कचऱ्याच्या बदल्यात झोपडपट्टीतील नागरिकांना पैसे, पालिकेची 'ही' आहे नवीन योजना

मुंबईमध्ये मोठ्या प्रमाणात कचरा गोळा होतो. विशेष करून झोडपट्टीत कचरा कशाही पद्धतीने कोठेही टाकला जातो. या कचऱ्यामुळे नागरिकांचे आरोग्य धोक्यात येते. यासाठी झोपडपट्टीमधील कचऱ्यावर पालिकेने विशेष लक्ष दिले आहे. पुढील वर्षभर झोपडपट्टीमधील नागरिकांमध्ये जनजागृती केली जाणार आहे. तसेच कचरा भंगारवाल्याला दिल्यास त्यामधून झोपडपट्टीमधील नागरिकांना पैसे मिळतील, अशी योजना पालिकेकडून आखली जात आहे.

मुंबई - मुंबईमध्ये मोठ्या प्रमाणात कचरा गोळा होतो. विशेष करून झोडपट्टीत कचरा कशाही पद्धतीने कोठेही टाकला जातो. या कचऱ्यामुळे नागरिकांचे आरोग्य धोक्यात येते. यासाठी झोपडपट्टीमधील कचऱ्यावर पालिकेने विशेष लक्ष दिले आहे. पुढील वर्षभर झोपडपट्टीमधील नागरिकांमध्ये जनजागृती केली जाणार आहे. तसेच कचरा भंगारवाल्याला दिल्यास त्यामधून झोपडपट्टीमधील नागरिकांना पैसे मिळतील, अशी योजना पालिकेकडून आखली जात आहे.

कचऱ्याचे प्रमाण कमी करण्यासाठी पालिकेचे प्रयत्न - मुंबईमध्ये काही वर्षांपूर्वी नऊ हजार मॅट्रिक टन कचरा गोळा होत होता. हा कचरा डम्पिंग ग्राउंडवर जात होता. कचऱ्याचे हे प्रमाण कमी करण्यासाठी पालिकेने कचरा निर्माण होतो त्याच ठिकाणी त्याची व्हिलेवाट लावण्याचा निर्णय घेतला. सुरुवातीला मुंबई महानगरपालिकेने ( BMC ) 2 ऑक्टोबर, 2017 पासून सोसायट्यांना कचर्‍याचे व्यवस्थापन करणे बंधनकारक केले आहे. यामध्ये 20 हजार चौरस मीटरपेक्षा मोठ्या गृहनिर्माण सोसायट्या आणि 100 किलोपेक्षा जास्त कचरा निर्माण होणार्‍या इमारती-आस्थापनांना ओल्या कचर्‍याच्या विल्हेवाटीचे व्यवस्थापन करणे बंधनकारक करण्यात आले आहे. कचरा व्यवस्थापनला प्रोत्साहन देण्यासाठी कचर्‍याचे वर्गीकरण, ओल्या कचर्‍यापासून खतनिर्मिती, सुक्या कचर्‍याची विल्हेवाट, टाकाऊ पाण्याचा पुनर्वापर किंवा पर्जन्य जल संधारण योजना राबविणार्‍या सोसायट्या-आस्थापनांना करात सूट देण्यात येत आहे. त्यामुळे कचर्‍याचे दिवसाचे प्रमाण सुमारे साडेपाच ते सहा हजार मेट्रिक टनांवर आले आहे.

झोपडपट्टीतील नागरिकांना मिळणार कचऱ्याच्या बदल्यात पैसे - मुंबईमधील सोसायटीमधील कचरा एकत्र जमा करून तो कचरा गोळा करणाऱ्या पालिका कर्मचाऱ्यांपर्यंत पोहचवला जातो. मात्र, झोपडपट्टीत कचरा एकत्र करून टाकला जात नाही. तो रस्त्याच्या बाजूला, कचरा कुंडीच्या बाहेर कोठेही टाकला जातो. यावर नियंत्रण आणण्यासाठी झोपडपट्टीमधील सुका कचरा घरातच गोळा करण्यास सांगितले जाणार आहे. हा कचरा गोळा करण्यासाठी मुंबईमध्ये एक हजार भंगार विक्रेत्यांची नियुक्ती केली जाणार आहे. त्यांना विभाग वाटून दिले जाणार आहेत. झोपडपट्टीतील नागरिकांकडून आलेल्या सुका कचऱ्यामधील ज्या वस्तू भंगारवाल्याना हव्या आहेत त्या वस्तू भंगार विक्रेते विकत घेतील. त्याबदल्यात भंगारवाले झोपडपट्टीतील नागरिकांना पैसे देतील. पैसे दिले जात असल्याने झोपडपट्टीतील नागरिक कचरा गोळा करून भंगारवाल्याना देतील. इतर कचरा पालिका कर्मचारी गोळा करतील. तसेच ओला कचरा झोपडपट्टीतीमधील शौचालयाच्या बाजूला गोळा करून त्यापासून खत बनवले जाईल, अशी माहिती पालिकेच्या घन कचरा व्यवस्थापन विभागाच्या उपायुक्त संगिता हसनाळे यांनी दिली. या योजनेमुळे जे भंगारवाले डंपिंग ग्राउंडवर ( Dumping Ground ) कचरा गोळा करायला जात होती, त्यांची संख्याही कमी होईल असे हसनाळे म्हणाले.

सोसायटीमधील कचऱ्यापासून खत - सोसायट्यांना ओल्या कचर्‍यासाठी हिरवा, सुक्या कचर्‍यासाठी निळा आणि आरोग्यासाठी धोकादायक कचर्‍यासाठी काळ्या रंगाचे, असे तीन डबे देणार आहे. कुर्ल्यापासून पालिकेच्या महत्वाकांक्षी प्रकल्पाला सुरुवात करण्यात येणार असून या ठिकाणी प्रकल्प यशस्वी झाल्यानंतर संपूर्ण मुंबईत योजना राबवण्यात येईल, असे घनकचरा व्यवस्थापन विभागाच्या उपायुक्त डॉ. संगीता हसनाळे यांनी सांगितले. ओल्या कचर्‍यापासून कंपोस्ट खत बनवण्यासाठी तीन थर असलेले कंपोस्टिंग डब्बे देण्यात येतील. एक डब्बा भरल्यानंतर दुसरा आणि त्यानंतर तिसरा डब्बा भरण्याची व्यवस्था असले. एन्झाइमच्या वापरामुळे कंपोस्टिंग प्रकल्पात कोणत्याही प्रकारची दुर्गंधी येणार नाही. तीन महिन्यांनंतर खत तयार झाल्यानंतर हे खत पालिका घेऊन जाईल किंवा सोसायट्यांना आपल्या परिसरातील झाडे-उद्यानासाठी वापरता येईल. हे खत मुंबईत भाजी घेऊन येणार्‍या भागातील शेतकर्‍यांना मोफत दिले जाईल. पालिकेच्या उद्यानांमध्येही खत वापरता येईल. या उपक्रमासाठी झोपडपट्ट्या-सोसायट्यांना सुमारे 240 लिटर क्षमतेचे डब्बे पुरवण्यात येतील. यासाठी पालिकेच्या माध्यमातून धोरण तयार होत असल्याचे हसनाळे यांनी सांगितले.

हेही वाचा - Maharashtra Corona Update : राज्यात गुरुवारी 229 नवे कोरोनाबाधित; तिघांचा मृत्यू