हैदराबाद: संपत्ती निर्मिती (Wealth creation) ही आपल्या जीवनात महत्त्वाची भूमिका बजावते. त्याच वेळी, ती संपत्ती कोणत्याही अडथळ्याशिवाय योग्य वारसांना हस्तांतरित करणे देखील तितकेच महत्त्वाचे आहे. त्यांच्या निधनानंतर त्यांच्या कुटुंबातील सदस्यांपर्यंत कष्टाने कमावलेली संपत्ती पोहोचवण्याचा एकमेव मार्ग म्हणजे नामनिर्देशन (Nomination). नामनिर्देशित व्यक्ती वारस असू शकत नाही. परंतु नामनिर्देशित व्यक्तींना मालमत्ता धारण करणे आणि ते कायदेशीर वारसांना देणे बंधनकारक आहे. संपत्तीचे नियम मालकाला संपत्ती प्राप्त करण्यासाठी आणि ठेवण्यासाठी एक किंवा अधिक लोकांना नामनिर्देशित करण्याची परवानगी देतात.
नॉमिनीचे तपशील देणे बंधनकारक: जीवन विमा पॉलिसी (life insurance policies), बँकांमधील मुदत ठेवी, डिमॅटमधील शेअर्स, म्युच्युअल फंड इत्यादींसाठी ही नामांकन सुविधा आपण वापरू शकतो. सर्व आर्थिक गुंतवणुकीसाठी नॉमिनीचे तपशील देणे बंधनकारक आहे. तथापि, या नामनिर्देशन सुविधेचा वापर करण्यापूर्वी काळजीपूर्वक तपासणी आणि अनुसरण करणे महत्त्वाचे आहे.
संपत्तीचे संरक्षण: सामान्यतः, मालकाचे निधन झाल्यावर नामनिर्देशित व्यक्ती सर्व मालमत्तेचा विश्वस्त बनतो. याचा अर्थ असा नाही की, संबंधित नॉमिनीला आपोआप संपत्तीवर एकूण कायदेशीर अधिकार मिळतील. कायदेशीर वारस स्थापन होईपर्यंत संपत्तीचे संरक्षण करणे हे नामनिर्देशित व्यक्तीचे तात्काळ कर्तव्य आहे. वेगवेगळ्या प्रकारच्या संपत्ती आणि खात्यांसाठी विविध प्रकारचे नामनिर्देशित असू शकतात.
एकापेक्षा जास्त नॉमिनी: एखादी व्यक्ती मुदत ठेवी, म्युच्युअल फंड आणि बचत खात्यांसाठी वेगवेगळ्या व्यक्तींना नामनिर्देशित करू शकते. इतर काहींना जीवन विमा पॉलिसीसाठी नामांकन मिळू शकते. मालमत्तेच्या प्रकारानुसार दोन किंवा अधिक व्यक्तींनाही नामनिर्देशित केले जाऊ शकते. म्युच्युअल फंड, लाइफ इन्शुरन्स पॉलिसी आणि इतरांसाठी एकापेक्षा जास्त नॉमिनी नमूद केले जाऊ शकतात.
कायदेशीररित्या मालमत्ता परत घेऊ शकतात: प्रत्येक नॉमिनीला किती टक्के संपत्ती हस्तांतरित करायची हे मालमत्तेचा मालक ठरवतो. बहुतेक, बँक खात्यांसाठी एका नॉमिनीला परवानगी असते. तर, म्युच्युअल फंडामध्ये, एका फोलिओमध्ये जास्तीत जास्त तीन नॉमिनी नमूद केले जाऊ शकतात. हे नामांकन त्या फोलिओमधील सर्व पॉलिसींना लागू होईल. नामनिर्देशित व्यक्तीला कायदेशीर वारस (legal rights) असणे आवश्यक नाही. जर नॉमिनी कायदेशीर वारसदार असतील तर ते कायदेशीररित्या मालमत्ता परत घेऊ शकतात.
विश्वासार्ह व्यक्तीचा प्रस्ताव असावा: नामनिर्देशित व्यक्तीच्या अनुपस्थितीत, मालमत्तेवर त्वरित दावा करणे शक्य होणार नाही. इच्छाशक्ती नसल्यास हे अधिक कठीण होईल. लाइफ इन्शुरन्स पॉलिसींना नॉमिनीचे तपशील अनिवार्यपणे आवश्यक असतात. अन्यथा, कायदेशीर वारस शोधून त्यांना नुकसान भरपाई मिळण्याच्या वेळेमुळे अवास्तव विलंब होऊ शकतो. नामनिर्देशित म्हणून केवळ विश्वासार्ह व्यक्तीचा प्रस्ताव असावा.
विष्यातील कोणताही वाद टाळता येईल: तुमच्या एकूण गुंतवणुकीवर एक नजर टाका. बँक बचत खाती, मुदत ठेवी, डिमॅट खाती, विमा पॉलिसी, लहान बचत आणि अशा सर्व गुंतवणुकीसाठी नामनिर्देशित व्यक्तींचा उल्लेख आहे का ते तपासा. आवश्यक असल्यास, आवश्यक बदल करण्यासाठी पुन्हा एकदा नामनिर्देशितांची पुष्टी करा. नामनिर्देशनांसह इच्छापत्र सोडल्यास भविष्यातील कोणताही वाद टाळता येईल.
