अल्मोडा- उत्तराखंड ही देवभूमी म्हणजेच देवभूमी म्हणून ( Uttarakhand Devbhoomi Nyaybhumi temple ) ओळखली जाते. पौराणिक काळापासून येथे विराजमान असलेली अनेक मंदिरे भाविकांच्या श्रद्धेचे केंद्र आहेत. अल्मोडा येथील चित्तई येथे असलेले प्रसिद्ध गोल्ग्यू देवता मंदिर यापैकी एक आहे. हे मंदिर न्यायाची देवता म्हणूनही ( Golgu deity temple at Chittai ) ओळखले जाते. त्यामुळेच दरवर्षी देश-विदेशातून लाखो भाविक न्यायाच्या आशेने येथे पोहोचतात. कुमाऊंमध्ये, गोल म्हणजेच गोलग्यू ही प्रत्येक घरातील प्रमुख देवता म्हणून पूजली जाते.
अल्मोडा जिल्हा मुख्यालयापासून 10 किलोमीटर अंतरावर अल्मोडा-पिथौरागढ मार्गावर स्थित गोलू देवता ( Golu Devta temple ) मंदिराला देश-विदेशातील भाविक भेट देतात. असे म्हटले जाते की गोलग्यू हे भैरवाचे म्हणजेच शिवाचे एक रूप आहे. येथे गोल देवतेच्या अवतारात ( Golgu Avatar of Bhairav ) पूजा केली जाते. मंदिरात हजारो अप्रतिम घंटांचा संग्रह आहे. ज्यांच्या मनोकामना पूर्ण होतात, ते येथे घंटा अर्पण करतात. मंदिरातील घंटा लोकांना न्याय मिळाल्याचा किंवा त्यांच्या इच्छा पूर्ण झाल्याचा साक्षीदार आहेत.
गोलग्यु देवता ही न्यायाची देवता- गोलग्यु देवता ही न्यायाची देवता म्हणून ओळखली जाते. ज्यांना न्यायालयातून किंवा सर्वोच्च न्यायालयातूनही न्याय मिळू शकला नाही, त्यांना अखेर गोळजेच्या दरबारात येऊन न्याय मिळतो, असे मानले जाते. नवस करण्याची किंवा न्यायाची याचना करण्याचीही एक अनोखी पद्धत आहे. लोक लेखी अर्ज टांगून नवस किंवा न्याय मागतात. अनेक लोक कोर्ट फीसह स्टॅम्प पेपरवर लिहून आपली इच्छा व्यक्त करतात.
चांद घराण्याच्या सेनापतीने बांधले मंदिर- पंडित हा अर्ज वाचतात आणि गोलजू देवताला सांगतात. यानंतर लोक हा अर्ज मंदिराच्या आवारात लटकवतात. बरेच लोक पोस्टानेही आपले अर्ज येथे पाठवतात. इच्छा पूर्ण झाल्यावर लोक येथे घंटा देतात. मंदिर परिसर हा लाखो अर्जांनी आणि भोवतीच्या घंटांनी भरलेला आहे. येथे लटकलेले अर्ज आणि घंटादेखील गोळजेचा देव नक्कीच न्याय देतात याची साक्ष देतात. हे मंदिर 12व्या शतकात चांद घराण्याच्या एका सेनापतीने बांधले होते.
सर्व राण्यांनी कट रचला-गोलूजीऊ किंवा गोलू देवता यांच्या अनेक कथा आहेत. त्यापैकी एक, पौराणिक कथांनुसार, कत्युरी वंशाचा राजा झल राय याला सात राण्या होत्या. सात राण्यांपैकी एकालाही अपत्य नव्हते. राजाला या गोष्टीचा खूप त्रास व्हायचा. एके दिवशी तो जंगलात शिकारीसाठी गेला होता. जिथे त्याची राणी कालिका भेटली. राणीला पाहून राजा झल राय मंत्रमुग्ध झाला. त्याने तिच्याशी लग्न केले. काही काळानंतर राणी गरोदर राहिली. राणी गरोदर असल्याचे पाहून सात राण्यांना हेवा वाटू लागला. सासू-सासऱ्यांसोबत सर्व राण्यांनी कट रचला. जेव्हा राणी कालिका हिने मुलाला जन्म दिला तेव्हा तिने मुलाला काढून टाकले. त्याच्या जागी एक जाळीचा दगड ठेवला. त्याने मुलाला एका क्रेटमध्ये टाकून नदीत फेकून दिले. मुल धावत मच्छिमारांकडे आले. त्याने तिला वाढवले. मुलगा आठ वर्षांचा असताना त्याने वडिलांकडे राजधानी चंपावत येथे जाण्याचा आग्रह धरला.
लाकडी घोडा कधी पाणी पितो- जेव्हा त्याच्या वडिलांनी विचारले की तो चंपावतला कसा जाणार? मुलगा म्हणाला तू मला फक्त घोडा दे. गंमत म्हणून घेऊन वडिलांनी त्याला एक लाकडी घोडा आणून दिला. तोच घोडा घेऊन तो चंपावत येथे आला. तिथे राजाच्या सात राण्या एका तलावात स्नान करत होत्या. तो मुलगा तिथेच आपल्या घोड्याला पाणी देऊ लागला. हे पाहून सर्व राण्या त्याच्याकडे बघून हसू लागल्या आणि म्हणाल्या- 'मूर्ख मुलगा, लाकडी घोडा कधी पाणी पितो का?'
कुमाऊंमध्ये अनेक मंदिरांची स्थापना- मुलाने लगेच उत्तर दिले की जर राणी कालिका दगडाला जन्म देऊ शकते तर लाकडी घोडा पाणी पिऊ शकत नाही. हे ऐकून सर्व राण्यांना धक्काच बसला. काही वेळातच ही बातमी राज्यभर पसरली. राजालाही संपूर्ण हकीकत कळली. त्याने सात राण्यांना कट रचल्याबद्दल शिक्षा केली. लहान गोलूला त्याचा उत्तराधिकारी म्हणून घोषित केले. तेव्हापासून ते कुमाऊंमध्ये न्यायदेवता मानले जात होते, असे म्हणतात. हळूहळू त्याच्या न्यायाची बातमी सर्वत्र पसरू लागली. त्याच्या कुमाऊंमध्ये अनेक मंदिरांची स्थापना झाली. त्यांच्या जाण्यानंतरही जेव्हा जेव्हा कोणावर अन्याय झाला तेव्हा ते पत्र लिहून मंदिरात टांगायचे. लवकरच त्यांना न्याय मिळायचा. केवळ कुमाऊंमध्येच नव्हे तर संपूर्ण देशात त्यांना न्यायदेवता मानले जाते.
गोल्ग्यू देवतेबद्दल लोकांमध्ये खूप श्रद्धा -लोककवितेच्या ओळी गोळ्याच्या ओंजळीत गायल्या जातात. कुमाऊंमध्ये गोल्‍याला ठिकाण आणि बोलीनुसार वेगवेगळ्या नावांनी संबोधले जाते. चौघनी गोरिया, ध्वे गोळ, हादिया गोल, गोरील, दुधाधारी, निरंकार आणि घुघुटिया गोळ इत्यादी नावांनी ते लोकमान्यतेत जिवंत आहेत. गोल्ग्यू देवतेबद्दल लोकांमध्ये खूप श्रद्धा आहे. त्यामुळे कुठूनही न्याय मिळाला नाही, तर ते इथे नक्की येतात.
हेही वाचा-Teacher killed in Kulgam : कुलगाममध्ये दहशतवाद्यांकडून शिक्षिकेची गोळ्या झाडून हत्या
