मुंबई CJI ON SOCIAL MEDIA - हल्लीच्या काळात इंटरनेट हा परवलीचा शब्द झाला आहे. या महाजालाशिवाय माणूस राहूच शकत नाही अशी अवस्था झाली आहे. जगभरातील समुदायांचं ध्रुवीकरण यामुळे होत आहे. भारतही या गोष्टीला अपवाद नाही. सोशल मीडियाच्या वाढीमुळे समुदायांमधील वाढती असहिष्णुता दिसून येत आहे, असं मत सरन्यायाधीश डी वाय चंद्रचूड यांनी मांडलं. जमनालाल बजाज पुरस्कार सोहळ्यात ते बोलत होते.
भारताची संस्कृती आणि "संवादात गुंतण्याची क्षमता" याच काळात स्वातंत्र्य मिळालेल्या परंतु टिकू शकलेल्या इतर अनेक देशांपेक्षा वेगळं आहे. लोकशाही जगामध्ये आपण जे ध्रुवीकरण पाहतो त्यामध्ये उजवे आणि डावे यांचा अतिरेक होत आहे. जगभर अनुभवत असलेले हे ध्रुवीकरण जसं दिसतं त्याला भारतही अपवाद नाही हे स्पष्ट होतं. सोशल मीडिया, समाजातील असहिष्णुतेची भावना वाढत आहे. तरुण पिढीकडे कमी लक्ष दिलं जातं आहे असं चंद्रचूड म्हणाले. मुक्त बाजारपेठ आणि तंत्रज्ञानाने या गोष्टी होत आहेत, असेही ते म्हणाले. भारताचा स्वातंत्र्योत्तर प्रवास कसा अनोखा होता याविषयी देखील त्यांनी माहिती दिली.
भारतासोबतच इतर अनेक देशांना ७५ वर्षांपूर्वी वसाहतवादी राजवटीतून स्वातंत्र्य मिळाले. परंतु त्यापैकी अनेकांना खरे स्वराज्य मिळू शकले नाही, तर भारत मात्र टिकवून ठेवू शकला, हे सरन्यायाधीशांनी निदर्शनास आणून दिलं. भारतामध्ये जगभरातील अनेक राष्ट्रांपेक्षा वेगळे काय याचाही विचार झाला पाहिजे. जे एकाच वेळी आपल्याबरोबर स्वतंत्र झाले, परंतु जीवनाचा मार्ग म्हणून स्वातंत्र्य टिकवून ठेवू शकले नाहीत. काहीजण असे म्हणू शकतात की आम्ही लोकशाहीचा प्रामाणिक अंगिकार केला आहे. आमच्याकडे घटनात्मक मूल्ये आहेत. इतर लोक म्हणतील की आपल्या राष्ट्राची ताकद बहुलवादी संस्कृती, सर्वसमावेशक संस्कृती, सर्व मानवतेला व्यापून टाकणारी संस्कृती आहे.
बंदुकीच्या जोरावर अनेक देशांमध्ये कायद्याचे राज्य अधिक चांगले झाले, परंतु भारत टिकून राहिला. आमच्या संवादात गुंतून राहण्याच्या क्षमतेमुळे कठीण काळातही हे घडत आहे असं चंद्रचूड पुढे म्हणाले. समृद्ध समाजासाठी सार्वजनिक सेवेला अनन्यसाधारण महत्त्व आहे. परंतु वाटेत येणाऱ्या आव्हाने आणि अडथळ्यांमुळे फारच कमी लोक ती मनापासून स्वीकारतात, असे ते म्हणाले. सार्वजनिक सेवा मार्ग निवडण्यासाठी अनेकदा वैयक्तिक आणि व्यावसायिक त्यागाची आवश्यकता असते. सार्वजनिक कर्तव्याची मागणी वैयक्तिक आणि करिअरच्या गरजेशी टक्कर देत असताना व्यक्ती नाजूक समतोल साधताना दिसतात, असे ते म्हणाले.
कायदा हा प्रचंड मनमानीपणाचा एक स्रोत सुद्धा असू शकतो. कायदा कोण चालवतो आणि कोणत्या सामाजिक परिस्थितीमध्ये कायदा चालवला जातो यावर ते अवलंबून असते, अस चंद्रचूड म्हणाले. जमनालाल बजाज पुरस्काराने यावेळी अनेकांना त्यांच्या योगदानासाठी सन्मानित करण्यात आलं. यामध्ये सामाजिक सेवेसाठी, डॉ रेजी जॉर्ज आणि डॉ ललिता रेगी, ट्रस्टी, ट्रायबल हेल्थ इनिशिएटिव्ह (THI); विवेकानंद इन्स्टिट्यूट ऑफ बायोटेक्नॉलॉजीच्या सहसंचालक डॉ. रामलक्ष्मी दत्ता; सुधा वर्गीस, सचिव, नारी गुंजन आणि राहा नबा कुमार, संचालक आणि मुख्य कार्यकारी अधिकारी, गांधी आश्रम ट्रस्ट यांचा समावेश होता.
