ब्रेक्झिट हे आता वास्तव असून परिणामांचा विचार करण्याची गरज नाही. आतापर्यंत ब्रेक्झिट चळवळीचा चेहरा असलेले बोरिस जॉनसन यांनी गेल्या आठवड्यात भव्य विजय प्राप्त केला. निवडणुकीतील त्यांचे ‘गेट ब्रेक्झिट डन’ (ब्रेक्झिटची पुर्तता) घोषवाक्य त्यांच्या विजयासाठी महत्त्वपुर्ण ठरले. जुलै महिन्यात थेरेसा मे या पायउतार झाल्यानंतर बोरिस जॉन्सन यांची ब्रिटनच्या पंतप्रधानपदी नेमणूक करण्यात आली होती. परंतु गेल्या आठवड्यात त्यांनी हुजुर पक्षाला सर्वात मोठा विजय मिळवून दिला आहे. याअगोदर मार्गारेट थॅचर यांनी 1987 साली तब्बल तिसऱ्यांदा निवडणूक जिंकत अशाच प्रकारचा विजय प्राप्त केला होता. युरोपीय युनियनमधून बाहेर पडण्याबाबत देशात झालेले सार्वमत अर्थात 'ब्रेक्झिट'विषयी 2016 पासून सुरु असलेले आरोप-प्रत्यारोप आणि संपूर्ण प्रक्रियेस लागणाऱ्या विलंबास मतदार कंटाळले होते. अखेर, 31 जानेवारीपर्यंत युरोपीय युनियनमधून बाहेर पडण्याचे आश्वासन देणाऱ्या बोरिस जॉन्सन यांची मतदारांनी निवड केली. जॉन्सन यांनी 14 नवी मल्टी-स्पेशॅलिटी रुग्णालये, तसेच आणखी 20,000 पोलीस आणि 50,000 परिचारिकांची भरती, राष्ट्रीय आरोग्य सेवांसाठी अधिक निधी यासारखी आश्वासने दिली होती. परंतु, त्यांच्या 'गेट ब्रेक्झिट डन' या घोषवाक्यामुळे मतदार त्यांच्याकडे खेचले गेले. हुजुर पक्षाकडे आता 650 सदस्यांच्या सभागृहात 78 चे संख्याबळ आहे.
या निवडणुकीत मु्ख्य विरोधक असलेल्या मजुर पक्षाला मोठे नुकसान सहन करावे लागले. जेरेमी कॉर्बिन हे कदाचित गेल्या अर्धशतकातील सर्वात कमी कुप्रसिद्ध मजुर नेते असावेत. पक्षातील वरिष्ठ फळीत वैचारिक मतभेदांमुळे फूट पाडत डाव्या धोरणांचे समर्थन करुन पक्षातील कार्यकर्त्यांमध्ये मात्र त्यांनी आपले स्थान बळकट केले. कॉर्बिन यांचा मुक्त बाजारपेठेवरील हल्ला, सार्वजनिक आणि खासगी उद्योग व सुविधांचे राष्ट्रीयीकरण करण्याचे आश्वासन, सुप्त यहुदीविरोध, अमेरिकेच्या विरोधातील रशिया-धार्जिण्या परराष्ट्र धोरणांचा काही मोजक्या लोकांनी स्वीकार केला होता. अगदी थोडक्यात सांगायचे तर कॉर्बिन हे पुढे गेलेल्या जगाला शीतयुद्धातील काळाची आठवण करुन देत होते. त्यांच्या मजूर पक्षाला यावेळी 59 जागा गमावून केवळ 203 जागांवर विजय मिळाला. कॉर्बिन यांच्या ब्रेक्झिटवरील गोंधळात टाकणाऱ्या भुमिकेमुळे मजूर पक्षाचे दीर्घकालीन समर्थक हुजुर पक्षाकडे वळाले.
आपण तटस्थ असल्याचा दावा ते करीत होते. ब्रेक्झिटबाबतचे नव्याने सार्वमत घेण्याचे आश्वासन देत सत्तेत निवडून देण्याचे मतदारांना आवाहन केले. परंतु, मजुर पक्षाचेच समर्थक ब्रेक्झिट प्रचारात आघाडीवर होते या गोष्टीचा त्यांना विसर पडला. सवर्ण ब्रिटीश पुरुष कामगार वर्गात आपण सर्व आर्थिक समीकरणांतून बाहेर लोटले जात आहोत अशी भावना निर्माण झाली होती. त्याचप्रमाणे युरोपीय युनियनमध्ये सहभागी झाल्यापासून सोव्हिएतचा भाग असलेल्या देशांमधून मोठ्या प्रमाणात येणाऱ्या स्वस्त मनुष्यबळाविषयी त्यांच्या मनात द्वेषाची भावना निर्माण होत होती. या पार्श्वभूमीवर ब्रेक्झिट चळवळ उभी राहिली होती. परंतु कॉर्बिन हे यावेळी द्विधा मनस्थितीत असल्याचे दिसून आले. हुजूर पक्षाने गेल्या अर्ध शतकातील आतापर्यंत सर्वाधिक जागा मिळवल्या आहेत, यात फारसे आश्चर्य नाही. लंडनमधील ब्रेक्झिटमध्ये राहू इच्छिणाऱ्या मतदारसंघांनी मजूर पक्षाच्या मागास धोरणांमुळे त्यांना दूर सारले. यामुळे, जॉन्सन यांच्यासाठी सर्वार्थाने अनुकूल परिस्थिती निर्माण झाली. एवढे होऊनही कॉर्बिन हे एवढ्या मोठ्या पराभवाची जबाबदारी स्वीकारत राजीनामा देणार नाहीत. याऐवजी, पक्षाला एका विशिष्ट प्रक्रियेतून जाण्याची गरज असून त्यासाठी ही प्रक्रिया पुढील वर्षीच पुर्ण होईल, असे ते सांगतील. दुसरीकडे, लिबरल-डेमोक्रॅट्स पक्षाच्या प्रतिनिधी जो स्विन्सन यांनी आपली कामगिरी खालावली आणि जागा कायम राखण्यात अपयश आले म्हणून फार वेळ न दवडता आपला राजीनामा सादर केला.
मात्र, देशभरातील कल नाकारत स्कॉटलंडमध्ये स्कॉटलंड नॅशनल पार्टीने निकोला स्टर्जन यांच्या नेतृत्वाखाली 48 जागांवर विजय प्राप्त केला. यंदा पक्षाने गेल्यावेळच्या तुलनेत 13 जागा अधिक मिळविल्या. त्यानंतर, स्कॉटलंड ब्रिटनमध्ये राहणार किंवा स्वतंत्र होणार याबाबतचे सार्वमत घेण्याची मागणी लगेचच वर आली. हा विजय दुसऱ्या सार्वमतासाठी असल्याचे निकोला स्टर्जन यांनी स्पष्ट केले. स्कॉटलंडने 2016 मध्ये झालेल्या चाचणीत ब्रिटनने युरोपीय युनियनमध्ये राहण्यासाठी भक्कम मतदान केले होते. ठरल्याप्रमाणे जर पुढील वर्षी जानेवारी अखेर ब्रिटन युरोपीय युनियनमधून बाहेर पडल्यास स्कॉटलंडसाठी ही गोष्ट विचित्र असेल.
स्कॉटलंडमध्ये स्वातंत्र्यासाठी सुरु झालेल्या चळवळीमुळे हा विजय “एकीकृत ब्रिटन”, राष्ट्रीय एकात्मतेसाठी आहे, याची जाणीव नव्याने बळ मिळालेल्या बोरिस जॉन्सन यांना होऊ लागली आहे. युरोपीय युनियनमधून 31 जानेवारी रोजी बाहेर पडल्यानंतर ब्रिटनचा पुढील मार्ग खडतर आहे. ब्रिटनने डच्चू दिल्यानंतर आता युरोपीय युनियन ब्रिटनबरोबर कशाप्रकारे व्यापार करणार हे लवकरच कळेल. कदाचित व्यापारासंदर्भातील हे करार अस्तित्वात येण्यासाठी काही वर्षांचा अवधी लागू शकतो. कदाचित जॉनसन यांच्या वेळापत्रकाप्रमाणे गोष्टी घडणार नाहीत. त्यांच्याबद्दल विश्वासार्हतेचा काहीसा अभाव असताना, अमेरिका, भारत आणि इतर देशांच्या अध्यक्षांसोबत केलेले करारनाट्य बाहेर पडण्यास फार वेळ लागणार नाही.
हुजुर पक्षाला मिळालेल्या विजयामुळे पाऊंडचे मूल्य वाढत आहे. मात्र, ब्रेक्झिटमुळे निर्माण झालेल्या गोंधळाचा परिणाम ब्रिटनमधील व्यवसाय व उद्योगांवर होण्याची शक्यता आहे. ब्रिटनमध्ये आता काहीशी अस्थिरता येणार असून देशाला यापुढे आपली अर्थव्यवस्था सुधारण्यासाठी सक्षम व्यापारी सहकाऱ्यांची गरज भासणार आहे. गेल्या तिमाहीत ब्रिटनच्या वाढीचा दर शून्य होता. जॉन्सन यांना आता आपल्या नेहमीच्या शैलीत ब्रिटनचा कारभार चालवता येणार नाही. आगामी कठीण काळात, जेव्हा ब्रिटनला व्यापाऱ्याच्या महत्त्वपुर्ण संधींचा शोध घेण्याची गरज निर्माण होईल, आपण कठोर परिश्रम करुन पक्षांतर्गत तसेच पक्षाबाहेरील सर्व मुद्दे प्रभावीपणे हाताळू शकतो हे जॉन्सन यांना सिद्ध करावे लागेल.
(हा लेख वीरेंद्र कपूर यांनी लिहीला आहे.)
हेही वाचा : भारत चीन बोलणी निष्फळच ठरणार, तरीही...
