मुंबई : वट सावित्री व्रत दरवर्षी ज्येष्ठ महिन्यातील अमावास्येला पाळले जाते. यावेळी वट सावित्री पूजा आज आहे. या दिवशी स्त्रिया आपल्या पतीच्या दीर्घायुष्यासाठी व्रत करतात, वटवृक्षाची पूजा करतात, त्याची प्रदक्षिणा करतात आणि झाडाला कलव बांधतात. ते रात्रभर कडक उपवास करतात आणि पौर्णिमा संपल्यावर दुसऱ्या दिवशी उपवास करतात. जाणून घ्या पूजेचा शुभ मुहूर्त, उपासनेची पद्धत, पूजा साहित्य आणि या दिवसाचे महत्त्व.
वट सावित्री व्रताची पद्धत :
- वट सावित्री व्रताच्या दिवशी महिलांनी सूर्योदयापूर्वी उठावे.
- स्नानानंतर स्त्रिया नवीन कपडे, बांगड्या घालतात आणि कपाळावर सिंदूर लावतात.
- 'वट' किंवा वटवृक्षाच्या मुळास पाणी अर्पण करावे. गूळ, हरभरा, फळे, अक्षत आणि फुले अर्पण करा.
- वट सावित्री व्रत कथा वाचा किंवा ऐका.
- महिलांनी वटवृक्षाभोवती पिवळा किंवा लाल रंगाचा दोरा बांधून वटवृक्षाला प्रदक्षिणा घालावी.
- परिक्रमा करताना पतीला शुभ आणि दीर्घायुष्य लाभो ही प्रार्थना.
- वट सावित्री व्रताच्या दिवशी स्त्रिया घरातील ज्येष्ठ आणि विवाहित महिलांकडून आशीर्वाद घेतात.
- वट सावित्री व्रताला दान करणे देखील खूप फलदायी आहे. या दिवशी लोक आपल्या कुवतीनुसार गरीब आणि गरजूंना पैसे, अन्न आणि कपडे दान करतात.
वट सावित्रीच्या पूजेचे महत्त्व : धार्मिक मान्यतेनुसार वट सावित्री व्रताचे महत्त्व करवा चौथइतकेच आहे. या दिवशी विवाहित स्त्रिया विशिष्ट विधी आणि प्रक्रियांचे पालन करून वटवृक्षाची पूजा करतात, ज्याला वटवृक्ष असेही म्हणतात. वटवृक्षाची पूजा केल्याने दीर्घायुष्य, समृद्धी, अखंड सुख मिळते आणि सर्व प्रकारचे संघर्ष आणि दुःख नष्ट होतात, असे मानले जाते. या दिवशी सावित्रीने यमराज (मृत्यूची देवता) यांच्या तावडीतून पती सत्यवानाचा जीव वाचवला असे म्हणतात. तेव्हापासून स्त्रिया आपल्या पतीच्या दीर्घायुष्यासाठी हे व्रत करतात. यंदा १९ मे रोजी महिला वट सावित्री व्रत पाळणार आहेत.
वट सावित्रीची पूजा कशी करावी : या दिवशी महिला वटवृक्षाची पूजा करतात, त्याची प्रदक्षिणा करतात आणि झाडाभोवती कलव बांधतात. ते रात्रभर कडक उपवास करतात आणि पौर्णिमा संपल्यावर दुसऱ्या दिवशी उपवास करतात. ते वडाच्या झाडाला पाणी, तांदूळ आणि फुले अर्पण करतात, सिंदूर शिंपडतात, झाडाचे खोड कापसाच्या धाग्याने बांधतात आणि 108 वेळा पवित्र वटवृक्षाची प्रदक्षिणा करतात.
वट सावित्री शुभ मुहूर्त :
शुक्रवार, 19 मे 2023 रोजी वट सावित्री अमावस्या
अमावस्या तिथीची सुरुवात - 18 मे 2023 रात्री 09:42 वाजता
अमावस्या तिथी संपेल - 19 मे 2023 रोजी रात्री 09:22 वाजता
वटवृक्षाचे वैज्ञानिक महत्व काय आहे : धार्मिक श्रद्धेसोबतच हे झाड पर्यावरण रक्षणातही खूप महत्त्वाची भूमिका बजावते. वटवृक्ष आणि त्याच्या पानांमध्ये कार्बन डायऑक्साइड शोषण्याची क्षमता सर्वाधिक असते. पींपळाप्रमाणे ही झाडेही ऑक्सिजन उत्सर्जित करतात. असे म्हणतात की हिरवा वटवृक्ष २० तासांपेक्षा जास्त ऑक्सिजन देतो. त्यामुळे वटवृक्ष हे पर्यावरणासाठी वरदानापेक्षा कमी नाही.
या दिवशी वटवृक्षाची पूजा का केली जाते? : या व्रताबद्दल धर्मग्रंथांमध्ये अनेक धार्मिक मान्यता प्रचलित आहेत.त्यापैकी एका वटवृक्षाखाली सावित्रीने आपल्या कठोर तपश्चर्येने आपला पती सत्यवान यांना जिवंत केले. ऋषी मार्कंडेय यांनी वटवृक्षात भगवान विष्णूच्या बाल मुकुंद अवताराचे दर्शन घेतले. त्या दिवशी वटवृक्षाची पूजा केली जाते. यंदा वट सावित्री व्रताच्या दिवशी काही शुभ योग तयार होत आहेत, त्यामुळे या वर्षी या व्रताचे महत्त्व अधिकच वाढले आहे.
वट सावित्रीची पूजा केल्याने अखंड मधुचंद्राचे वरदान मिळेल : सनातन धर्म, ब्रह्मवैवर्त पुराण आणि स्कंद पुराणातील ग्रंथ उद्धृत करून सांगितले आहे की, वट सावित्रीची पूजा करून वटवृक्षाची प्रदक्षिणा केल्याने विवाहित महिलांना अखंड मधुचंद्र, पतीचे दीर्घायुष्य, कौटुंबिक वृद्धी, वैवाहिक जीवनात सुख-शांती प्राप्त होते. आहेत. पूजेनंतर सत्यवान सावित्रीची कथा श्रवण करून भक्तिभावाने पाठ करावी. यामुळे कुटुंबात येणारे सर्व अडथळे दूर होतात आणि घरात सुख-समृद्धी नांदते.
हेही वाचा :
