लखनऊ : एखादी घटना घडल्यानंतर पोलिस जागे झाले मात्र तेवढ्या वेळात गुन्हेगार पळून गेल्याचे तुम्ही अनेकदा ऐकले असेल. पण, तुम्हाला माहिती आहे का की उत्तर प्रदेशात अशी अनेक पोलीस ठाणी आहेत जेथील प्रभारी शंभर वर्षांपेक्षा जास्त काळ झोपलेले नाहीत. येथे स्टेशन प्रभारी 24 तास ड्युटीवर असतात. वास्तविक, स्टेशन प्रभारी पोलिस ठाण्यातील प्रत्येक घडामोडी सामान्य डायरीत लिहितात. त्यांच्या म्हणण्यानुसार स्टेशन प्रभारी सर्व कामे करतात, पण घरी झोपायला जात नाहीत.
पोलिसांच्या भाषेत जीडी म्हणजे काय : भारतात कायदा आणि सुव्यवस्था राखण्याची जबाबदारी पोलिसांवर आहे. कायद्याचे राज्य राखण्यासाठी हे पोलीस कर्मचारी पोलीस ठाण्यात तैनात असतात. प्रत्येक जिल्ह्यात पोलीस ठाणे असून या पोलीस ठाण्यांमध्ये अनेक प्रकारची कामे केली जातात. यापैकी एक प्रक्रिया म्हणजे जीडी भरणे. जीडी म्हणजे जनरल डायरी, मराठीत याचा अर्थ जनरल डायरी किंवा दैनंदिनी असा होतो.
जीडीमध्ये 24 तासांचा तपशील लिहिला जातो : जीडी म्हणजेच जनरल डायरी हे एक असे दस्तऐवज आहे, ज्यामध्ये पोलिस स्टेशन आणि स्टेशन प्रभारी यांच्या प्रत्येक कृती आणि दैनंदिन कामकाजाचा तपशील लिहिलेला असतो. प्रत्येक पोलीस ठाण्याच्या सामान्य डायरीत 24 तासांचा तपशील लिहिला जातो. सर्वसाधारण डायरीत स्टेशन प्रभारी पहाटे 4 ते 6 या वेळेत दिवसभराच्या कामाची नोंद करतात. त्यानुसार तो पोलिस ठाण्यात तैनात असलेल्या पोलिसांच्या कामाची विभागणी करतो. त्यानंतर स्टेशन प्रभारींनी पोलिस ठाण्याच्या परिसराची पाहणी करण्याबाबत लिहिले आहे. ज्यामध्ये पोलीस ठाणे, हवालता, मालखाना या तपासणीचा समावेश आहे. यानंतर स्थानकाचा गार्ड बदल, घटना, अपघात, तक्रार पत्रे यांची माहिती स्थानक प्रभारी लिहून देतात.
जीडीमध्ये जेवणाची आणि झोपण्याचीही नोंद होते : यूपी पोलिसातील डेप्युटी एसपी पदावरून निवृत्त झालेले श्याम शुक्ला आपल्या स्टेशन प्रभारीचे दिवस आठवून सांगतात की, एक काळ होता जेव्हा काही रंगबाज निरीक्षक जीडीमध्ये दिवसभरातील प्रत्येक कृती रेकॉर्ड करून ठेवायचे. यामध्ये स्टेशन प्रभारींचे जेवण खाण्यापासून आराम करण्यापर्यंतची माहितीही होती. पण, हे धाडस काही स्टेशन प्रभारीच करू शकले. त्यामागील कारण म्हणजे पोलीस कर्मचाऱ्यांची विशेषत: स्टेशन प्रभारी यांची 24 तासांची नोकरी असते. अशा परिस्थितीत त्यांना ड्युटीवर असताना झोपू दिले जात नाही.
कागदपत्रांनुसार स्टेशन प्रभारी कधीच झोपत नाहीत! : वास्तविकरित्या जरी हे शक्य नसले तरी कागदपत्रांनुसार मात्र स्टेशन प्रभारी कधीच झोपत नाहीत. श्याम शुक्ला सांगतात की, जेव्हा स्टेशन प्रभारी छापा टाकून किंवा गस्त घालून रात्री उशिरा पोलिस ठाण्यात येतात आणि थोडा वेळ आराम करून घरी जातात, तेव्हाही गस्तीवरून परतल्याची माहिती जीडीमध्ये नोंदवली जाते. आगमनाची नोंदही त्यानुसार केली जाते, कारण त्यांना पहाटे 4 वाजता पोलिस स्टेशनला परत यावे लागते. अशा स्थितीत तो घरी किंवा क्वार्टरला जाण्याची माहिती जीडीमध्ये लिहित नाही.
स्टेशन प्रभारी वगळता सर्व पोलिसांची परत जाण्याची नोंद : सामान्य डायरीत दररोज सकाळी 8 वाजता ड्युटीवर येण्याची आणि परतण्याची नोंद ठेवली जाते. मात्र, यामध्ये स्थानक प्रभारींचे येणे आणि जाणे याची नोंद नसते. याचाच अर्थ तो 24 तास ड्युटीवर तैनात असतो. सुरुवातीच्या टप्प्यात स्टेशन प्रभारी हाताने जीडी लिहीत असत, परंतु काळ बदलल्यामुळे हे आता ऑनलाइन पद्धतीनेच करण्यात येते.
हेही वाचा :
