डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या मुंबईतील 'राजगृह' या निवासस्थानाबद्दल जाणून घ्या...

मुंबईमधील दादरच्या पूर्व भागातील हिंदू कॉलनीच्या परिसरात डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांचे राजगृह हे निवासस्थान आहे. ही पवित्र ऐतिहासिक वास्तू तीन मजली असून आंबेडकरी-बौद्ध व दलित जनतेचे एक प्रमुख श्रद्धास्थान व प्रेरणास्थळ आहे. डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर हे १५ ते २० वर्षे 'राजगृह'मध्ये वास्तव्यास होते. त्यामुळे त्यांचे लाखो अनुयायी डॉ. आंबेडकर जयंती आणि महापरिनिर्वाण दिनी येथे श्रद्धांजली वाहण्यासाठी येत असतात.

मुंबई - दादर हिंदू कॉलनी येथे डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांचे 'राजगृह' हे निवासस्थान असून मंगळवारी सायंकाळी दोन अज्ञात व्यक्तींनी या इमारतीच्या आवारात शिरून मोठ्या प्रमाणात तोडफोड व नासधूस केली आहे. घराच्या काचांवर दगडफेक करण्यात आली असून सीसीटीव्ही कॅमेऱ्यांनाही लक्ष्य करण्यात आले आहे. या घटनेने आंबेडकरी जनतेतून संताप व्यक्त होत असून पोलीस या प्रकरणी तपास करत आहेत. दरम्यान, काय आहे राजगृहाचा इतिहास जाणून घ्या...

मुंबईमधील दादरच्या पूर्व भागातील हिंदू कॉलनीच्या परिसरात डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांचे राजगृह हे निवासस्थान आहे. ही पवित्र ऐतिहासिक वास्तू तीन मजली असून आंबेडकरी-बौद्ध व दलित जनतेचे एक प्रमुख श्रद्धास्थान व प्रेरणास्थळ आहे. डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर हे १५ ते २० वर्षे 'राजगृह'मध्ये वास्तव्यास होते. त्यामुळे त्यांचे लाखो अनुयायी डॉ. आंबेडकर जयंती आणि महापरिनिर्वाण दिनी येथे श्रद्धांजली वाहण्यासाठी येत असतात.

शिवाजी पार्क येथील चैत्यभूमी होण्यापूर्वीपासून ६ डिसेंबरला लाखो अनुयायी या राजगृहाचे दर्शन घेण्यासाठी येत आहेत. याला राष्ट्रीय स्मारक करण्याची योजना होती. पण काही कायदेशीर व तांत्रिक बाबीमुळे हे शक्य झाले नाही. राजगृह येथे बाबासाहेबांनी ५० हजाराहून अधिक ग्रंथांचा संग्रह केला होता. ते त्यावेळी जगातील सर्वात मोठे वैयक्तिक ग्रंथालय होते. सन २०१३ मध्ये राजगृहाचा समावेश वारसा वास्तूमध्ये (हेरिटेज) करण्यात आला.

बाबासाहेबांचे सुरूवातीचे दिवस अत्यंत कठीण परिस्थितीत गेले. बॅरिस्टर झाल्यानंतर त्यांनी वकिली सुरु केली. अल्पावधीतच त्यांची एक हुशार वकिल म्हणून ख्याती चोहीकडे पसरली आणि 1930 सालानंतर त्यांच्या आर्थिक परिस्थितीत सुधारणा होत गेली. तेव्हा बाबासाहेबांचे कार्यालय परळच्या दामोदर हॉल जवळ होते. घरी येणाऱ्या जाणाऱ्यांचा राबता वाढला होता. पोयबावाडीतील घर अपूरे पडू लागले होते. पुस्तकांची आबाळ होत होती. म्हणून बाबासाहेबांनी स्वतःसाठी नवीन घर बांधण्याचा निश्चय केला.

बाबासाहेबांनी त्यासाठी दादरच्या हिंदू कॉलनीत दोन प्लॉटची खरेदी केली. बांधकामासाठी सेंट्रल बॅंक ऑफ इंडियाकडून कर्ज घेऊन बांधकाम सुरू केले. बांधकामावर देखरेखीसाठी आईसकर यांना नेमले. दोन्ही वास्तूचे बांधकाम पूर्ण झाल्यावर त्यांनी एका इमारतीचे नाव 'चार मिनार' असे ठेवले तर दुसऱ्याचे 'राजगृह' असे नामांकरण केले. 'राजगृह' हे नाव बौद्ध संस्कृतीशी संबंधित होते, तर 'चार मिनार'हे नाव मुस्लिम संस्कृतीशी संबंधित होते. इमारतीचे प्रत्यक्ष बांधकामाला १९३१ च्या जानेवारी महिन्यात झाली आणि हे काम सन १९३३ मध्ये पूर्ण झाले. यानंतर डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर आपल्या कुटुंबीयांसह 'राजगृह' या सुंदर व प्रशस्त वास्तूत वास्तवाला आले.

पुढे ग्रंथांच्या खरेदीच्या आणि इतर गोष्टींच्या कर्जाची फेड करण्यासाठी ९ मे १९४१ रोजी आंबेडकर यांनी 'चार मिनार' ही इमारत विकली. मात्र 'राजगृह' ही वास्तू त्यांनी कायम आपल्या मालकीची ठेवली. त्यात पुढे बाबासाहेब व कुटुंबीय वास्तव्यास राहिले आणि आता या राजगृहात बाबासाहेब यांचे नातवंडे काही भागात राहतात. तर काही भागात त्यांच्या सर्व वस्तू आणि पुस्तके लोकांना पाहण्यासाठी ठेवण्यात आल्या आहेत. हेही वाचा - राजगृहावर अज्ञातांकडून तोडफोड, आंबेडकरी समाजात संतापाची लाट

हेही वाचा - देवेंद्र फडणवीसांनी केला राजगृहावरील हल्ल्याचा निषेध; आरोपींना अटक करत कडक कारवाईची मागणी