सूरत : भारताच्या स्वातंत्र्याच्या लढ्यात अनेक वीर सेनानींनी आपल्या प्राणांची बाजी लावली आहे. महात्मा गांधींनी स्वातंत्र्य लढ्यात दिलेल्या योगदानामुळेच त्यांना राष्ट्रपिता असे संबोधले जाते. स्वातंत्र्य लढ्यात दोन महत्वाच्या चळवळी झाल्या आहेत. त्यामध्ये सशस्त्र चळवळ आणि दुसरी अहिंसक चळवळीचा समावेश आहे. महात्मा गांधीजींनी मिठावरील कर रद्द करण्यासाठी दांडी यात्रा काढण्याचे ठरवले. त्यानुसार १२ मार्च १९३० ला महात्मा गांधी यांनी दांडी यात्रा काढून मिठाचा सत्याग्रह केला. जाणून घेऊया काय आहे दांडी यात्रेचा इतिहास.
दांडी यात्रेत सुरुवातीला होते ३० स्वयंसेवक : महात्मा गांधी यांनी व्हाईसराय इर्वीन यांच्याकडे काही अटी ठेवल्या होत्या. मात्र व्हाईसराय इर्वीन यांनी त्या फेटाळल्याने दांडी मार्च काढण्याचे निश्तित झाले. दांडी यात्रेच्या संध्याकाळी, गांधीजींनी साबरमती आश्रमात प्रार्थना सभेचे आयोजन केले होते. यामध्ये सुमारे 60 हजार नागरिकांची गर्दी होती. गांधीजींनी त्यांना संबोधित केले. सुरुवातीला 30 स्वयंसेवक दांडी यात्रेत सहभागी झाले होते. मात्र यात्रा जसजशी पुढे जात होती, तशी संख्या वाढत गेली. यात्रेत वय 20 ते 60 वर्षाच्या स्वयंसेवकांचा समावेश होता. सर्वात वृद्ध महात्मा गांधीजी होते. गुजरात, पंजाब, महाराष्ट्र, केरळ, आंध्र प्रदेश, ओडिशा, बंगाल, उत्तर प्रदेश आणि नेपाळ येथील स्वयंसेवकांनीही दांडी यात्रेत सहभाग घेतला. १२ मार्चला दांडी यात्रेचा ९१ वा वर्धापन दिन आहे. १२ मार्चला महात्मा गांधींनी साबरमती आश्रमातून दांडीला जाण्यासाठी पदयात्रा काढली. त्यानंतर 26 दिवसांनी 241 मैलांचा प्रवास करत 5 एप्रिलला महात्मा गांधी दांडीला पोहोचले.
दांडी मार्चबद्दल मनोरंजक गोष्टी : दांडी यात्रा ही मिठाचा सत्याग्रह म्हणूनही ओळखले जाते. मिठावर ब्रिटिशांनी कर लादलेला होता. समुद्राच्या पाण्यापासून मीठ तयार करण्यात येत होते. मात्र त्यावरही कर लावल्याने महात्मा गांधीजींनी सत्याग्रहाची सुरुवात केली. ब्रिटिशांच्या सत्तेमुळे भारतीयांना मीठ स्वतंत्रपणे उत्पादन करता आले नाही. त्यामुळे नागरिकांना मीठ विकत घेणे भाग पडले. महात्मा गांधींनी पुकारलेल्या दांडी यात्रेमध्ये भारतीय नागरिक सामील झाले. गांधींनी दांडी यात्रेचे नेतृत्व त्यांच्या साबरमती येथील आश्रमातून केले. गांधीजींनी ही चळवळ साबरमती आश्रमापासून सुरू केल्यानंतर अनेक गट त्यांना येऊन मिळाले. दांडीला पोहोचायला यात्रेला तब्बल २४ दिवस लागले.
दांडी यात्रेनंतर झाले अनेक सत्याग्रह : महात्मा गांधी यांच्या दांडी यात्रेनंतर देशभरात अनेक आंदोलने झाली. सर्वत्र मिठाच्या कायद्यांचे उल्लंघन सुरू झाले. सी राजगोपालाचारी यांच्या नेतृत्वाखाली तामिळनाडूमध्ये मिठाच्या कायद्यांचे उल्लंघन करण्यात आले. बंगाल, आंध्र आणि इतरत्र अशाच प्रकारचे सत्याग्रह झाले. उत्तर-पश्चिम सरहद्द प्रांतातील काँग्रेस नेत्यांच्या अटकेमुळे पेशावरमध्ये मोठ्या प्रमाणात निदर्शने झाली. शेवटी 4-5 मे च्या मध्यरात्री गांधीजींना अटक करण्यात आली. त्यांच्या अटकेच्या बातमीने हजारो लोकांना आंदोलनात सामील होण्यास प्रवृत्त केले. सरोजिनी नायडू यांच्या नेतृत्वात इतर नेत्यांनी आंदोलन चालू ठेवले.
सविनय कायदेभंगाची चळवळी : महात्मा गांधी यांनी मिठाचा सत्याग्रह करुन सविनय कायदेभंगाची चळवळ सुरू केली. गांधीजींनी 12 मार्च 1930 रोजी अहमदाबाद येथील साबरमती आश्रमातून दांडी यात्रेला सुरुवात केली. 6 एप्रिल 1930 रोजी गांधीजी दांडीला पोहोचले. 6 एप्रिल 1930 ला सविनय कायदेभंगाच्या चळवळीची सुरुवात झाली. यावेळी महात्मा गांधीजींनी मूठभर मीठ उचलून या चळवळीला सुरुवात केली. त्यामुळे दांडी येथे सरकारच्या वतीने स्मारक बांधण्यात आले आहे. राष्ट्रीय मीठ सत्याग्रह स्मारक बांधण्यासाठी दांडी स्मारक समितीची स्थापना करण्यात आली. भारत सरकारच्या सांस्कृतिक मंत्रालयाने हे स्मारक बांधले आहे. या स्मारकाची डिझाइन आयआयटी मुंबईने तयार केली होती. राष्ट्रपिता महात्मा गांधी यांच्या स्मरणार्थ ३० जानेवारी २०१९ रोजी पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या हस्ते स्मारकाचे उद्घाटन करण्यात आले.
हेही वाचा - Adenovirus Cases : या राज्यात एडेनोव्हायरसचा संसर्ग आहे सर्वाधिक, जाणून घ्या काय आहेत लक्षणे
