नवी दिल्ली - आपल्या देशात मुख्यमंत्री म्हणून कोणताही पक्षाला बदलणे इतके सोपे नाही. ज्यावेळी त्यांचा कार्यकाळ पूर्ण होण्याआधी मुख्यमंत्री बदलले जातात, तेव्हा त्यांचा उत्तराधिकारी निवडणे कोणत्याही पक्षासाठी कठीण असते. भारतीय जनता पक्षाच्या हायकमांडचा निर्णय प्रत्येकजण मूकपणे मान्य करेल, पण काँग्रेस पक्षात हे दिसत नाही. (Ashok Gehlot and Sachin Pilot) अशोक गेहलोत राष्ट्रीय अध्यक्ष झाल्यानंतर राजस्थानच्या मुख्यमंत्रिपदाच्या खुर्चीवर कोण बसणार? तसेच, येथे नवा दावेदार कोण? असा पेचप्रसंग निर्माण झाला आहे. दरम्यान, येथील विरोध आणि बंडखोर वृत्ती पाहून असे वाटते की पंजाबमध्ये मुख्यमंत्री बदलण्याची जी कहाणी झाली तसीच परिस्थिती राजस्थानमध्येही होते की काय? दोन नेत्यांच्या भांडणामुळे सत्ता हातातून जाते किंवा विरोधक इतका वाढतो की पक्ष फुटतो की काय अशीही भीती निर्माण झाली आहे.
मुख्यमंत्री अशोक गेहलोत यांच्या पसंतीचा नवा मुख्यमंत्री न केल्यास काँग्रेस पक्षाचे सरकार पुन्हा आणण्यात काँग्रेस हायकमांड सपशेल अपयशी ठरेल, असे बोलले जात आहे. पंजाबमधील सत्ता गेल्याने काँग्रेसकडे आज ना सिद्धू आहे ना अमरिंदर सिंग. पंजाबच्या 2022 च्या विधानसभा निवडणुकीत झालेल्या मानहानीकारक पराभवानंतर नवज्योतसिंग सिद्धू यांनी पंजाबच्या काँग्रेस अध्यक्षपदाचा राजीनामा दिला आहे. तर तिकडे अमरिंदर सिंग भाजपमध्ये गेले आहेत.
2021 मध्ये निवडणुकीच्या एक वर्ष अगोदर पंजाब काँग्रेसमध्ये जो असंतोष निर्माण झाला होता, तसाच असंतोष राजस्थानमध्ये निवडणुकीच्या एक वर्ष आधी होणार आहे असे चित्र आहे. असे असले तरी दोन्ही राज्यातील परिस्थिती वेगळी असून राजकीय परिस्थितीही वेगळी असल्याचे जाणकारांचे म्हणणे आहे. पंजाबमध्ये, काँग्रेसचे दोन तृतीयांश आमदार कॅप्टनच्या विरोधात उभे राहिले आणि त्यांनी CLP बैठकीत पक्षांतर करण्याचा निर्णय घेतला. तर राजस्थानमध्ये काँग्रेसचे मोठ्या संख्येने आमदार अशोक गेहलोत यांच्यासोबत आहेत आणि ते मुख्यमंत्री बदलण्याच्या बाजूने नाहीत. एवढेच नाही तर सचिन पायलट यांना नवे मुख्यमंत्री करण्याबद्दल मोठ्या संख्येने आमदारांनी नाराजी व्यक्त केली आहे. 2020 मध्ये पायलट बंडखोरी करत असल्याचेही यामागील प्रमुख कारण सांगितले जात आहे. पण पक्षाच्या लोकांना संबोधित करताना खुद्द राजस्थानचे एक आमदार सांगत आहेत की, इथे पंजाबचीच पुनरावृत्ती होत आहे. सरकारचे मंत्री शांतीकुमार धारीवाल एका व्हिडीओमध्ये बोलत आहेत की, सर्व काम एका षड्यंत्राखाली केले जात आहे. ज्या षडयंत्राने पंजाब गमावला होता, तेच काम राजस्थानमध्येही होणार आहे.
2018 मध्ये, भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसने सचिन पायलट यांची प्रदेशाध्यक्ष म्हणून नेमणूक करण्यात आली होती. 2018 च्या निवडणुकीत राज्यातील सर्वात मोठा पक्ष म्हणून उदयास आला. भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसला 100 जागा मिळाल्या. त्याचवेळी भारतीय जनता पक्षाला 72 जागांवर समाधान मानावे लागले. तेव्हा काँग्रेस सचिन पायलट यांना मुख्यमंत्री केले जाईल अशी आशा होती, पण काँग्रेस हायकमांडने ही खुर्ची आपले निष्ठावंत अशोक गेहलोत यांच्याकडे सोपवली. तेव्हापासून सचिन पायलट यांच्या गटात नाराजी आहे. पण मनुवाल यांच्यानंतर त्यांनी होकार दिला आणि काँग्रेसचे सरकार जात राहिले. तेव्हापासून सचिन पायलट यांना पुढील मुख्यमंत्री बनवण्याची आशा आहे. आता गेहलोत यांचे काँग्रेस पक्षाचे राष्ट्रीय अध्यक्ष होणे जवळपास निश्चित झाले आहे, तेव्हा सचिन पायलट हे गेहलोत यांचे प्रबळ उत्तराधिकारी असू शकतील, पण त्यांची मागील बंडखोरी त्यांच्यासाठी अडथळे निर्माण करू लागली आहे.
अशोक गेहलोत समर्थकांनी विधिमंडळ पक्षाच्या बैठकीवर बहिष्कार टाकला होता आणि रविवारी संध्याकाळी सभापती सीपी जोशी यांच्या घरी पोहोचल्यानंतर 70 आमदारांनी राजीनामा दिला. यावेळी मंत्री प्रतापसिंह खाचरियावास यांनी 92 आमदार सोबत असल्याचा दावा करत बंडखोरी करणाऱ्या कुणालाही मुख्यमंत्रिपद देऊ नये, असे सांगितले. पक्षातील विरोधकांच्या चर्चेसोबतच हायकमांडच्या हलगर्जीपणाचा परिणाम पक्षाला चांगलाच झोंबत आहे. गेहलोत यांच्या मुद्द्याला महत्त्व देऊन सचिन पायलटला पुढे बसवायचे की दुसऱ्याला खुर्चीवर बसवायचे, हे सर्व काही पक्षाच्या हायकमांडवर अवलंबून आहे. या स्थितीत अशोक गेहलोत यांना आपला हट्ट सोडून आपल्या समर्थकांना पटवावे लागणार आहे. अन्यथा पक्षात फूट पडू शकते किंवा सरकार जाण्याची शक्यता आहे.
मागील निवडणुकीत 200 विधानसभा असलेल्या राजस्थानमधील 199 जागांवर मतदान झाले होते. त्यापैकी काँग्रेसला 99 जागा मिळाल्या, तर भाजपला केवळ 71 जागांवर समाधान मानावे लागले. याशिवाय बसपाला 6, कम्युनिस्ट पार्टी ऑफ इंडिया (मार्क्सवादी) 2, ट्रायबल पार्टी ऑफ इंडिया 2, राष्ट्रीय लोकदल एक, राष्ट्रीय लोकतांत्रिक पक्ष 3 आणि अपक्षांना 13 जागा मिळाल्या आहेत. यानंतर 2019 मध्ये बसपाचे सर्व 6 आमदार काँग्रेसमध्ये सामील झाले होते. त्याचवेळी आरएलडीनेही काँग्रेसला पाठिंबा दिला. त्याच वेळी, 2021 मध्ये झालेल्या पोटनिवडणुकीत काँग्रेसने दोन्ही जागा जिंकल्या होत्या. त्यानंतर काँग्रेसकडे सध्या 108 आमदार आहेत. त्याच वेळी, भाजपने त्यांच्या एका आमदार शोभा राणी यांना क्रॉस व्होटिंगसाठी निलंबित केले होते, त्यानंतर भाजपच्या आमदारांची संख्या 70 झाली होती.
