्हिओ-२- नमनामध्ये महत्वाचे भाग असतात ते नमन, गण आणि गौवळण. काल्पनिक पौराणिक वगनाटय़ या नमनाता सादर केली जातात. पारंपरिकतेबरोबरच आधुनिकतेकडे सध्या या नमन खेळ्यांनी वाटचाल केलेली...मग त्यामध्ये सामाजीक संदेश देणारा काही भाग असुदे तर डीजीटल स्क्रीनच्या माध्यमातून विविध देखावे नमनामध्ये सादर केले जातायत.नमन-खेळ्यांची सुरुवात गावदेवीची राखण देऊन मृदंगावर थाप पडते. लग्नकार्यात, होळी (शिमगोत्सव) या काळात या खेळाला बहर येतो. नमनामध्ये ३०-४० लोक सहभागी असतात. एका विशिष्ट झगेदार पोशाखात हे कलाकार दोन रांगेत आडवे उभे राहतात. प्रत्येकाच्या हातात टाळ, डोक्यावर रंगीबेरंगी पगडी, अंगाखांद्यावर रंगीत ओढण्या असतात. या प्रत्येक कलाकारांना ‘खेळे’ असे म्हणतात. मध्यभागी सूत्रधार असतो. या संपूर्ण कार्यक्रमाचे सूत्रसंचालन तो करत असतो. देवाच्या नावाने हा सूत्रधार नमनाला सुरुवात करतो. बारा किंवा सोळा नमने गायली जातात.
बाईट-२- मोहन. नमनातील कलाकार
व्हिओ-३- नमनाच्या खेळात बालकलाकार सुद्धा सहभागी होतात. नमनातील प्रमुख आकर्षण असते ते संकासूर...नमनातील कलाकार तीन ते चार महिने सराव करतात. पोशाख ठरवण्यापासून ते तालावर नाचण्याचा सराव यामध्ये केला जातो. नमनात सर्वात शेवट येतो तो रावण आणि देवीची आरती घेवून नमनाची सांगता होते.
बाईट-३- गिरिष. नमनातीस संकासूर
बाईट-४- सत्यवान.नमनातील कलाकार
व्हिओ-४- गावागावात सध्या नमनाची स्पर्धा रंगते. या स्पर्धेचे नियम सुद्धा रंजक आहेत. दिड तासात एक नमन सादर करण्याची वेळ असते. यामध्ये गण गवळण आणि वगनाट्य सादर करायचे असते. नमनात उत्कुष्ठ पोषाख, संवादफेक, लायटिंग, रंगभुषा, गायन आणि वाद्यवादन यावर याचे मार्क टरत असतात. एका रात्रीत गावात दोन नमन सादर केली जातात. अशी तीन ते चार दिवस हि स्पर्धा रात्रीच्या वेळी सुरु रहाते. त्यामुळे या तीन ते चार दिवसात आठ नमनामधून चांगले नमन सादरीकरण निवडणे परिक्षकांसाठी अवघडच असते.
बाईट-५-विजय. नमनातील कलाकार
बाईट-६- सोमनाथ गार्डी. स्पर्धेचे परिक्षक
व्हिओ-५- पारंपारिक आणि पौराणिक गाण्यांना या नमनात विशेष महत्व आहे. नमनाची सुरवात ‘पहिले नमनऽऽऽ .. पहिले नमनऽऽऽ.. धरती मातेलाऽऽऽ .. धरती मातेलाऽऽऽ..दुसरे नमनऽऽऽ हो.. दुसरे नमनऽऽऽ.. चंद्र-सूर्यालाऽऽऽ. चंद्र-सूर्यालाऽऽऽ..असे म्हणत म्हणत,
‘दहावे नमनऽऽऽ हो.. दहावे नमनऽऽऽ.. दशमुखी रावणालाऽऽऽ हो.. दशमुखी रावणालाऽऽऽ..’अशाप्रकारे नमने गायली जातात. रावणाची एन्ट्री म्हणजे नमनाचा शेवट. पण हि नमनाची लोककला पाहण्यासाठी अनेक लोकं गावागावत पोहचतात.
बाईट-७- अनिल. प्रेक्षक
व्हिओ-६- रत्नागिरी तालुक्यातील मिरजोळे पाडावेवाडीत शिमगोत्सवाच्या आधी गेल्या 3 वर्षांपासून नमनाची स्पर्धा आयोजित केली जाते. कोकणच्या बहुरंगी नमन कलेला व्यासपीठ मिळवून देण्याच्या हेतूने हि स्पर्धा पारंपरिक नमन कलेला अधिकच प्रोत्साहन आणि बहार आणून देणारी ठरलीय.कोकणातील अनेक नमन मंडळे या कलेचा पूर्वजांपासून चालत आलेला वारसा जपण्याचा प्रयत्न करत आहेत. लोककलेतून समाज प्रबोधन आणि लोकजागृती करणारी ही ‘नमन-खेळे’ लोककला जोपासली गेली पाहिजे, हीच कोकणवासीयांची प्रामाणिक अपेक्षा...

Body:विशेष रिपोर्ट

कोकणातली आगळीवेगळी लोककला 'नमन'Conclusion:विशेष रिपोर्ट

कोकणातली आगळीवेगळी लोककला 'नमन'
Last Updated : Mar 11, 2019, 1:23 PM IST
ETV Bharat Logo

Copyright © 2025 Ushodaya Enterprises Pvt. Ltd., All Rights Reserved.