रावणाला 'दश मुख' किंवा 10 डोकी असलेल्या रावणाला 'दशानन' असेही (Ravanas ten heads symbolic of) म्हणतात. साहित्यिक पुस्तके आणि रामायण मध्ये, त्याला 10 डोके आणि 20 हात असल्याचे चित्रित केले आहे. रावण हा मुनी विश्वेश्वर आणि कैकसी यांच्या चार मुलांपैकी मोठा मुलगा होता. त्यांना सहा शास्त्रे आणि चार वेदांचेही ज्ञान होते. म्हणून असे मानले जाते की ते त्यांच्या काळातील सर्वात विद्वान व्यक्तीमत्व होते. रावणाची दहा डोकी कशाचे प्रतीक आहेत याचा अभ्यास या लेखाद्वारे करूया. Dussehra 2022
दशग्रीव : रावण हा लंकेचा राजा होता, ज्याला 'दशानन' म्हणजेच दहा मस्तकी म्हणूनही ओळखले जात असे. रावण हे रामायणातील मध्यवर्ती पात्र आहे. अनेक शास्त्रांचे ज्ञान असणे, अत्यंत पराक्रमी, राजकारणी, पराक्रमी इत्यादी अनेक गुण त्यांच्यात होते. रावणाला 10 डोकी आणि 20 हात असलेला राक्षसांचा राजा म्हणून चित्रित केले आहे आणि म्हणूनच त्याला 'दशमुख' (दहा तोंडे), 'दशग्रीव' (दहा डोके) असे नाव देण्यात आले आहे. रावणाची दहा डोकी 6 शास्त्रे आणि 4 वेदांचे प्रतिनिधित्व करतात, ज्यामुळे तो एक महान विद्वान आणि त्याच्या काळातील सर्वात ज्ञानी माणूस होता, असे म्हणटल्या जाते. 65 प्रकारचे ज्ञान आणि शस्त्रास्त्रांच्या सर्व कलांचे ते स्वामी होते. रावणाविषयी वेगवेगळ्या कथा प्रचलित आहेत. वाल्मिकी रामायणानुसार रावणाचा जन्म दहा डोकी, मोठा दाढा, तांब्यासारखे ओठ आणि वीस हातांनी झाला होता. तो कोळशासारखा काळा होता आणि त्याच्या दहा ग्रीवांमुळे त्याच्या वडिलांनी त्याचे नाव 'दशग्रीव' ठेवले होते. त्यामुळे रावण दशनान नावाने प्रसिद्ध झाला.
चला जाणून घेऊया रावणाची दहा डोकी कशाचे प्रतीक आहेत : तुम्हाला माहित आहे का की, रावणाने ब्रह्मदेवाची अनेक वर्षे तीव्र तपश्चर्या केली होती. त्याच्या तपश्चर्येदरम्यान रावणाने ब्रह्मदेवाला प्रसन्न करण्यासाठी त्याचे 10 वेळा शिर कापले. प्रत्येक वेळी जेव्हा त्याने आपले डोके कापले तेव्हा नवीन डोके दिसायचे, अशा प्रकारे तो आपली तपश्चर्या चालू ठेवू शकला. सरतेशेवटी रावणाच्या तपश्चर्येने प्रसन्न झालेल्या ब्रह्मदेवांनी दहाव्या शिरच्छेदानंतर प्रकट होऊन, त्याला वरदान मागायला सांगितले. त्यावर रावणाने अमरत्वाचे वरदान मागितले पण ब्रह्मदेवाने निश्चितच नकार दिला, पण त्याला अमरत्वाची दिव्य शक्ती दिली. त्याच्या नाभीखाली साठवले जाईल, असे अमृत प्रदान केले होते हे आपल्या सर्वांना माहीत आहे.भारतीय पौराणिक कथा समजणे खूप कठीण आहे, या कथांमध्ये दुसरी कथा दर्शविली जाते आणि दुसरीकडे त्या कथांमागे एक सखोल अर्थ दडलेला आहे. रावणाची दहा डोकी देखील दहा नकारात्मक प्रवृत्तींचे प्रतीक मानली गेली आहेत.
रावणाबद्दल 10 आश्चर्यकारक तथ्ये : वासना, क्रोध, लोभ, आसक्ती, मद, मत्सर, द्वेष, मत्सर, द्वेष आणि भय या प्रवृत्ती आहेत. या प्रवृत्ती कशा प्रक्षोभित होतात? 1. एखाद्याच्या पदावर, एखाद्याच्या पदावर किंवा पात्रतेवर प्रेम करणे - अहंकार उत्तेजित करणे. 2. एखाद्याचे कुटुंब आणि मित्रांवर प्रेम करणे - अनुराग, आसक्ती किंवा मोह. 3. आपल्या आदर्श स्वतःवर प्रेम करणे - ज्यामुळे पश्चात्ताप होतो. 4. इतरांमध्ये परिपूर्णतेची अपेक्षा करणे - राग आणणे. 5. भूतकाळावर प्रेम करणे - द्वेष किंवा द्वेषाकडे नेणारे. 6. भविष्यावर प्रेम करणे - भीती किंवा निराशा निर्माण करणे. 7. प्रत्येक क्षेत्रात नंबर 1 व्हायचे आहे - यामुळे मत्सर वाढतो. 8. प्रेमाच्या गोष्टी - ज्या लोभ किंवा लोभ जागृत करतात. 9 विपरीत लिंगाकडे आकर्षित होणे ही वासना आहे.10. प्रसिद्धी, पैसा आणि मुलांवर प्रेम - देखील असंवेदनशीलता आणते.
या सर्व नकारात्मक भावना आहेत किंवा 'प्रेमाचे विकृत रूप'. प्रत्येक कृती, प्रत्येक भावना हे विकृतीचे एक रूप आहे. या नकारात्मक भावनांचा रावणावरही परिणाम झाला आणि त्यामुळे ज्ञानाने संपन्न असूनही तो नष्ट झाला. सरतेशेवटी असे म्हटल्यास चुकीचे ठरणार नाही की, रावणाची दहा मुंडके हे दाखवतात की जर तुमच्याकडे गरजेपेक्षा जास्त असेल तर त्याचा काही हेतू नाही, म्हणजेच या सर्व इच्छा विनाशाकडे घेऊन जातात.Dussehra 2022
