हैदराबाद : इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजी मद्रास (IIT मद्रास) च्या ( IIT Madras Researchers Develop New System ) संशोधकांनी, शेतकऱ्यांच्या एनजीओच्या ( Indian farming system ) सहकार्याने, एक अनोखी, कार्यक्षम आणि किफायतशीर कृषी वाहतूक व्यवस्था विकसित केली आहे. त्यामुळे शेतीतील कामासाठी ( Lightweight Monorail Type Transportation System ) मजुरांची संख्या कमी होणार आहे. ही भारतीय शेतकऱ्यांची एक प्रमुख समस्या आहे. ही हलकी मोनोरेल-प्रकारची वाहतूक व्यवस्था ( IIT Madras Team Along with Pothu Vivasayeegal Sangam ) आर्थिकदृष्ट्या शेतातून शेतजमिनीजवळील कलेक्शन पॉईंटपर्यंत कृषी उत्पादन घेऊन जाऊ शकते. आयआयटी IIT मद्रासच्या टीमने, 'पोथू विवसयीगल संगम' या शेतकऱ्यांसाठी एक गैर-सरकारी संस्था, तमिळनाडूमधील करूर जिल्ह्यातील नानजाई थोट्टाकुरीची गावातील शेतात या प्रोटोटाइप केबलवे प्रणालीची यशस्वी चाचणी केली आहे.
शेतीच्या कामांसाठी मनुष्यबळाची कमतरता ही भारतीय शेती व्यवस्थेला त्रास देणारी आणखी एक प्रमुख समस्या आहे. ही समस्या विशेषत: काढणीनंतरच्या काळात गंभीर होते. जेव्हा शेतातून जवळच्या संकलन बिंदूवर कृषी उत्पादन (जसे की ऊस, केळीचे घड किंवा भात) नेण्यासाठी लक्षणीय मनुष्यबळाची आवश्यकता असते. ही समस्या विशेषतः ओलसर शेतात तीव्र होते. जिथे मजुरांना हेडलोडसह पाणी साचलेल्या जमिनीतून प्रवास करणे कठीण जाते. आयआयटी मद्रास येथील यांत्रिक अभियांत्रिकी विभागातील प्रा. शंकर कृष्णपिल्लई यांनी शेतकऱ्यांच्या स्वयंसेवी संस्थेच्या सहकार्याने विकसित केलेली ही वाहतूक व्यवस्था या समस्येवर किफायतशीर आणि सोपा उपाय देते.
या वाहतूक व्यवस्थेच्या वैशिष्ट्यांवर प्रकाश टाकताना, यांत्रिक अभियांत्रिकी विभागाचे प्रा. शंकर कृष्णपिल्लई म्हणाले, “भारतीय शेतकर्‍यांना येत्या काही वर्षांत मजुरांच्या तीव्र टंचाईचा सामना करावा लागेल, विशेषत: काढणीनंतरच्या कामांमध्ये. हलक्या वजनाच्या ओव्हरहेड रेल्वे संकल्पनेवर आधारित, स्थानिक पातळीवर उपलब्ध घटकांमधून, साधी कृषी वाहतूक व्यवस्था स्थानिक कार्यशाळांमध्ये बनविली जाते. हे भारतीय शेतात सहजपणे स्थापित केले जाऊ शकते आणि उत्पादनाची वाहतूक करण्यासाठी मजुरांची आवश्यकता कमी करू शकते. जमिनीवरून जाताना या प्रणालीमध्ये पर्यावरणाचा कमीतकमी त्रास होतो.”
देशभरातील शेतांमध्ये वाहतूक व्यवस्था कशी मोजली जाऊ शकते हे सांगताना, प्रा. शंकर कृष्णपिल्लई म्हणाले, “प्रस्तावित कृषी प्रणाली अतिशय सोप्या डिझाइन संकल्पना आणि घटकांवर आधारित आहे आणि कोणत्याही स्थानिक शेतात लागू करणे सोपे आहे. अतिरिक्त रेल आणि पोस्ट सहजपणे जोडल्या जाऊ शकतात आणि श्रेणी एक किलो मीटरपेक्षा जास्त केली जाऊ शकते. तसेच भविष्यात, ट्रॉली सौरऊर्जेद्वारे चार्ज केलेल्या बॅटरी पॉवर पॅकद्वारे चालविल्या जाऊ शकतात."
प्रस्तावित वाहतूक व्यवस्था तैनात करण्याच्या फायद्यांमध्ये हे समाविष्ट आहे :
- शेतीच्या क्रियाकलापांमध्ये मनुष्यबळाच्या कमतरतेच्या समस्येवर एक सोपा आणि किफायतशीर उपाय प्रदान करते. असा अंदाज आहे की, पारंपरिक मॅन्युअल हेड भार वाहून नेण्याच्या पद्धतीमध्ये, एका लहान शेतात दररोज 32 लोकांना शेती उत्पादन संकलन बिंदूंवर नेण्यासाठी काम करता येते. परंतु, ही वाहतूक व्यवस्था तैनात केल्यामुळे, तेच काम करण्यासाठी शेत कामगारांची संख्या चारपर्यंत कमी होऊ शकते.
- वाहतूक व्यवस्थेमुळे फळे फोडण्याची समस्या टाळण्यासदेखील मदत होते. जे मुख्यतः जेव्हा पिकांना हाताने गोळा करण्याच्या ठिकाणी नेले जाते तेव्हा होते. उदाहरणार्थ, केळीच्या जखमांमुळे शेतकर्‍यांचे मोठे आर्थिक नुकसान होते कारण पीक हाताने संकलन बिंदूवर नेले जाते.
- या वाहतूक व्यवस्थेच्या उपयोजनांचा पर्यावरणावर कमीत कमी प्रभाव पडतो कारण ही यंत्रणा उभारण्यासाठी फक्त किमान जागा लागते आणि ती ज्या झाडांवरून जाते त्याला त्रास होत नाही.
- या वाहतूक व्यवस्थेला रेल्वेवरून जाण्यामुळे तुलनेने कमी-ऊर्जा वापरामुळे कमी ऑपरेशन खर्चाची आवश्यकता असते आणि ती चालवण्यासाठी फक्त 2 व्यक्तींची आवश्यकता असते, प्रत्येक टोकाला एक.
प्रात्यक्षिक : ही वाहतूक व्यवस्था साध्या स्वदेशी डिझाइनची आहे. ज्यामध्ये शेताच्या काठावर काँक्रीटच्या शूजवर उभारलेल्या स्टीलच्या चौक्या असतात. उच्च-शक्ती, परंतु हलक्या वजनाच्या रेल्स या पोस्ट्सना सहा मीटरच्या अंतराने जोडतात आणि पेट्रोल इंजिनद्वारे चालवलेले ट्रॅक्शन युनिट अनेक ट्रॉलींना पुढे आणि मागे पुढे नेते.
प्रत्येक ट्रॉली सुमारे चाळीस किलो वजन वाहून नेऊ शकते, जे हेडलोडच्या बरोबरीचे आहे. कोणतेही इच्छित अंतर पार करण्यासाठी रेल्वे सहज जोडल्या जाऊ शकतात. सर्व घटक स्थानिक कार्यशाळेत सहज उपलब्ध असलेल्या देशी घटकांचा वापर करून बनवले जातात. ही वाहतूक व्यवस्था तामिळनाडूच्या करूर जिल्ह्यातील नानजाई थोट्टाकुरीची गावात पोथू विवसाईगल संगमचे अध्यक्ष श्री टीएन शिवा सुब्रमण्यन यांच्या शेतजमिनीवर बसवण्यात आली. M/S चोलामंडलम विम्याच्या कॉर्पोरेट सोशल रिस्पॉन्सिबिलिटी फंडातून ही प्रणाली उभारण्यात आली.
शेतकऱ्यांना भेडसावणाऱ्या समस्या सोडवण्यासाठी वाहतूक व्यवस्था कशी मदत करेल यावर बोलताना श्री शिव सुब्रमण्यम म्हणाले, “ही कृषी वाहतूक व्यवस्था विशेषतः नदीकाठी पिके घेणाऱ्या शेतकऱ्यांसाठी उपयुक्त आहे. उदाहरणार्थ, करूर प्रदेशातील अनेक शेतजमिनी थेट कावेरी नदीच्या कालव्याद्वारे सिंचन केल्या जातात. परिणामी, मजुरांना या ओलांड्यांमधून शेतमाल वाहून नेणे अत्यंत कठीण होते. कृषी वाहतूक व्यवस्था या समस्येचे निराकरण करण्यात मदत करते. "
प्रो. शंकर कृष्णपिल्लई यांच्या नेतृत्वाखालील IIT मद्रास संघाने, NGO सोबत, जुलै 2020 पासून पाच भरलेल्या ट्रॉलींसह सुमारे 200 मीटर अंतर कव्हर करून सतत चाचण्या घेतल्या. यंत्रणा चालवण्यासाठी दोन लोकांची आवश्यकता होती, वाहतूक व्यवस्थेच्या दोन्ही टोकांना एक. चाचण्यांमधून असे दिसून आले की ते यशस्वीरित्या कृषी भार सुसंगत आणि विश्वासार्ह पद्धतीने वाहतूक करण्यास सक्षम आहेत. केबलवेचे घटक स्थानिक कार्यशाळेत तयार केले जाऊ शकतात, ज्यामुळे ते पूर्णपणे स्वदेशी प्रणाली बनते.
