मुंबई मुंबईतील आर्थर रोड कारागृह Arthur Road Jail in Mumbai भारतातील सर्व मान्यताप्राप्त तुरुंगांपैकी एक, 804 कैद्यांना ठेवण्याची क्षमता आहे, परंतु शहराच्या इतर भागांप्रमाणे, येथेही गर्दी आहे आणि 3 हजारहून जास्त कैदी आहेत. 2018 मध्ये, जेव्हा भारत सरकारला विजय मल्ल्याला भारताकडे प्रत्यार्पण करायचे होते, तेव्हा त्याच्या बचाव पथकाने भारतीय तुरुंगांच्या खराब स्थितीचा हवाला देऊन त्याचे कसे प्रत्यार्पण केले जाऊ नये असे सांगितले होते. आर्थर रोड तुरुंग विजय मल्ल्यासाठी योग्य नाही ऐसा त्याच्या वकिलाने युक्तिवाद केला होता. त्यानंतर बराक क्रमांक १२ विशेष सुविधांनी सज्ज करण्यात आली. Barrack No 12 of Arthur Road Jail Mumbai
काही आरोपींसाठी बराक लग्जरी हॉटेलप्रमाणे आंतरराष्‍ट्रीय पातळीवर निर्माण झालेल्या लाजेखातर सरकारने बराक क्रमांक १२ तयार केले आणि भारतीय तुरुंग खरोखरच चांगले आहेत याचा पुरावा दिला. चिंचपोकळी येथील सहा एकरांवर दगडी आणि काँक्रीटची रचना म्हणून 1925 मध्ये बांधलेल्या आर्थर रोड तुरुंगात, बॅरेक क्रमांक 12 मध्ये सर्वात लक्झरीस व्यवस्था आहेत.
काय आहे बराक क्रमांक 12 चे वैशिष्ट्य बराक क्रमांक 12 हा ग्राउंड-प्लस-वन जुन्या इमारतीत आहे. ते एका उंच भिंतीने उर्वरित कारागृहापासून वेगळे केले आहे. त्याच्या मागील कैद्यांमध्ये २६/११ चा दोषी अजमल कसाब, बॉलीवूड अभिनेता संजय दत्त, स्टार टीव्हीचे सीईओ पीटर मुखर्जी तसेच पंजाब नॅशनल बँक (पीएनबी) घोटाळ्यातील आरोपी विपुल अंबानी आणि दिवाण हाऊसिंग फायनान्स कॉर्पोरेशन लिमिटेडचे वाधवान बंधू कपिल आणि धीरज यांचा समावेश आहे. मात्र, बराक क्रमांक 12 पुन्हा एका वेगळ्याच प्रकारच्या कैद्यासाठी चर्चेत आहे. महाराष्ट्राची राजकीय लढाई जसजशी उग्र होत आहे, तसतसे अनेक विरोधी नेत्यांना फसवणूक आणि भ्रष्टाचाराच्या विविध आरोपांमुळे तुरुंगात डांबण्यात आले आहे. राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्षाचे नेते आणि माजी गृहमंत्री अनिल देशमुख आणि अल्पसंख्यांक मंत्री नवाब मलिक आणि अगदी अलीकडे शिवसेनेचे खादर संजय राऊत हे तिघेही बराक क्रमांक १२ मध्ये आहेत. या आठवड्याच्या सुरुवातीला भारतीय जनता पक्षाचे नेते आणि उपमुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांचे विश्वासू मोहित कंबोज यांनी ट्विट केले की, आणखी एक राष्ट्रवादीचे हे नेते लवकरच देशमुख आणि मलिक तुरुंगात जाणार आहेत.
बराक क्रमांक 12 आहे खास एकेकाळी सहाय्यकांचा ताफा असलेले बलाढ्य मंत्री असलेले हे नेते आता तुरुंगात आहेत. एप्रिलमध्ये देशमुख तुरुंगात पाय घसरून पडले आणि त्यांचा खांद्याला दुखापत झाली, तेव्हा त्यांचे पक्षाचे सहकारी नवाब मलिक देखील आजारी पडले होते. कारागृह प्रशासनाला ही घटना नंतर कळली आणि त्यांनी देशमुख, मलिक यांना उपचारासाठी रुग्णालयात दाखल केले. मलिक देखील आता मूत्रपिंडाच्या त्रासामुळे रुग्णालयात आहेत. खासदार संजय राऊत, कैदी क्रमांक 8959 - तुरुंगातील लायब्ररीमध्ये दिवस घालवतात, वर्तमानपत्रे वाचतात आणि मोठ्या एलईडी टीव्हीवर बातम्यांचा मागोवा घेतात जे बराक क्रमांक 12 मध्ये उपलब्ध आहे. अजमल कसाबने अतिसुरक्षेच्या बराकीत (अंडा सेल) ज्या एकाकी पिंजऱ्यात कैद केले होते, त्या पिंजऱ्यापासून हे खूप दूरचे बराक आहे. शेजारच्या इमारतीकडे नेणारा, जिथे विशेष न्यायालयाने त्याच्या केसची सुनावणी घेतली, ती स्टीलने मजबूत केली होती. तथापि, 2018 मध्ये बराक क्रमांक 12 मध्ये मोठी सुधारणा करण्यात आली, जेव्हा मल्ल्याच्या वकिलांनी असा युक्तिवाद केला की भारतीय तुरुंगांची स्थिती पाहता, त्याला एका तुरुंगात ठेवणे "त्याच्या मानवी हक्कांचे उल्लंघन" करेल. मल्ल्या ₹ 9,000 कोटींची फसवणूक आणि मनी लाँड्रिंगच्या आरोपाखाली भारतात हवा आहे आणि तो इंग्लंडमध्येच आहे.
मोदींचा दावा, भारतातील तुरुंग अमानवीय 2020 मध्ये हे प्रकरण पुन्हा उफाळून आले, जेव्हा फरार हिरे व्यापारी नीरव मोदीच्या वकिलांनी ब्रिटनच्या न्यायालयासमोर प्रत्यार्पणाच्या भारताच्या विनंतीला विरोध केला. 13,850 कोटी रुपयांच्या PNB घोटाळ्यात हवा असलेला मोदीने दावा केला की, भारतातील तुरुंग अमानवीय आणि जुन्या पद्धतीचे स्वेटबॉक्स आहेत. वकिलांनी पुढे सांगितले की, आर्थर रोडची इमारत दगडाची होती, ती खरी भट्टी होती. त्यावर लाजिरवाणे होऊन, सरकारने प्रतिवाद असा केला होता की, बराक क्रमांक 12 मध्ये हाय-प्रोफाइल कैद्यांना ठेवण्यासाठी तयार करण्यात आले होते आणि प्रत्यार्पण टाळण्याचे डावपेच म्हणून मल्ल्या आणि मोदी यांचे दोन्ही दावे फेटाळून लावले होते. बराक वेगळी होती, नैसर्गिक प्रकाश आणि हवा आहे, एक पाश्चात्य शैलीत जोडलेले शौचालय (कमोड) आणि अगदी 40-इंच एलईडी दूरदर्शन होते. कैद्यांना एक गादी, उशी आणि बेडशीट देण्यात आल्या आणि मेलामाइन क्रॉकरीवर जेवण देण्यात येते. येथे बंदिस्त असलेल्या कैद्यांना कारागृहाच्या ग्रंथालयात तसेच वर्तमानपत्रांचा देखील समावेश करण्यात आला आहे.
हेही वाचा Bhiwandi Minor Gang Rape अल्पवयीन मुलीच्या गुप्तांगाला चावा घेत आळीपाळीने बलात्कार, भिवंडीतील घटना
