शिमला : हवामानातील बदल आणि हिमनद्या वितळल्यामुळे हिमालयातील तलावांच्या संख्येत चिंताजनक वाढ होत आहे. हिमनद्या वितळल्यामुळे पाण्याला सरोवराचे स्वरूप येते. हे तलाव अधिक पाण्याने भरले तर ते फुटण्याची शक्यता आहे. एकट्या सतलज खोऱ्यात तलावांची संख्या वाढून 995 झाली आहे.
तलावांची संख्या 995 पर्यंत वाढणे ही चिंतेची बाब : तलावांच्या वाढत्या संख्येमुळे 2013 मध्ये केदारनाथमध्ये अनुभवल्याप्रमाणे आणखी विनाशकारी पुराचा धोका निर्माण झाला आहे. सतलज खोऱ्यातील तलावांची संख्या 995 पर्यंत वाढणे ही गंभीर चिंतेची बाब मानली जाते. 2019 मध्ये, चंद्र, भागा आणि मियार उप-खोऱ्यांचा समावेश असलेल्या चिनाब खोऱ्यात 242 तलाव होते. यामध्ये चंद्रा येथे 52, भागामध्ये 84 आणि मियार उपखोऱ्यात 139 तलाव आहेत. आता या भागात तलावांची संख्याही वाढली आहे. अप्पर बियास, जीवा आणि पार्वती खोऱ्या बियास खोऱ्यात आहेत. 2019 मध्ये येथे 93 तलाव होते. अप्पर बियासमध्ये 12, जीवामध्ये 41 आणि पार्वती उप-खोऱ्यात 37 तलाव होते. 2018 च्या तुलनेत 2019 मध्ये तलावांच्या संख्येत 43 टक्क्यांनी वाढ झाली आहे.
हिमालयीन प्रदेशात तापमानात वाढ : हिमालयीन प्रदेश पर्यावरणाच्या दृष्टीने संवेदनशील आहे. सतलज खोऱ्यात दहा हेक्टरपेक्षा जास्त क्षेत्रफळ असलेल्या तलावांची संख्या चिंताजनक आहे. पाच वर्षांत या तलावांची संख्या 49 वरून 62 झाली आहे. हिमकास्टचे वरिष्ठ वैज्ञानिक अधिकारी डॉ. एसएस रंधावा यांच्या मते, सतलज खोऱ्यातील तलावांची संख्या 995 झाली आहे. ही चिंताजनक चिन्हे आहेत. हिमालयीन प्रदेशात तापमानात वाढ झाल्यामुळे हिमनद्या वितळण्याचे प्रमाण वाढते.
हिमालयीन प्रदेशांमध्ये बर्फाचे आवरणही वाढले : 2019 मध्ये चांगल्या हिमवृष्टीमुळे हिमालयीन प्रदेशांमध्ये बर्फाचे आवरणही वाढले आहे. त्यानंतर सतलज, चिनाब, बियास आणि रावी नदीच्या खोऱ्यांवरील बर्फाच्छादित क्षेत्र 26 टक्क्यांहून अधिक वाढले. हिमाचल प्रदेशातील चिनाब, बियास, सतलज आणि रावी खोरे या चार प्रमुख नद्यांव्यतिरिक्त भागा, चंद्रा, मिया, जिवा, स्पीती, पिन, बियास, पार्वती, रावी, बास्पा या नद्यांमधील बर्फाच्छादित क्षेत्राबाबत सर्वेक्षण केले जाते. अशा स्थितीत प्रलयंकारी पुरामुळे भयंकर आपत्ती ओढवते. चोरबारी हिमनदीसमोरील एक लहानसा तलाव फुटल्याने केदारनाथला पूर आला होता. त्या अपघाताच्या जखमा अजून ताज्या आहेत. त्याचवेळी हिमाचल प्रदेशातही परचू पूर आला आहे. त्या पुरात 800 कोटी रुपयांचे नुकसान झाले होते.
