दरवर्षी 14 डिसेंबर (14th December) रोजी संपूर्ण भारतातील लोक 'राष्ट्रीय ऊर्जा संवर्धन दिन' (National Energy Conservation Day) साजरा करतात. ब्युरो ऑफ एनर्जी इफिशियन्सी (BEE) द्वारे 2001 मध्ये भारतातील ऊर्जा संरक्षण कायदा अंमलात आणला गेला (स्थापना). ब्युरो ऑफ एनर्जी इफिशियन्सी ही एक घटनात्मक संस्था आहे. जी भारत सरकारच्या अंतर्गत येते आणि ऊर्जा वापर कमी करण्यासाठी धोरणे आणि योजना विकसित करण्यात मदत करते. भारतातील ऊर्जा संवर्धन कायद्याचे उद्दिष्ट ऊर्जा कार्यक्षमता प्रकल्प राबविण्यासाठी व्यावसायिक, पात्र आणि उत्साही व्यवस्थापक तसेच ऊर्जा, प्रकल्प, धोरण विश्लेषण, वित्त व्यवस्थापन या विषयातील तज्ञ असलेल्या लेखापरीक्षकांची नियुक्ती करणे हा आहे. अक्षय ऊर्जेचा वापर करुन, संपुष्टात येणाऱ्या ऊर्जेचे स्त्रोत हे जपुन वापरायला हवेत, असा संदेश या दिवसाच्या माध्यमातुन (significance of this day) दिला जातो.
ऊर्जा संवर्धन म्हणजे काय? : भारतातील राष्ट्रीय ऊर्जा संवर्धन दिनाचे उद्दिष्ट लोकांना उर्जेचे महत्त्व तसेच बचत आणि ऊर्जा बचतीद्वारे संवर्धनाची जाणीव करून देणे आहे. उर्जेचा अनावश्यक वापर कमी करून, कमी उर्जेचा वापर करून उर्जेची बचत करणे हा ऊर्जा संवर्धनाचा खरा अर्थ आहे. भविष्यातील वापरासाठी उर्जेची बचत करण्यासाठी कार्यक्षमतेने वापरणे अत्यंत आवश्यक आहे. ऊर्जा संवर्धन नियोजनाच्या दिशेने अधिक परिणामकारक परिणाम मिळविण्यासाठी, प्रत्येक मानवी वर्तनाची गांभीर्याने काळजी घेऊन ऊर्जा वाचवता येते, दैनंदिन वापरातील अनेक विद्युत उपकरणे जसे की पंखे, बल्ब वापराविना चालू ठेवणे, समरव्हिल्स, बंद करणे हीटर इत्यादी ऊर्जा संवर्धन मोहिमेमध्ये सर्वात महत्त्वाची भूमिका बजावणाऱ्या अतिवापराची ऊर्जा वाचवण्याचा हा सर्वात प्रभावी मार्ग आहे.
ऊर्जा संवर्धन काळाची गरज : जीवाश्म इंधन, कच्चे तेल, कोळसा, नैसर्गिक वायू इत्यादी दैनंदिन जीवनात वापरण्यासाठी पुरेशी ऊर्जा निर्माण करतात, परंतु त्यांची दिवसेंदिवस वाढणारी मागणी नैसर्गिक संसाधनांचा ऱ्हास होण्याची भीती निर्माण करते. नूतनीकरणीय स्त्रोतांसह उर्जेच्या अपारंपरिक स्त्रोतांना पुनर्स्थित करण्याचा ऊर्जा संवर्धन हा एकमेव मार्ग आहे.
कार्यक्षम ऊर्जा बचत : ऊर्जा वापरकर्त्यांना कार्यक्षम ऊर्जा बचत तसेच कमी ऊर्जा वापरण्याची जाणीव करून देण्याच्या उद्देशाने, विविध देशांच्या सरकारांनी ऊर्जा आणि कार्बनच्या वापरावर कर लादले आहेत. उच्च उर्जा वापरावरील कर ग्राहकांना उर्जेचा वापर कमी करताना एका मर्यादेत ऊर्जा वापरण्यास प्रोत्साहित करतात.
तरुण पिढीची भूमिका : भारतातील प्रत्येक नागरिकाला ऊर्जा कार्यक्षमतेने वापरण्याचे आणि भविष्यासाठी उर्जेची बचत करण्याचे अनेक मार्ग माहित आहेत. ते ऊर्जा कार्यक्षमतेला समर्थन देण्यासाठी भारत सरकारने लागू केलेल्या सर्व नियम, अटी आणि धोरणांचे पालन करतात. 11 व्या पंचवार्षिक योजनेच्या कालावधीत उर्जेचा वापर कमी करण्याच्या मोहिमेत भारतीय नागरिक थेट योगदान देत आहेत. देशात सकारात्मक बदल घडवून आणण्यासाठी आणि आर्थिक परिस्थिती सुधारण्यासाठी मुले ही सर्वात मोठी आशा आहेत.
